Аминұышқылдарының жасушаішілік метаболизмі

№38.Аминұышқылдарының жасушаішілік метаболизмі

Аминқышқылдарының жасшаішілік метаболизмі 3 негізгі сатыдан тұрады:

1) Трансаминдену реакциялары

2) Дезаминдену реакциялары

3) Декарбоксилдену реакциялары

Амин қышқылдарының дезаминденуікезінде олардан амин тобы - NH2 үзіліп, аммиакқа NH3 айналады. Аммиактан басқа дезаминдену реакциялар нəтижесінде окси-, кето- жəне май қышқылдары түзілуі мүмкін. Бұл өнімдер кейін көмірсулар, липидтербасқа қосылыстар синтезіне жұмсалуы ықтимал.

Дезаминдену процесінің төрт жолы бар:

1. Тотықсыздана дезаминдену:

2. Гидролиттік дезаминдену:

3. Молекула ішілік дезаминдену:

4. Тотыға дезаминдену:

Амин қышқылдарын трансаминдеу.

Амин қышқылдарынан кетоқышқылдарға амин (-NH2) тобын көшіру реакциясын трансаминдеу дейді.

Бұл реакцияны 1937 ж. ашқан А. Браунштейн мен М. Крицман. Барлық тірі ағзалар үшін бұл əмбебап реакция болып келеді.Реакцияны катализдейтін ферменттерді аминотрансфераза немесе трансаминаза деп атайды. Трансаминдеу реакциясы екіжақты функция атқарады:

- амин қышқылынан амин тобын үзіп, басқа қосылыстарға көшіреді, бұл оның катаболиттік функциясы.

- α-кетоқышқылдардан қайта аминдеу нəтижесінде жаңа аминқышқылын синтездеу, бұл оның анаболиттік функциясы. Осы процесті А. Браунштейн трансаминдеу деп атады.

Амин қышқылдарының декарбоксилденуі.

Амин қышқы лын-дағы СО2-ның үзіліп, бөлінуін декарбоксилдену деп атайды.Бұл процесті декарбоксилаза ферменті катализдейді де, аминдер түзілу арқылы жүреді. Декарбоксилдену реакциясы қайтымсыз, ал декарбоксилаза ферменті күрделі ферменттер болып келеді, бұлардың коферменті пиридоксальфосфат (ПФ).

№39.Аммиактың негізгі көзі аминоқышқылдардың катаболизмі болып табылады, бірақ аммиак ұлпада басқа да азот құрамды қосылыстардың ыдырауы кезінде де түзілуі мүмкін. (биогендік аминдер, нуклеотидтер).

Аммиактың бір бөлігі ішектегі микрофлораның өмір сүруі (белоктардың шіруі) нәтижесінде ішекте түзіледі және қақпалы вена тамырындағы қанға сіңіріледі.

Аммиактың концентрациясы қақпалы вена тамырындағы қанда жалпы қан ағымымен салыстырғанда жоғары болады.

Аминоқышқылдардың катаболизмі, сондықтан аммиактың түзілуі барлық ұлпаларда өтеді. Қандағы аммиактың концентрациясы өте аз болады, өйткені ол жасушада тез залалсызданады. Себебі ол улы зат болып табылады. Қандағы аммиактың қалыпты жағдайдағы мөлшері 0,4-0,7 мг/л немесе 25-40 мкмоль /л.

Аммиактың улылығы оның орталық жүйке жүйесіне (ОЖЖ-ға) әсері етуімен байланысты. Сондықтан, жасушаларда түзілетін аммиак залалсыздандырылады және азотық алмасудың соңғы бейтарап өнімі түрінде – мысалы, бауырда мочевина түрінде, ал бүйректерде - аммоний тұздары түрінде синтезделеді де бүйректер арқылы ағзадан зәр құрамында оның қалыпты компоненті ретінде шығарылады.

Әртүрлі ұлпаларда аммиак заласыздануының және шығарылуының бірнеше өзіне ғана тән арнайы жолдары болады.(Сур.2).

Барлық ұлпаларға жуығында аммиакты залалсыздандырудың негізгі реакциясы – бұл глутаминсинтетазаның әсерімен өтетін глутаминнің синтезі болып табылады:

Глутаминсинтетаза аммиакпен байланысуға өте жоғары байланысушылық қабілетте болады. Осы реакцияға байланысты қандағы және ұлпалардағы аммиактың концентрациясы (NH₃) қалыпты деңгейдегі жағдайда сақталады.

Глутамин аммиактың тасымалдаушы формасы болып та табылады, өйткені ол бейтарап аминоқышқыл. Сондықтан ол жеңілдетілген диффузия жолымен (глутамат қышқылы болса, энергия қажет ететін активті тасымалдану жолы қажет болады) жасуша мембранасы арқылы өтуге қабілетті. Көптеген мүшелерден глутамин қышқылы қанға түседі, басым түрде бұлшықет пен ми ұлпаларынан.

Ұлпаларда түзілетін глутамин қышқылы бүйрек пен ішектерде түзіледі. Ішек жасушаларында глутамин қышқылынан амидтік топ аммиак түрінде бөлінеді, ал пайда болған глутамат трансаминденіп аланинге айналады.

Энтероциттерде глутамин қышқылының амидтік тобы аммиакқа айналады, ал аминотоптар аланинге айналады.

Бүйректерде глутамин қышқылы глутаминазаның әсеріне түседі де аммиак пен глутаматқа ыдырайды. Глутамат ары қарай реабсорбтелініп қайтадан ұлпа жасушаларына оралады. Бүйректердің глутаминазасы ацидоз кезінде активтенеді. Себебі түзілетін аммиак қышқылдық өнімдердің бейтараптануына пайдаланылады және зәр құрамында экскреттелетін аммоний тұздарының түзілуіне жұмсалады.

№40.Қанның негізгі биохимиялық константалары,қан плазмасының құрамы.Плазма- қанның сұйық бөлімі (55%), меншікті салмағы 1.024-1.030, рН= 7,4. Қан плазмасының 90-92% су, 8-10% ақуыздар мен тұздардан тұрады. Қан -плазмасындағы ақуыздар 7-8% жуық, оның ішінде альбуминдер 4-5%, глобулиндер 2-3% , фибриноген 0,2-0,4%. Ақуызға жатпайтын азоттық заттардың концентрациясы 14-20мм, немесе (25-40 мг %); мочевина 3-6мм (20-30 мг %); амин қышқылдары 3-4мм (35-65 мг %); глютанион – SH, креатин,холин т.б. Қалдық азоттың жартысынан көбін мочевина алады,ал егер бүйректің жұмысы нашарласа, онда қалдық азоттың мөлшері көбейеді. Азотсыз органикалық заттар жалпы майлар 1-7 г/л (0,1-0,6%), глюкоза 80-120 мг% немесе 3,5-5,5 ммоль/л; тұздар- қанның сары 0,9% алады, оған Na˖,K˖, Ca 2˖, Cl ˉ. HCO 3ˉ. HPO 4 ˉ2. жатады.

⇐ Предыдущая 5 6 7 8 91011 12 13 14 Следующая ⇒