ДЫККАГ ХАЙ 32 страница

Ныр дæр ма мæ мидбылты бахудын, кæддæр мæ хъæлæсыдзаг кæуыл худтæн, уыцы аргъау мæ зæрдыл куы ’рбалæууы, уæд. Уый фæстæ бирæ аргъæуттæ бакастæн æмæ фехъуыстон, фæлæ, хæрз сывæллонæй цы фехъуыстон, уымæ цыдæр æндæрхуызон цæстæй кæсын...

Зындзинæдтæ куыннæ федтон, хъизæмæрттæ куыннæ бавзæрстон, фæлæ уæддæр ивгъуыд дугæй куыд хъуамæ хъаст кæнон, кæд ме ’ххормаг бонтæ ницæмæуал дарын, ме скъуыд дзаумæттæм зæронд къамты куы фæкæсын, уæд мын мæ ныртæккæйы зынаргъдæр дзаумайæ дæр сæ уынд æхсызгондæр куы вæййы, уæд!..

Фæззыгон искуы иу хатт æрдзы хъæбысмæ куы афтын æмæ дзы пъæрæпъоппыл куы амбæлын, уæд йæ мидæг гыццыл хуры хуызæн цы гага вæййы, уый мын сызгъæрин цæхæртæ скалы, цыма йæ мæ сабидугæй рарвыстæуыд, уый хуызæн мæ зæрдæйы цины дзæнгæрæг фесты. Нæ цæхæрадоны кæрон хуссарварс къуым цъымарабын уыд æмæ дзы иу зæххы гæппæлыл гутон дæр никуы ауагътам, белæй дæр æй никуы скъахтам. Уыцы ран хæмпæлты æхсæнмæ-æхсæнты зади пъæрæпъопп. Цалынмæ-иу нæ цæхæрадон бафснайдтам, уæдмæ-иу æм фæндаг нæ зыдтам. Нæ хъæллæгъ æркæрдыны фæстæ-иу цыма хæмпæлтæ бæрзонддæр фесты, афтæ зынди. Хæрис бæлас зади æппæты рæбынæй æмæ-иу ыл алы аз дæр цы хуымæллæг схылд, уый тонынмæ куы бацыдтæн, уæд-иу мæм пъæрæпъоппы сырх агъудæй иугай цæстытæ алырдыгæй кæсынтæ райдыдтой. Иууылдæр-иу уыцы иумæ срæгъæд сты, æмæ дзы кæцыфæнды куы ахордтаис, уæддæр-иу дзы маст ад ничиуал скодта.

Адæймагæн-иу къаддæр æхсызгондзинад не ’рхастой куыдзы багатæ. Уыдон-иу æппæты фæстагмæ сцæттæ сты. Уыимæ цас саудæр уыдаиккой, уыйас-иу сæ адджындæрæн хордтаис. Ацы хæрзад гагадыргъæн — кæд æй афтæ хонын раст нæу, уæддæр нæ зонын — цыма фыдынд ном лæвæрд кæй æрцыд, уый бынтон раст нæу, афтæ мæм кæсы, уымæн æмæ, иуæй, æрæджиау кæй сцæттæ вæййы, уымæй йæ кадыл бафты, иннæмæй та, куыд загътон, афтæмæй хæрзад у.

Кæд куыдзы бага æрæгвæззæджы хæрынæн бæзгæ фæстаг зайæгойтæй иу вæййы, уæд, рагуалдзæджы раздæр чи фæзыны, уыдонимæ вæййы хъæндæлы дæр. Даргъ Хуымты арæх уыди. Къобосты хъæды дæр ыл сæмбæлдаис, Фæсхъæууаты. Суадæтты хуырджын былгæрæтты зади. Хохы дзæвгар фæстæдæр сбæззы хæрынмæ, фæлæ махмæ рагуалдзæджы йæ тæккæ хорзæй вæййы. Адджынæн-иу æй хордтам, уæлдайдæр хæсты фæстæ, сыгъдæг нартхоры ссадæй конд кæрдзыны ад нæ куы ферох æмæ цæхæрайы фых нæ хуыздæр хæринагыл нымад куы уыд, уæд. Хæрынæн адджын — уæвгæ, хæрзад зæгъын растдæр уыдзæн — бæргæ уыд, фæлæ дзы, дæхи нæ бахъахъхъæдтай, зæгъгæ, уæд-иу дæ хæрд дæ фарсæй фæуыдаид, уымæн æмæ-иу йæ дон буарыл кæм æркалд, уым дыккаг бон дондæппæлттæ фæзындаид. Стæй хуымæтæджы дондæппæлттæ нæ, фæлæ — тынг риссаг, æрæгмæ дзæбæхгæнаг. Йæ донæйхъæстæйыл-иу куы андзæвдаис, уæд та-иу дæ буар тарбурхуыз райстаид æмæ цалдæр мæйы нал ссыдаид.

Рагуалдзæг-иу куыддæр фæхуртæ кодта, афтæ-иу хъæндæлы хæрдмæ фæцагайдта. Иуæй-иу рæтты-иу суанг лæджы бæрзæндæн сырæзыд. Цонджы стæвдæн зæнг дзы кæмæн уыд, ахæмтыл дæр дзы сæмбæлдаис. Йæ цъуппыл-иу тымбылкъухы йас къуыбар йæхи дидинæг калынмæ цæттæ кæнын райдыдта. Цалынмæ уыцы дæргъæццон цъæх къори æрдæгцæттæ уа, йæ зæнг ын уæд лыг кæнын хъæуы. Куыд загътон, афтæмæй арæхдæр тæнæг суадоны кæнæ суадоны тæккæ былгæрæтты зад, æмæ-иу æй бындзарæй куы слыг кодтаис, уæд-иу йæ доны æртæхтæн суадонмæ æнæркæлгæ нæ уыд. Доны уæлцъар-иу, цыма дзы бензин ныккалдтай, уыйау цыдæрхуызон æрттиваг хъулæттæй айдзаг. Æвæццæгæн, судзгæ уыцы тыхæй кодта æмæ йемæ тынг арæхстгай архайын хъуыд. Дæ дзыхмæ-иу баирвæзæд, æндæр-иу дзы тас ницæмæйуал уыд. Фæлæ дзы мах, зæгъæн ис, æмæ нæхи бахъахъхъæнын никуы бафæрæзтам. Йæ дон-иу кæмæн йæ къахыл æркалд — суадæтты цæуын хъуыд æмæ, нæ хæлафы фадгуытæ уæлæмæ тылд, афтæмæй бæгъæввадæй цыдыстæм, стæй нæ фылдæр уалдзæджы къахыдарæс нæ дардта — кæмæн йæ къухыл, кæмæн та-иу дзы йæ былтæ фæхъæстæ сты æмæ-иу нæ æнæхуыссæг æхсæвгæ æрвитын бахъуыд. Буар кæм сыгъта, уым, æвæццæгæн, адæймаджы мидæгæй цы низтæ уыд, уыдонмæ дæр фидауцы цæстæй нæ касти. Мæ хъустыл æрцыди, фос чи дардта æмæ йæ дзугтæ сæдæгæйттæй нымайгæ кæмæн уыдысты, уыдон, дам-иу хъæндæлыйæ сасийы ныхмæ тох кодтой. Ме ’рвад Цæрадзон та мын ахæм хабар радзырдта: «Мæ былыл цыдæр уайæгой фæзынд æмæ хъæдгом кæнын райдыдта. Нузалы — Цæрадзон Бадыхъæуы цæры — дохтыртæ мæ горæтмæ арвыстой. Æвзæр низæй мыл фæгуырысхо сты æмæ мын мæ гæххæттытæ Ростовмæ арвыстой. Цæмæй тарстæн, уыцы низ мæм ссардтой. Хохмæ уыцы зæрдæсастæй ацыдтæн æмæ мæхимæ хъусыныл фæдæн. Иу заман, цы уа, уый уæд, зæгъгæ, хъæдмæ ацыдтæн, хъæндæлы ссардтон æмæ йын йæ донæй мæ былы хæлмаг байсæрстон. Кæй зæгъын æй хъæуы, дыккаг бон был ныррæсыд, фæлæ йæ ницæмæ ’рдардтон. Æнхъæлмæ кастæн, кæд æрбаддзæн æмæ хъæдгом кæд байгас уыдзæн, уымæ. Дзæвгар рæстæг рацыд æмæ та ногæй горæтмæ ацыдтæн. Ацы хатт мæм низæн йæ кой дæр нал уыд».

Нæ зонын, Цæрадзоны ныхæстæ цас раст сты, уый, фæлæ гæдыйæ ницы загътон. Кæмæй йæ фехъуыстон, уый дæр нæ басусæг кодтон. Дзæгъæлы нæ фæзæгъынц: дæ зæгъæджы зæгъ æмæ ма фæгæды уай.

Райгуырæн бæстæмæ уарзондзинад ныхæстæй равдисæн нæй. Зæрдæйы цы ’нкъарæнтæ ис, уыдон раргом кæнынмæ æвзаг никуы сарæхсдзæн, фæлæ уæддæр æнæдзургæ нæй. Хъуынайы бын дур ис, уый ничи базондзæн, цалынмæ йæ байгом кæнай, уæдмæ. Райгуырæн хæдзар цы ад кæны, уый уызын дæр зоны æмæ, цалдæр боны хъæздыг фысымтæм уазæгуаты фæуыны фæстæ, дунемæ цы къудзийы бын фæзынд, уырдæм уымæн лыгъди. Æз та уазæгуаты бонтæ нæ, фæлæ дæсгай азтæ фæдæн æмæ та фæстæмæ мæ райгуырæн къуым бабæрæг кодтон. Мæ хъуыдыты, мæ сæнтты, мæ мысинæгты...

2004 аз, июнь-июль, Кисловодск.

ÆРТЫККАГ ХАЙ

«Творчество — это рассказанная жизнь»

Марина Литвинова

Фондз азæй йыл чысыл фылдæр цæуы, афтæ мæ кусæн уаты телефоны дзæнгæрæг райхъуыст. Хæтæл систон æмæ мæ хъусыл ауад сылгоймаджы хъæлæс:

— Дæ бон хорз!

Салам ын куы раттон, уæд мæ йæ хæдуæлвæд уырыссагау афарста:

— А мамы нет?

Телефонæй пайда кæнын куы райдыдтон, ууыл æнусы æмбисæй фылдæр рацыд, фæлæ мæм ахæм фарст никуыма ничи ратта æмæ фæуыргъуыйау дæн, афтæмæй мæм сылгоймаг та тагъд дзуапп раттын æнхъæлмæ каст. Æз, кæй зæгъын æй хъæуы, бамбæрстон, дзурæг мæнмæ рæдыдæй кæй æрбахауд, уый, фæлæ ахæм уавæры цы ныхæстæ фæзагъдæуы, уыдон сдзурынмæ ме ’взаг нæ батасыд, исты зæгъын та уæвгæ хъуыд æмæ йын, цыбыр рæстæг афæстиаг уæвыны фæстæ, дзуапп раттон:

— Мамы у меня сорок шесть лет нет.

Бахатыр кæн, зæгъгæ ма мын загъта æмæ хæтæл æрæвæрдта...

Иуцасдæр ме ’муд æрцæуын нæ бафæрæзтон. Исчи мæ афтæ бафæрсдзæн, уый æнхъæл никуы уыдтæн æмæ алыхуызон хъуыдыты ахæсты дæр уымæн бахаудтæн. Цынæхуызонæй ауад мæ мад мæ цæстыл! Куыннæ хъуамæ уа амондджын уыцы адæймаг, дæ мад уæхимæ ис, зæгъгæ, бафæрсæн кæмæн ис! Уæвгæ фæрсгæ мæн дæр бакодтой, фæлæ цас амондджын дæн, мæ ныййарæджы мысгæйæ, мæ царды бонтæ куы арвыстон, уæд?!

Хæрз æрæджы, мæ куысты фарсмæ цы афтек ис, уырдæм бауадтæн æмæ дзы йæ кусæджы саударæджы дарæсы баййæфтон. Куыд мын радзырдта, афтæмæй йæ мад фæзиан. Æз ын йæ маст фæрогдæр кæныны охыл, мæ кæстæр хотимæ бирæ азты размæ цы уавæры баззадтæн, уыцы хабæрттæ радзырдтон æмæ мын хуыздæрæн афтæ куы бакæнид, сымах гыццылтæ уыдыстут æмæ, дам уын мæ хуызæн зын нæ уыд.

Диссаг мæм фæкастысты, мæнæй бирæ кæстæр чи нæ уыд, уыцы сылгоймаджы ныхæстæ. Ныхас дæр ыл нæй, мад цыфæнды кары куы ацæуа, уæддæр йæ хъæбулты зæрдæты æнæбайгасгæнгæ нос ныууадзы, фæлæ ныййарæгæй дæ тæккæ мадуарзгæйæ куы фæхицæн уай, уæд уыцы рыстæн ницæимæ сбарæн ис.

Мæ царды хабæрттæ дзурыны ’рдæм здæхт никуы уыдтæн. Алчи алкæй уавæр не ’мбары, стæй дæ куы бамбæрстæуа, уæддæр дын дзы цы пайда ис?! Исчи дын батæригъæд кæндзæн, уымæй дæ уавæр фæхуыздæр уыдзæн?! Уæвгæ ахæм адæймæгтæ дæр ис, æмæ йæхи тæригъæддаг уавæры æрæвæрынæй æхсызгондзинад чи исы, кæм хъæуы æмæ кæм нæ хъæуы, уым йæ мæгуыры бонтæ æрымысын хорз кæмæ кæсы. Æз уыдонæй нæ дæн, стæй, сидзæр дæн, зæгъгæ, мæ дзыхæй ныхас уæвгæ дæр никуы ссыди. Ныр, мæ азты дæс æмæ æртиссæдзмæ аст мæйы дæр куынæуал хъæуы, мæ цæсгом мын бонтæ дæргъмæ æмæ цæхгæрмæ куы бахуым кодтой, мæ сæрыхъуынтæй сæ цыппæрæм хай дæр куынæуал баззад, уæд та мыл сидзæры ном тыххæй ныхасгæйæ дæр нал сбаддзæн.

Æнкъард хабæрттæ дзурын, фæлæ мæ мидбылхудт бауромын мæ бон нæу, уымæн æмæ Плиты Грисы ныхæстæ мæ зæрдыл æрлæууыдысты. Йæ дзæбæх зæрдæйыл-иу куы уыди (уæвгæ йæ дзæбæх зæрдæйыл та кæд нæ уыди!), уæд-иу фылдæр хъазæн ныхæстæ кодта æмæ-иу ахæм заман йæ сидзæры кой æнæракæнгæ никуы фæци.

— Æз сидзæр дæн, сидзæр, — загъта-иу уыцы æцæгхуызæй. — Мад дæр мын нæй, фыд дæр.

Мæнгæй-иу ницы загъта, фæлæ йын-иу тæригъæд кæнынмæ ничи фæци, уымæн æмæ цыппарыссæдз азæй фылдæр кæуыл рацæуы, уымæн, кæй зæгъын æй хъæуы, йæ ныййарджытæ æгас нал вæййынц æмæ-иу Грисы ныхæстæ тæригъæды æнкъарæнтæ никæмæ сæвзæрын кодтой. Фæлæ, куы зæгъын, ис ахæмтæ, йæ рихитæ халас адарынц, суанг ма йæ мад дæр æгас вæййы, афтæмæй хорздзинад рафæлгъауыны сæраппонд йæхи сидзæр чи рахоны. Мæнæн та, мæ ивгъуыд бонтæ мæ зæрдыл чи ’рлæууын кæны, уымæй дæр мæхинымæр разы нæ вæййын.

Институты куы ахуыр кодтон, стæй уый фæстæ дæр, хорз мæ чи нæ зыдта, уыдон-иу мæ æфсоны ирон фарст куы акодтой, дæ мад куыд у, зæгъгæ, уæд-иу мæхинымæр батыхстæн, мæ хабæрттæ мæ дзурын кæй хъæудзæн, уымæй. Æнæрадзургæ та-иу сын уæвгæ нал уыди. Фæлæ, æвæццæгæн, дзурын æмæ фыссын иу не сты. Фысгæйæ лæгæн æвдисæнтæ нæ вæййы, йæ царды хабæрттæм ын чи цы цæстæй акæсдзæн, уый нæ фæзоны. Куы сæ базоны, уæд дæр — фæстæдæр, дунейы рухсмæ куы рацæуынц æмæ сæ кæсджытæ куы фæвæййы, уæд.

Мæ ацы фыстыты дыккаг хайы фæстаг стъæлф куы сæвæрдтон, уæдæй нырмæ рацыд дыууæ азы æмæ сæ дарддæр фыссын, уæды хуызæн Ирыстонæй цалдæр сæдæ километры дарддæр дæн, афтæмæй, фæлæ уæды дуг æмæ ныртæккæйы дугæн абарæн ницы хуызы ис, уымæн æмæ уæд мæ кæстæр хо Дибæхан цардæгас уыд. Æвирхъау низы ахæсты бахаудзæн, уый мæ фæсонæрхæджы дæр нæ уыд. Уæд мæ зæрдæ æхсайдта, Дибæйы нæ, фæлæ мæ райгуырд дæр абоны хуызæн чи хъуыды кæны, мæ фыды уыцы хо Олямæ, уымæн æмæ йæ тыхст рынчынæй ныууагътон. Бон нæхимæ цалдæр хатты дзырдтон, куыд у, зæгъгæ. Дибæ ма мыл-иу бустæ дæр скодта, æнцад дæ улæфыны куыст кæн, ницы йын уыдзæн, зæгъгæ. Æмæ йын æцæгæйдæр ницы уыд. Абон дæр, куыд уыди, афтæмæй лæууы. Уæвгæ куыд уыди, уымæй фæсæрæндæр: диваныл бадынхъом фæци, фæлæ уæды хуызæн йæ уавæры раппæлинагæй ницы и. Зæгъæн ис, æмæ никæйуал зоны, цавæрдæр дунейы аныгъуылы æмæ кæимæдæрты ныхæстæ фæкæны. Иуæй-иу хатт адæймаджы хъуыдыты бафтауы, цыма мæнг дунейæ æцæг дунемæ минæвар у, адæймагмæ афтæ кæсын байдайы æмæ йын йæ ныхæстæн уæларвон нысаниуæг фæагуры...

Куы зæгъын, Оляйыл сагъæс мæ цух куы нæ уагъта, уæд Дибæ та карз низимæ йæ тæккæ тохгæнгæйæ уыд. Йæхæдæг дохтыр уæвгæйæ, алцыдæр зыдта æмæ, цыдæриддæр хосæй уыд, уыдонæй алкæцыйы дæр фæлвæрдта, æрмæст уæлæмæ ницы дзырдта. Йæ низыхатт нæ басусæг кодта æрмæстдæр иу адæймагæй — мæ бинойнаг (уæ фарн бирæ уæд!) Фатимæйæ. Уымæн дæр, куыд никæмæн æй зæгъдзæн, уый тыххæй ард бахæрын кодта, афтæмæй. Æвирхъау низæй ма, чи зоны, фервæзæн уыдаид, фæлæ Дибæ операцийы ныхмæ цæхгæр ныллæууыд. Нæ йæ бафæндыд химийы фæрæзтæй пайда кæнын дæр æмæ æртæ азы бæрц, уæззау низимæ фæтох кæныны фæстæ, æнæуи куыд сабыр уыди, афтæ сабырæй ацыди йе ’нусон дунемæ.

Уый æнхъæл та чи уыди, не ’ппæты кæстæр нæ разæй фæуыдзæн æмæ йæ мады дыууæ зæнæгæн сæ зæрдæты чи никуы байгас уыдзæн, ахæм нос ныууадздзæн...

Æллæх, уæдæ, мады зæнæджы рыст куыд зын уромæн у! Мæ фыдгулæн дæр æй Хуыцау ма бавзарын кæнæд.

Дибæ куыд фидар разынд, ууыл æдзухдæр дис кæндзынæн, уымæн æмæ ахæм тых æмæ фæразондзинады хицау бирæтæ нæ вæййынц. Веринкæйы мын мæ зæрдыл æрлæууын кодта: мæлгæ-мæлын дæр ма мах мæт кодта. Æппæты тынгдæр та мæнæн тарст, ахсæв, дам-иу æй Музаферæн ма зæгъут, æмæ ма мæ фæлмæнзæрдæ ныййарæджы руаджы ацы дунейы иу æхсæв, мæ мадæн æгас æнхъæл уыдтæн, афтæмæй фæцардтæн. Дибæ та мæ йæ низ цалдæр азы фембæхста. Цавæр тыхджын æнкъарæнтæ хъуамæ тæлфа уыцы зæрдæйы, дæ уды катай кæнгæйæ, дæ низы кæрон цæмæ цæуы, уый зонгæйæ йæ хо æмæ йе ’фсымæрыл сагъæс кæй уыди, уыдоны зæрдæ ма фæриссын кæныны мæт кæй æндæвта.

Уыцы рæстæджы Райæ йæ фырт, йæ чындз æмæ сæ дыууæ сывæллонимæ уыдысты Грецийы, æмæ йæ кæд се ’рбацыд тынг фæндыд æмæ сæм алы бон дæр æнхъæлмæ каст, уæддæр йæ зæрдæйыуаг никуы равдыста. Нал сдзæбæх уыдзæн, уый куы базыдта, уæд йæ зæрдæйы катай æмæ сагъæстæ йæ боныджы фыссын райдыдта. Уæвгæ бынтон йæ ныфс никуы асаст. Чысыл-иу куы рангæсдæр, уæд-иу йæхицæн ныхæстæгæнæгау загъта: «Чи зоны, æмæ ма сыстон...» Ахæм заман-иу мæхи зæрдæ дæр цæуылдæр фæлæууыд æмæ-иу, дызæрдыгдзинадæн йæ кой дæр кæм нæ уыд, ахæм хъæлæсыуагæй йæ хъуыдыйы фарс рахæцыдтæн: «Сыстдзынæ, уæдæ цы кæндзынæ! Рынчын чи кæны, уыдон дзæбæх куы нæ кæниккой, уæд зæххыл цæрæг куынæуал уаид». Райæ æмæ мын æй Фатимæ та афтæ фæзмыдтой: «Тæхуды, æмæ дæхи æрцараз, афтæмæй ма иу хатт уæддæр горæты уынгты ’руай!..»

Фарон сæрды дæр ма Дибæ йæ къæхтыл цыд. Уымæй размæ йæ куыст ныууадзынвæнд цалдæр хатты скодта. Æз-иу кæддæриддæр йæ ныхмæ радзырдтон. Ныхмæ, зæгъгæ, цæхгæр никуы ныллæууыдтæн, фæлæ-иу ын мæ хъуыды бамбарын кодтон, куыст уадзын афон дын нæма у, зæгъгæ. Цæмæдæр гæсгæ мæм афтæ каст, цыма йæ куыст куы ныууагътаид, уæд йæхимæ хъусыныл фæуыдаид, æмæ йе ’нæниздзинад цæхгæр фæцудыдтаид. Бафæлладтæн, зæгъгæ-иу мын загъта, фæлæ йæ низы кой никуы скодта.

О, æмæ йæ боныджы кой кодтон. Йæ хъуыдытæ фыссын дзы, йæ мидсагъæстæ кæмæн ракæна, ахæм адæймаг куы нæ уыди — чи дзы уыди, уыдонæй та сæ сусæг кодта — уæд фыссын райдыдта. Мæнæ дзы цалдæр рæнхъы: «Абон мын улæфты бон у. Цымæ афтæ æнкъард цæмæн дæн? Мæ цæссыгтæ згъæлынц æмæ згъæлынц. Кусын дæр мæм ницы цæуы. Кæд мæ буары цы къуызыр фæзынд, уый тыххæй. Æмæ мын рисгæ дæр куы нæ кæны. Цы бон æй базыдтон, уæдæй фæстæмæ йын компресстæ кæнын. Куыстмæ дæр афтæмæй цæуын. Мæлæтæй æппындæр нæ тæрсын. Тæрсын, бирæ хъизæмæрттæ куы фæкæнон, уымæй. О Хуыцау, куыд тæхуды кæнын, чи амард æмæ кад æмæ радимæ кæй баныгæдтой, уыдонмæ! Æз бæлвырд зонын мæ низ, уæлдайдæр та мæ мард æнæкæрон стыр зын кæй æрхæсдзæн мæ иунæг æфсымæр æмæ мæ иунæг хойæн, стæй, кæй зæгъын æй хъæуы, сæ сывæллæттæн. Хуыцау мын ахæм амонд раттæд, æмæ се ’ппæты разæй куыд фæуон. Хуыцау дзы мæ разæй макæй фæкæнæд: ахæм уæззау цæфæн нæ бафæраздзынæн. Фæстаг рæстæг телефоны дзæнгæрæгæй афтæ тæрсын райдыдтон, æмæ мæ тас ныхæстæй зæгъын мæ бон нæу. Цыма мын исчи мæ низы тыххæй исты æвзæр зæгъдзæн, афтæ мæм фæкæсы.

О Хуыцау! Мæ цæссыгтæ бауромын мæ бон нæу. Æгъгъæд фæуæд. Мæ цæссыгтæй ницыуал уынын æмæ нал фыссын. О Хуыцау, тагъддæр мæ дæхимæ айс. Ахæм цардæй цæрын мæ бон нал у. Алкæй æмæ алцæй тыххæй мæт кæнынæй бафæлладтæн!!! 2004 азы 4 январь райсомы 9 сахаты».

Иннæ ран та фыссы, Райæмæ куыд тынг æнхъæлмæ кæсы, уый тыххæй: «Æмæ мæнæ ’рбадзырдта мæ хо. О Хуыцау, куыд бæллын йæ фенынмæ! Ам кæй нæй, уый мыл куыд тынг зыны. Æнæхай дæн йæ узæлд, уарзондзинад æмæ рæвдыдæй. Мæ сæр кæм фæцæвон, уый нæй. Цæрын, кæд æрбаздæхдзысты, уыцы бæллиццимæ».

Æмæ æцæгæйдæр 2005 азы фыццæгæм июлы, фараст азы æддæ фæуыны фæстæ, Райæ æрбаздæхт. Æргом дзургæйæ, æз ын рæхджы æрбацæуын æнхъæл нал уыдтæн, уымæн, æмæ мын уымæй размæ алы аз дæр æрбацæуынæй зæрдæ æвæрдта. Райæйы нæхимæ тынг фæндыди, уый зыдтон. Телефонæй-иу куы ныхас кодтам, уæддæр-иу æнæкæугæйæ дзурын йæ бон нæ уыд, нæхимæ мæ фæнды, фæлæ, дам, чысыл лæппу æмæ чызджы куыд ныууадзон, сæ ныййарджытæ кусгæ куы кæнынц, уæд.

Бæлццоны фæзынд не ’ппæтæн дæр æхсызгон куыннæ уыди, фæлæ, æвæццæгæн, Дибæйæ стырдæр цин никæмæн æрхаста. Уæд ма фæстаг хатт йæ бæрæгбоны дарæс скодта æмæ Райæтæм æрбацыд. Цæргæ дæр иу кæрты кодтой æмæ йæ дард цæуын нæ хъуыд. Райæ йын, кæй зæгъын æй хъæуы, йæ уæззау низы хабæрттæ нæ зыдта æмæ йыл уыцы хъæлдзæгæй сæмбæлд. Дибæйæн та йæхи дарын амонын нæ хъуыди. Æз ыл уыйбæрц рæстæг кæм никуы фæдызæрдыг дæн, уым ыл Райæ иу хатт фембæлгæйæ куыд хъуамæ фæгуырысхо уыдаид. Мах дæр нæхи хъæлдзæг дардтам. Цалдæр боны фæстæ хабæрттæн æнæрадзургæ нал уыд, æмæ мæ фыдгул дæр Райæйы хуызæн куы фæуыдаид. Сывæллæттæй фæстæмæ, иннæ бинонтæ фæсарæнты баззадысты, сæ раздæхыны гæххæттыты ма цыдæр кæнинæгтæ кæй уыд, уый тыххæй. Хабар уырдæм куы байхъуыст, уыцы рæстæг Грецийы иу хосæй тынг æппæлыдысты. Рады, дам æм цалдæргай мæйтæ лæууын хъæуы. Чындз Жаннæ (Дзуццон) кæмæйдæр зынаргъæй рад балхæдта, æмæ хос нымад бонтæм йæ къухы бафтыд, фæлæ йе ’рбарвитын бынтон æнцонтæй нæ разынд: арæныл джигул кодтой æмæ, тæнгъæд цы авджы уыд, уый хæссынмæ йæ ныфс ничи хаста, фæлæ йæ цалдæр фæлтæрæны скæныны фæстæ Жаннæйы бон æрбарвитын баци. Дибæ йæ нуазын бæргæ райдыдта, фæлæ йæ уавæрыл хуыздæрæрдæм нæ зынд, ницы фæхуыздæр, нызт æй куы фæци, уæд дæр. Алыхуызон хостæ йын схастой — уыдон дæр фæсарæйнæгтæ — нæ хæрæфырт Цомайты Сослæмбег æмæ йæ бинойнаг Фатимæ дæр. Уыдон сæхæдæг дыууæйæ дæр дохтыртæ сты æмæ йын, цавæр хос хъæуы, уый куыннæ зыдтой, фæлæ низ афтæ арф ацыд, æмæ йын ницуал баххуыс кодтой. Хорз цæстæй йæм канд хиуæттæ нæ кастысты — уæлдайдæр та Райæ æмæ мæ бинойнаг, фæлæ æцæгæлæттæ дæр. Ссæдз азæй фылдæр бакуыста фельдшер Суетнова Ленæимæ. Ахæм бон не скодта, цалдæр хатты йæ кæд нæ абæрæг кодта. Иннæ ахæм Хъайтмазты Фатимæ, Карели Этери, Дзыгасты Ларисæ, Гусаты Зойæ æмæ бирæ æндæртæ.

⇐ Предыдущая 83 84 85 86 878889 90 91 92 Следующая ⇒