Ыбырай Алтынсариннің балалар Pдебиетінің атасы екенін дPлелдер арқылы жазыңыз.

31. А.Байтұрсынұлының «Өгіз бен бақа», «Егіннің бастары» мысалдарының адамдарға үйрететін тағылымы туралы өз пікірлеріңізді жазыңыз.

Керуеннің түйесіндей тізбектеліп шұбырған бұл жалғанға кімдер келіп, кім кетпеді десеңізші. Солардың бірі де бірегейі, қазақтың сүт бетіндегі қаймақтай қалқып шығар зиялы тұлғасының бірі Ахмет Байтұрсынов. Оның келер ұрпақ, болашақ жастарға, жас шыбықтай жас балаларға қалдырған мысал өлеңдер қоры мол-ақ.

Ұлт болашағынан бал ашпай, керісінше мысалдары арқылы қисық бұтақты түзетуге жанын салған ақынның т<каппарлық, менмендік туралы «Өгіз бен бақа », « Егіннің бастары » атты мысал һ<м үлгі өнегеге толы өлеңдерін қызыл тілге тиек етпекпін.

Адам өмірге кін<сіз, кіршіксіз, таза парақ т<різді п<к болып келеді. Өсе келе, отбасы, оқыған ортасы, достарының ықпалымен жамандық пен жақсылықтың ара жігін ажырата бастайды. Бірақ кейде т<каппарлық пен озбырлықтың құрсауында қалып, өтіріктің торына шырмалып қалатынымыз тағы бар. Мұндай кезде не қарекетке баруымыз тиіс? Кімнен үлгі алып жүрміз? Біз мұны жеңе аламыз ба? Бұл сұрақтың жауабын бірге іздеп көрелік. Біріншіден, адамның көкірек көзі ашық, санасы ояу болса, бұл жағдайлардан сабақ алып, дер кезінде түсінетініне сенімім к<міл! Егер «Өгіз бен бақа» мысалындағы бақа т<різді өз <лін білмей, өз болмысынан асып, өзгенің ағымына ілесіп кете берсе оның тұлғалық даралығы жойылады.

Екіншіден, осы жауһар, көңілге ой салатын мысалдарды жиі оқып отыру арқылы өз- өзімізді т<рбиелеуіміз қажет.

Үшіншіден, тек ерік жігері мол адам өмірдің осы тұстарын тасқа жарып шыққан сынадай жарып шыға алады. Ол үшін тек жігерлі болу керек.

Менің ойымша, бұл мысал тек Ахмет заманында ғана емес, бүгінгі күні өз сипатын алыр отыр. Өмірде бұндай пасық, өркөкірек адамдардың белең алуы ғасыр дерті десекте болады. Қорыта келе, мысалдар арқылы өмір шындығын таныта білген ақын мұрасы бізге өнеге болумен қатар, өмір сынақтарына үйретіп, жақсылықты насихаттайды.

32. Ыбырай Алтынсариннің балалар Pдебиетінің атасы екенін дPлелдер арқылы жазыңыз.

Қазақ жеріне «дала қоңырауындай» сылдырлай келіп, қазақ елінің кемел келешегін ойлап, рухани ағарту саласында қажымай қайрат танытқан ұлы кемеңгер, тұңғыш мектеп ашқан ұлағатты ұстаз ы, ақын <рі жазушысы Ыбырай Алтынсарин еді. Бүкіл ғұмырын қазақ жастарының ана тілін ұмытпауына, ата бабасының қалдырып кеткен салт д<стүрін ұмытпауға, сонымен қатар адалдық пен адамгершілікті ту етіп ұстауға насихаттап өткен. «Оқусыз білім жоқ, білімсіз күнің жоқ» дегендей, Ыбырай қазақ даласында тұңғыш мектеп ашушы болуымен қатар, ағартушылық ілімді де таратқан. Ж<не де қыздар мектебін ұйымдастыруы ұлы ағартушының бұл тұрғыда жасаған үлкен еңбегі болып табылады. Негізінен оқутышылық Ыбырай атамыздың көптен күткен ісі болған екен. Соның бірден бір жемісі мектеп ашу бола, екіншісі қазақ тілінде балаларға арналған оқулық жазу еді. Менің ойымша, алдыға қойған мақсаты жүзеге асқандай. Себебі, Ы.Алтынсарин тұңғыш ағартушы педагог болуымен қатар балаларға арналған көлемі шағын, мазмұны м<нді көптеген өлеңдері мен <ңгімелерін қалдырып, өзінің «Қазақ хрестоматиясы» атты тұңғыш оқулығын жарыққа шығарады. Ол «Кел, балалар, оқылық!» атты өлеңінде өзінің бар мақсатын айқындап бергендей:

Оқысаңдар, балалар, Шамнан шырақ жағылар.

Тілегенің алдыңнан Іздемей ақ табылар.

Кел, балалар, оқылық Оқығанды көңілге

Ықыласпен тоқылық.

Міне, осыдан барып Ыбырай атамызды «Дала қоңырау» десе, екіншіден қазақ балалр <дебиетінің атасы деп те атайды. Оған не себепті бұндай атау берген? Оның м<нісі неде?

Оны бірге талдап көрелік.

Менің ойымша, бұл өлеңде ақын, бір жағынан, жастарды оқуға, білім алуға үндесе, екінші жағынан, өмірдің бар қызығы тек байлықта деп түсінетін оқу, өнер, ғылым білімге м<н бермейтін кертартпа көзқарасқа соққы бергендей. Өмірде сарқылмас мол байлық білім екендігін айта келіп, оған қол жеткізу үшін ерінбей жалықпай еңбектені керектігін түсіндіргендей. Ыбырайдың балалар <дебиетінің атасы екендігіне көз жеткізу үшін біршама д<лел келтіруді жөн көрдім.

Біріншіден, Ыбырай шығармаларының өзіндік бір ерекшелігі аз сөзге көп мағына сыйғызып, мақал м<тел, афоризмдерді орынды қолдану, <р <ңгіменің т<лімдік м<ніне ерекше көңіл бөлуі деп ойлаймын. М<селен, оның адамгершілікке т<рбиелейтін шығармаларын алып қарасақ, мұнда мазмұны жеңіл <рі ойға қонымды жаңа дүниелерді тануға болады. «Бақша ағаштары», «Асыл шөп», «Zдеп», «Zке мен бала» <ңгімелерін оқығанда, жастарды ізгілікке, бауырмалдық пен мейірімділікке, достық қасиеттерге баулуды көздегенін анық байқадым.

Екіншіден, еңбекті сүю ж<не қастерлеу Ыбырай <ңгімелерінің негізгі арқауы болған. Оны жазушы шағын <ңгімелерде өсиет айта келіп, «Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш» <ңгімесінде ең кішкентай ж<ндіктердің өзі де тіршілік үшін тыным таппай жүргендігін көрсете келіп, оларды балаларға үлгі етеді. «Қарлығаш, өрмекші ғұрлы жоқпысың, сенде еңбек ет, босқа жатпа» деп бізге де насихаттағандай. «Тіршіліктің тұтқасы еңбек» деп түсінетін Ыбырай «Қыпшақ Сейітқұл», «Мейірімді бала», «Мұңсыз адам» атты туындыларында еңбекті бірінші орынға қойып, т<рбие негізі адал еңбекте деп қорытындылайды.

Қорыта келе, мен Ы.Алтынсариннің шығармаларымен таныса отырып, мынадай ой түйдім: жазушы тек қана өлең жазып, ақындығымен танылып қана қоймай, балалрға арнап көптеген туындылар арнап, қараңғы қазақ көгіне жаңадан білімнің жолын ашқан ұлы тұлғаға айналды, сонымен қатар балалар <дебиетінің атасы ретінде т<лім т<рбие беріп, жастарды өнегелі іске баулиды.

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 202122 23 24 25 Следующая ⇒