Егер зейіннің бағыттылығыы мен тұрақтылығы саналы түрде жүргізілсе, ол зейін түрі - ырықты.

3.Егер зейіннің бағыттылығыы мен тұрақтылығы саналы түрде жүргізілсе, ол зейін түрі - ырықты.

Н.Ф.Добрынин зейіннің тағы бір түрін ырықтыдан кейінгі зейінді бөліп көрсетеді. Бұл - зейін түрі тұлғаның әрекетін табиғи түрде жалғастырады; ол тұлға әрекеттенген кезде туынайды; тұтастай ассоциациялық жүйенің бар болуымен байланысты.

Кейбір авторлар зейінді бағытталған іс-әрекетпен дәлелдейді (А.Н.Леонтьев, А.В.Запорожец, А.И.Розов, Ж.Годфруа және басқалары). Келесілері (П.Я.Гальперин, С.Л.Кабыльницкая) зейінді психикалық әрекеттің өзіндік түрі, яғни бақылаудың психологиялық түрі деп санайды. Бұл орайда барлық бақылауды зейін деп айтуға болмайды. Алайда бақылау ашық заттық іс-әрекетте орындалады, өзі де зейінді қажет етеді. Әрекет автоматтанған, қысқарған және идеалды деңгейге жеткенде ғана бақылау зейінге айналады.

Н.Ф.Добрынин зейінді психикалық іс-әрекеттің анықталған ұйымдасуы деп есептейді Бродбент (1958ж) қатар (ряд) бейнесіне тәжірибе жасайды. 1958ж. жасап бітеді. Бұл бейне есту алаңына жасаған тәжірибелердің ең маңыздысы, жауапқа бағдарға қарағанда, бағдардың стимулға жасаған бейнеде келуі мүмкін. Егер бірнеше сигналдар сезім мүшелеріне өткен кезде, олар алдымен буферлі складқа барады, сол жерде барлығын ұстап тұру үшін алайда, белгілі бір аралықта ғана. Осы кезде келіп жатқан ханизмдерге, яғни қабілеті жететін және бірінен соң бірі жұмыс істей береді.(Бұл деңгейден) яғни информацияның жартысы буферлі складтағы уақытша шек таусылғанша өңделмейді, 1958 ж. кейін төрт дамуды атап көрсетуге болады.

Біріншіден, керемет ұқсас тәжірибе көздің айналасына ұқсас көз қарасы бойынша (Авербах және Сперлинг 1961;Сперлинг, 1960;Авербах және Кориэлль, 1961). Бұл тәжірибелерде де сигналға бағдар қолданды, әріп тізімі немес соған ұқсас элементтер және тәжірибедегі адамдарға осы тізімдердің ішінен бір ғана қатарды қабылдау, керек. Сперлинг (1960ж.) тәжірибесінде жауапқа бағдар қолданады. Әріп пен сандардың араласқанынан әріпті қабылдауы тапсырылады, бұл жерді постстимулдың әсері байқалмаған.

Бұл даму да әртүрлі бағытта қаралды.Затты көру кезінде дыбысты есте сақтауда қателіктер болған (Конрад 1964ж) Лорекс және Лаберги (1956ж) жауапқа бағдарды немесе заттардың элементтерін. Осы үш сипаттаманы ала отырып, олар барлық сипаттамалары талап ете отырып, белгілі бір сипаттамадан бастап, элементтердің барлығы бір класқа сәйкес келетінін, қабылдау кезіндегі құрылымы осы класқа жатады. Екінші топтағы зерттеулердің нәтижесі Бродбенттің көз қарасына сай келеді.Морея және Трейсман 1960ж тәжірибесінде жауапқа қатты бағдар стимулға бағдармен тура келеді, тәжірибеде адам өз атына реакциябереді, егер ол басқа адамнан естісе. Трейсманның (1960) көз қарасы бойынша барлық стимулдарға анализ берудің қажеті жоқ. Ол әсіресе келесі типтің екінші системасына жатады.Ағзаның кей жерлерінде "сөздік" болады, мүмкін болатын классификациядан тұрады, бір уақыттың ішінде солардың біреуі ғана іске асады. Вербалды материал кезінде ғана қолданылады, бұл жағдайлар сөзге байланысты.

Бұл сөздіктен таңдалатын сөз екі жолмен ұлғаюы мүмкін. Ішкі факторлардың көмегімен сөздердің субъективтік мүмкіндігі мағыналы, түрде ұштасады және сонымен қатар сыртқы информациясезім мүшелерінен келеді.Бұл хабар Бродбентонның ойынша түрлі қаналдарда орналасуы мүмкін және уақытта информация бір каналдан түседі.Сөздікке аз мөлшерде әсерін тигізеді басқаларға қарағанда,онда бұл түрде әр түрлі каналда да "сөну" байқалады, соған информацияларды бере алады. Сөздік қалпының ұқсастығының п.б.байланысты. Трейсонның атуы бойынша стимулға бағдар кейбір әлсіз келген каналдарға байланысты, жауапқа бағдар сияқты.

Ал үшінші топтағы жұмысшылар 1958ж. кейін п.б. қысқаша айтып кетуге болады. Бұл жұмыс-р қабылдау емес естің төңірегінде жасалған. Бродбентонның тәжірибелерінің бірінде элементтер группасы жайында ес-ң аз мөлшерде және әр түрлі команданың бір мезгілде жұмыс істеуі естің қоймасына әкеледі.Зерттеулер қатары көрсеткендей, егер әрбір каналға әлементтер берілсе, мысалы,әріп және сан (Грей және Ведденберн 1960 Интема н/о Грасн, 1963 Бриден, 1964 Эмфич және т.б.1965) Сонымен селекция информацияны қабылдау кез.емес, оның құрылу көз п.б., бірақ Бродбент және Грегори)(1964) көрсеткендей оңай айт-да жауапқа бағдарға байланысты селекцияны қабылдау информациясы болды Үшінші топтар былай көрсетеді, жауапқа бағыттар мен стимулға бағ/ды 4-ші топтар олардың айырмашылығын тапқан. Бұл айырмашылық трейсмановский модели, оның ойынша, бұл екі фукция-ң айырмашылығы механизм.

Таным мазмұнының нақтылығы мен анықтылығы зейіннің негізгі феноменді сипаттамасы. Перцептивті селекция механизмдері. Зейін ақпаратты қабылдаудың фильтрі ретінде. Зейін перцептивті бейне мен шынайы бейненің бірігуі нәтижесі ретінде. Зейіннің психофизиологиялық индикаторы және механизмдері.

Зейін басқа психикалық процестердің ішінде ерекше орынға ие. Зейін танымның, сезім мен еріктің бөлінбес жағы болса да, осы үш психикалық сфераның біреуіне де жатқызылмайды. Зейін – сананың динамикалық жағы, оның обьектіге бағыттылығын сипаттап және адекватты бейнені қамтамасыз ететін бейнелерді шоғырландырады және іс-әрекет пен қарым-қатынасты жүзеге асыруға қажетті шарттардың бірі.

Зейін обьектісінің қайда орналасуына байланысты - сыртқы дүниеде (материалды обьектілер, әрекет) немесе жеке адамның субьективті әлемінде (жеке меншік өз ойлары, сезімдері, әсерленулері) – оның түрлері бөлінеді.

Тұлғаның белсенділігі зейіннен де көрінеді. Бірақ зейін әр түрлі болуы мүмкін.Сондықтан ол біздің белсенділігімізді әр түрлі жақтан көрсетеді. Біздің зейініміз санала немесе аздап қана саналы болуы мүмкін. Біздің іс-әрекетіміз өзімізбен тікелей байланысты. Бірақ біз өзімізді қажетті әрекетті таңдаған кезде белсенділік танытпауымыз да мүмкін. Осыған байланысты зейін де түрлі белсенділік көрсете алады.Яғни толық белсенділіксізден толық саналыққа дейін.

Зейіннің қасиеттері психологиялық феномен ретінде:

тұрақтылық – бір объектіге немесе бір мәселеге зейін аударылуының ұзақтығы. Тұрақтылық шеткі факторлармен анықталады, 2-3 секундтан ары бармайды, себебі одан кейін зейіннің ауысуы байқалады. Орталық зейіннің тұрақтылық кезеңі бірнеше минуттарды қамтиды. С.Л.Рубинштейннің пікірінше, орталық зейіннің ұзақтығы, сол объектте жаңа мазмұнды аша алу мүмкіндігіне тәуелді;

зейіннің концентрациясы – зейін аймағын шектеу кезіндегі белгінің жоғарғы белсенділігі. А.А.Ухтомскийдің доминанттар принципіне сәйкес, зейін концентрациясы бас ми қыртысындағы доминантты аймақтың қозуынан кейінгі бір мезгілде тежелген қалған бөлігінде құбылысы;

зейіннің бөлінуі – адам орталық зейінде әр түрлі объектілерді бір уақытта ұстап тұру қабілеттілігі;

зейіннің ауысуы - ол бір әрекет түрімен келесіге өтудегі жылдамдығы (аңғалақтық – ауысудың төмендігі);

зейіннің заттылығы - қойылған мәселеге, белгілердің өзектілігі және тағы басқаларына сәйкес арнайы белгілер кешенін бөліп алу қабілеттілігімен байланысты;

зейіннің көлемі – бір мезгілде қабылданатын объектілер саны.

⇐ Предыдущая 24 25 26 27 282930 31 32 33 Следующая ⇒