Шейх ‘Абдуль-Мухсин әл-‘Аббадтың сөзі 4 страница

[12] Бұ л біздің кезімізде дінде қ арапайым білімге де ие болмай, ө здеріне тө решілердің (қ азылардың ) ролін жү ктеп алғ ан кө птеген жас мұ сылмандардың қ асіретіне айналды! Суляйман ибн Салим былай деп баяндайтын: “Бірде біз Ә бу Синан ә л-Асадимен бір мә селені қ арап отырғ анбыз жә не біздің біреуіміз кейбір білім иелерінің (дә режелерін) тө мендетіп, олар туралы бір нә рселер айта бастады. Сонда Ә бу Синан оғ ан мұ ны істеуге тыйым салды да, оның ауызын жауып, былай деді: «Егер талибуль-‘ильм діндегі мә селені зертеп ү йренуден бұ рын адамдарды талқ ылауды (сө гуді) зерттеп ү йренетін болса, ол қ ашан жетістікке жетпек?! »” Қ з.: “Тартиб ә л-мадарик” 4/104.

Шейх Салих ә л-Фаузанғ а: «Білім алудың бастапқ ы жолында біреулерді бидғ атта, басқ аларды пасық тық та айыптап, кейбір ө зге студенттердің ар-намысын қ аралаумен айналысатын жастарғ а қ андай насихат айтасыз? Сондайлармен бірге отырсақ болады ма? Жә не сондайлармен бірге отыру ғ айбат жә не ө сек айтылатын мә жіліс болып табылады ма? » - деген сұ рақ қ ойылды.

Шейх былай деп жауап берді: “Бұ л адамдар білім талап етушілер болып табылмайды, олар – бұ рмалауларды талап етушілер жә не алауыздық пен мұ сылмандардың арасында ө шпенділіктің таралуын талап етушілер! Білім талап етушілер білімді Қ ұ ран мен Сү ннеттен іздейді жә не адамдар туралы ө сектер мен сө здерді тасымайды. Бұ л - ғ айбаттан, ө сектен жә не алауыздық ты ө ршітуден, бірақ насихат емес! Егер сен қ ателесіп жатқ ан біреуді кө рсең, оғ ан насихат жаса, ө йткені дін – Аллаһ қ а, Оның Кітабына, мұ сылмандардың ә мірлеріне жә не барша мұ сылмандарғ а деген ық ыластылық! Ал жиналыстардағ ы сө здерге жә не адамдардың арасындағ ы бө лінушілікке келер болсақ, бұ л – білім талап етушіні айтпағ анда, мұ сылмандардың сипаты емес. Білім талап етушілер мұ сылмандардың бірлігін бұ зу емес, Аллаһ қ а шақ ыруы керек, білім алуғ а, дұ рыс ақ идағ а (сенімге), сондай-ақ мү миндердің арасындағ ы бауырластық қ а ынталандыруы қ ажет! Ал егер біреу қ ателессе, онда оғ ан насихат жасау керек жә не егер ол қ абылдаса – Аллаһ қ а мадақ тар, ал қ абылдамаса – кү нә сы ө зіне! ”

Шейх Салих ә л-Фаузан сондай-ақ былай деп айтқ ан: “Мен: «Адамдар туралы сө здерді тастаң дар! Адамдар туралы сө здерді тастаң дар! Пә лен - хизби..., тү ген - пә лен-пә штен... Адамдар туралы сө здерді тастаң дар! Насихат айтумен айналысың дар жә не адамдарды бір сө зде бірігуге жә не білім иелерінен білім алуғ а шақ ырың дар! » - деп айтамын. Дұ рыс білім алуғ а немесе діни білімдерге шақ ырың дар, ә рі бұ л абзалырақ, немесе ө зің е жә не қ оғ амың а пайда ә келетін дү ниелік білім алуғ а шақ ырың дар. Ал сыбыстарды (қ иля уа қ аля), «Пә лен қ ателеседі», «Пә лендікі дұ рыс» деген сө здерді жинаумен айналысуғ а қ атысты айтар болсақ, бұ л жамандық ты тарату болып табылады, мұ сылмандардың бірлігін қ ақ айыруғ а жә не бү лікке алып келеді! ”

Сонымен қ атар шейх ә л-Фаузан былай деп айтқ ан: “Білім алуды енді бастап жатқ ан студенттерге жә не қ арапайым адамдардың қ атарынан болғ ан басқ а да адамдарғ а бидғ атта жә не пасық тық та айыптаумен айналысуғ а рұ қ сат етілмейді, ө йткені бұ л қ ауіпті нә рсе! Ө йткені бұ л адамдар білімсіз ә рі бұ л мә селеде бейхабар. Сондай-ақ бұ л нә рселер олардың арасында дұ шпандық пен ө шпенділікке ә кеп соғ ады. Оларғ а білім алумен айналысу керек жә не тілдерін пайдасыз жә не тіпті ө здеріне де, ө згелерге де зиян келтіретін нә рселерден тыю міндетті болып табылады! ” Қ з.: “Фатауа ә л-Фаузан” 2/211.

Ғ алымдардың бұ л сө здерін ө здерін білім иелеріне жатқ ызатын кейбір надандардың біздің кезімізде джарх т. с. с. мә селелерімен мә жбү рлеп, істеп жатқ ан амалдарымен салыстырың ыздар. Сонда Ә бу Синанның немесе ә л-Фаузанның білім талап етуді енді бастағ андар пә леннің пә лен туралы айтқ ан сө здерін жинап-термей жә не «джарх» деп аталатын қ ұ ралды ө мірдің мә ніне жә не манһ аждың негізіне айналдырмай, пайда келтіретін нә рсемен жә не білім алумен айналысуы қ ажет деген сө здері тү сініксіз болғ аны ма?! Ө йткені біздің кезіміздің жастары «джарх» деп атайтын бұ л пә ле іздеу мен егестер жаң адан білім іздеушілерді шынайы білім алудан назарын бұ рады, ал олардың кө бі бір-біріне теріске шығ ару жә не сақ тандыру жасап жатқ ан шейхтарды ешқ ашан естімеген де, кө рмеген де болуы мү мкін. Мұ ның ү стіне, шейх ә л-Фаузанның пікіріне сә йкес, қ андай да бір дү ние ісімен айналысу орыс (қ азақ – ауд. ) тілді мұ сылмандарғ а дағ уат етіліп жә не сұ қ паланып жатқ ан нә рселермен айналысудан едә уір жақ сырақ. Ал егер біз дін туралы қ арапайым білімдерге де ие болмағ ан, бірақ шейхтардың арасында бү лік тасып жү рген орыс-қ азақ мұ сылмандарды сө з етіп тұ рғ ан болсақ, онда ғ алымдар мұ ндайды тіпті білім талап етіп жү рген студенттер болып табылатын арабтардың ө здеріне тыйым салатын!

Кейбір орыс (қ азақ – ауд. ) тілді мұ сылмандардың айтқ ан сө здерінен «джарх мә селелері ә рбір мұ сылманның жеке парызы (фард ‘айн) болып табылады» деген қ орытынды шығ ады, ал мұ ндайды ешбір ғ алым ешқ ашан айтпағ ан! «Ә л-джарх уа-тт’адиль» ғ ылымы – мақ сат емес, дінді қ орғ аудың қ ұ ралы жә не қ ұ рал ретінде де ол - фард кифая жә не ә рбір мұ сылман кім туралы кім не деп айтқ анын, кім кімге джарх жасағ анын т. с. с. жинап-теріп жү руге міндетті емес. Ө йткені кейде бұ л теріске шығ арулардың соң ы болмайды жә не адамдар осығ ан салынып, алыс (терең ) кетіп қ алады. Шейх ‘Абдуль-Мухсин ә л-‘Аббад айтпақ шы, біреу басқ а біреуге теріске шығ ару жасағ ан болады, содан соң теріске шығ арылғ ан адам оны теріске шығ арғ ан адамның айтқ андары мен жазғ андарының барлығ ын ақ тара бастайды да, содан соң айқ ын болмағ ан сө здерін немесе қ ателерін тауып алып, оларғ а теріске шығ ару жасайды. Кейін ә лгі (бірінші) де солай істей бастайды жә не ә рі қ арай осылайша тағ ысын-тағ ы жалғ аса береді.

Қ алайша біреу кө бі таухидтің жә не оны бұ затын нә рселердің тү рлерін білмейтін орыс-қ азақ мұ сылмандардың осы барлық ұ рыс-керістерді (салғ ыластарды) жә не ө зара теріске шығ аруларды аң дып отыруғ а, ал содан соң теріске шығ арушылардың немесе сақ тандырушылардың біреуін бірмағ ыналы тү рде абзал кө руге міндетті екенін айта алады?!

Қ ашан адамдар дінде қ ұ рал болғ ан нә рсені мақ сатқ а айналдыра бастаса, бұ л ә рқ ашан адасушылық қ а алып келеді!

[13] Шейх Раби’ ә л-Мадхали джархқ а салынып кеткен жастарғ а насихат жасап, былай деп айтатын: “Сендердің ережелерің тек «Ү зу, шеттеу, бойкоттау» жә не негіз тек бойкоттау мен шеттеуде ғ ана болмасын! Ө йткені негіз – адамдарды ақ иқ атпен жетелеу жә не оларды игілікке алып келу ғ ой! Шеттеу жә не бойкоттау мә селесін сендер қ ате тү сінулерің мү мкін. Егер барлық адамдардан шеттесек, Сү ннетке кім келмек?! Шеттеу жә не бойкоттау имам Ахмадтың кезінде болды, менің бауырларым! Дү ние салә фиямен тасып толғ ан кездер болды жә не егер имам Ахмад: «Пә ленше – бидғ атшы! » - деп айтса, мұ ндай адам жарамсыз деп табылатын. Ал қ азіргі уақ ытқ а келер болсақ, салә фия - қ ара бұ қ аның ү стіндегі ақ қ ылшық сияқ ты. Сендердің (ұ станатын) негіздерің адамдарды ақ иқ атқ а келтіруде, оларды адасушылық тан қ ұ тқ аруда болуы керек. Алайда барлық адамдар адасушылар деп айту, ешкімге насихат айтпау, тү сіндірмеу – (бұ л да) адасушылық. Бұ л адамдардың алдындағ ы игілік есіктерін жабу дегенді білдіреді! Адамдар ү шін тек бойкоттаушы болмаң дар». Тың даң ыз “Ман юқ аррир масаиль ә л-хаджр”.

Шейх Ибрахим ә р-Рухайли былай деп жазғ ан: “Кең таралғ ан қ ателіктерден бұ л – егер қ андай да бір ғ алымнан қ айшы келушіні теріске шығ ару шық са немесе қ ателіктерден сақ тандыруы бар пә туа шық са, кө птеген білім талап етушілер жә не ө здерін Сү ннет пен ғ алымдардың қ атарына жатқ ызушылар бұ л теріске шығ аруғ а немесе сақ тандыруғ а қ атысты ұ станым анық тап алуды талап етеді. Бұ дан қ алса, мә селе енді білім алуды бастап келе жатқ ан студенттерден жә не тіпті қ арапайым халық тан теріске шығ арушығ а немесе теріске шығ арылғ анғ а қ атысты ұ станымдарын анық тау талап етіліп, кейін осының негізінде сү йіспеншілік немесе жек кө рушілік (ә л-уаля уә л-бара) қ ұ рылатын жә не адамдар осының себебінен (бір-бірінен) шеттейтін жағ дайғ а жетті. Жә не тіпті кейбір студенттер ө здері кө п жылдар бойы білім жә не дұ рыс ақ ида алып жү рген шейхтарына бойкот жасай бастайтын жағ дайлар да болуда. Сондай-ақ іс кейде бұ л фитна бір ү йге де кіріп, осы себепті бауыры туғ ан бауырын, баласы ә кесін бойкоттайтын, кү йеуі ә йелінен ажырасатын жә не балаларын бө летін жағ дайғ а дейін де баруда! ” Қ з.: “ә н-Насыха” 34.

Шейх ә р-Рухайли осы сө здерді келтіретін кітап та «ә н-Насыха фимә яджиб мура’атуху ‘инда ә л-ихтилә ф уә дауабит хаджр ә л-мухалиф уа-ррадд ‘алейһ и» деп аталады. Бұ л ең бек сенімсіз ету, бойкоттау, теріске шығ ару т. с. с. мә селелерге арналғ ан. Бұ л кітапты шейх Салих ә с-Сухайми де біраз мақ тап, шектен тыс сын айтумен қ ызығ ушылық пен айналысып кеткендерге оқ ып шығ уғ а кең ес берген. Ол былай деп айтатын: “Ибрахим ә р-Рухайлидің «ә н-Насыха» кітабын оқ ы. Бұ л ұ лы кітапты шеттеу жә не бойкоттау (хаджр) мә селелерінде, мұ ның қ андай шарттары бар, оны қ ашан жә не қ алайша жасау керек туралы оқ ы”. Тың даң ыз “Шарх Люм’атуль-и’тиқ ад” № 8.

[14] Шейхуль-Ислам Ибн Таймия сондай-ақ былай деп айтатын: “Салә фтардан жә не олардан кейінгі ұ рпақ тардың қ атарынан болғ ан кө птеген мужтахидтар бидғ ат болып табылатын нә рселерді айтатын немесе істейтін. Олар не ө здері сенімді деп санағ ан ә лсіз хадистердің себебінен, не аятты оның мағ ынасына сә йкес тә псірлемеудің себебінен, не ол жө нінде оғ ан Қ ұ ран мен Сү ннеттің мә тіндері жетпеген ө зінің қ андай да бір пікірінің себебінен осылайша істейтін. Ал егер адам кү ші жеткенінше Раббысынан қ орық са, онда ол Аллаһ олар туралы: « Раббымыз, егер біз ұ мытсақ не қ ателессек, бізден сұ рама! » - деп айтқ андарының қ атарына кіреді. Ал хадисте (Аллаһ ): « Мен мұ ны істеп қ ойдым! » - деп жауап берді деп айтылғ ан». Қ з.: “Ма’аридж ә л-усуль” 43.

Сондық тан шейх ә л-Ә лбани жиі былай деп айтатын: “Бидғ ат жасағ ан ә рбір адам бидғ атшығ а айналмады! ” Тың даң ыз “ә л-Бид’а уә л-мубтади’ун”.

Алайда сө з, ә рине, ө з негізінде аһ лю-Суннадан болғ ан адам туралы болуда! Шейх Муқ биль ибн Хади былай деп айтатын: “Егер қ ателікті суннит жасаса, онда бұ ғ ан кө з жұ му керек. Ал оның ақ иқ атқ а оралуы туралы айтар болсақ, бұ л игіліктен (адамгершіліктен)! ” Қ з.: “Қ ам’ ә л-му’анид” 475.

Шейх Раби’ ә л-Мадхали былай деп айтатын: “Сендерден кім Сү ннеттің жалауын алып жү рген болып, біз оны қ ателігі ү шін қ ұ латсақ, онда бұ л хауариждердің мазхабы болып табылады! ” Тың даң ыз «Джаляса ма’а фадыляту-шшейх Раби’» «В»-беті.

Шейх ә л-Ә лбани былай деп айтатын: “Бидғ атшығ а қ атысты екі шарттың болуы қ ажет. Біріншісі, ол мужтахидтардың қ атарынан болмауы керек жә не қ ұ марлық қ а ерген болуы қ ажет. Екіншісі, бидғ ат оның болмысы жә не ә деттегі кү йі болуы қ ажет». Тың даң ыз “Сильсилятуль-худа уә -ннур” № 785.

[15] Осының барлығ ында ә рбір сенімсіз ету (джарх) міндетті тү рде негізделген болып табыла бермейтіні, сол сияқ ты кез келген теріске шығ ару шындығ ында да теріске шығ ару болып табыла бермейтіні кө рінеді. Ә рі егер салә фтардан болғ ан ұ лы имамдар джарх жә не тіпті адасушылық пен бидғ атта айыптау мә селелерінде қ ателікке жол берген болса, онда қ азіргі заман ғ алымдары бұ дан қ орғ алғ ан деп кім айта алады?!

Қ ате джархтың себебі не теріске шығ арғ андық тан болғ ан ашу, не біреу басқ а біреу туралы жеткізген ақ паратқ а сү йену, не белгілі бір мазхабқ а, не имамғ а соқ ыр тү рде ілесу, не кө ре алмаушылық, не қ ате тү сінік т. с. с. болуы мү мкін, бұ л туралы хафиз Ибн ‘Абдуль-Барр айтатындай. Қ з.: “Джам’иуль-баян ә л-‘ильм уә фадлих» 2/1094-1112.

Айтылғ анғ а бірнеше мысал келтірейік:

Бірде имам Маликке: «Сен ненің негізінде Мухаммад ибн Исхақ ты ө тірікші деп айтасың?! » - деген сұ рақ қ ойылды. Малик: “Мен бұ л туралы Хишам ибн ‘Уруидан естідім”, - деп жауап берді.

Сонымен, Маликте Ибн Исхақ ө тірікші екендігіне Хишамның сө зінен ө зге айқ ын дә лел жоқ еді. Ал Хишамның ө зінен тура осы туралы сұ рағ ан кезде ол: «Ибн Исхақ хадисті менің ә йелімнен жеткізеді, ал мен оның менің ә йелімді ешқ ашан кө рмегендігіне Аллаһ пен ант етемін! » - деген.

Имам Ахмад бұ л оқ иғ а туралы толық білгенде былай деп айтқ ан: “Ибн Исхақ оның ә йелінен перде арқ ылы естіген болуы мү мкін жә не бұ л туралы Хишамның білмегендігі ә бден ық тимал”. Қ з.: “Джам’иуль-баян ә л-‘ильм уа фадлих» 2/1107.

Имам Ибн ә л-Мубә рак былай деп баяндайтын: “Мен Шамғ а келіп, ә л-Ауза’иге жолық қ анымда, ол мағ ан: «Уа, Хорасанның тұ рғ ыны, ә лгі Ә бу Ханифа есімді Куфалық бидғ атшы (мубтадиғ ) кім?! » - деп айтты. Сонда мен қ онығ ыма қ айтып келіп, Ә бу Ханифаның жазуларын алдым да, маң ызды мә селелерін жинақ тай бастадым. Бұ ғ ан менің ү ш кү н уақ ытым кетті. Содан соң мен осы жазулармен солардың мешітінде мууә зин жә не имам болғ ан ә л-Ауза’иге қ айта жолық тым. Ол менен: «Бұ л не жазулар? » - деп сұ рады. Мен оларды оғ ан бердім, ал ол менің «ә н-Нуғ ман ибн Сабит былай деп айтқ ан... » деп жазғ ан жерлерімді оқ и бастады. Жә не ә л-Ауза’и азан шақ ырып болғ аннан соң, тұ рып бір бетті оқ ып бітіргенше, оқ уын тоқ татпады да, содан соң жазуларды қ алтасына салып қ ойып, намазды орындады. Кейін ол осы жазулырды алды да, менен: «Уа, хорасандық адам, бұ л ә н-Нуғ ман ибн Сабит деген кім?! » - деп сұ рады.

Мен: «Ол шейхты мен Иракта кездестіргенмін! » - деп жауап бердім. Сонда ол: «Ол – ө те жақ сы шейх, оғ ан қ арай сапарғ а шық та, одан білім ал! » - деді. Ал мен: «Бұ л - сен сө ккен Ә бу Ханифа ғ ой» - деп айттым. Осыдан кейін ә л-Ауза’и Ә бу Ханифамен Меккеде кездесіп, онымен кө птеген мә селелерді талқ ылады. Ал олар айырылысқ аннан кейін ә л-Ауза’и мағ ан былай деді: «Мен мұ ндай ү лкен білім мен дұ рыс ақ ылғ а ие адамғ а қ уаныштымын жә не бұ л адамғ а қ атысты айқ ын адасушылық та болғ аным ү шін Аллаһ Тағ аладан кешірім ө тінемін. Осы адамнан ұ стан, ақ иқ атында, ол - мағ ан (адамдар) ол туралы жеткізгендей емес! »” ә л-Хатыб “Тарих ә л-Бағ дад” 13/338.

Егер ә л-Ауза’и сияқ ты ұ лы имамның ө зін Ә бу Ханифағ а қ атысты жеткізілген сө здердің негізінде адасушылық қ а кіргізген жә не осының себебімен ол оны тіпті бидғ атшы деп атағ ан болса, онда басқ а біреу осындайдан қ орғ алғ ан ба?!

Ибн ә л-Джунайд ә л-Хуттали былай деп баяндайтын: “Мен Ибн Ма’иннің былай деп айтатынын естігенмін: «Ә бу Ну’айм белгілі бір адам туралы айтылғ ан сө здерді естігенде, ол туралы: «Ол ізгі», - деп айтатын жә не оны мақ тауғ а кірісетін кездер болатын, ал ол адам іс жү зінде шиғ а болатын. Ал егер Ә бу Ну’айм біреу туралы: «Пә лен муржи болғ ан», - деп айтатын болса, оның іс жү зінде Сү ннеттің жақ таушысы болғ анын біл! ” Қ з.: “ә л-Мина’у-ннасыха” 50. Егер Ә бу Ну’айм сияқ ты ұ лы имам муржиялық та айыптауда қ ателескен болса, онда біздің кезімізде бұ л имамның білгенінің жү зден бір бө лігіне де ие болмай муржиялық та негізсіз айыптаушылар туралы не айтуғ а болмақ?!

Имам ә ш-Шафи’и бірде бір адам басқ а біреуге джарх жасағ андығ ы жә не одан: «Сен не ү шін оғ ан джарх жасадың? » - деп сұ рағ анда, ол: «Мен оның тұ рып дә рет сындырғ анын кө ргенмін», - деп жауап бергені туралы баяндағ ан. Одан: «Бұ да джарх жасайтындай не бар сонша? » - деп сұ рағ анда, ол: «Оғ ан ә рі киіміне зә р тиді, ал ол осылай намаз оқ ығ ан болуы мү мкін», - деп жауап берді. Одан: «Ал сен оның осы кү йінде намаз оқ ығ анын кө рдің бе? » - деп сұ рағ анда, ол: «Жоқ », - деп жауап берген.

Имам ә л-Хатыб ә л-Бағ дади, бұ л оқ иғ аны келтіре отырып, былай деп айтқ ан: “Осы жә не осы сияқ тылар - жорамалдың негізіндегі джарх, ал ғ алым мұ ндай нә рсе ү шін джарх жасамайды”. Қ з.: “ә л-Кифая” 178.

Хафиз Ибн Хаджар былай деп айтатын: “Бір топ ғ алымдар тарапынан басқ а бір топ ғ алымдарғ а олардың ақ ида мә селелеріндегі келіспеушіліктері себебінен сө гіс білдірілгенін біл. Мұ ндай жағ дайларда растау жә не (мә селенің ) байыбына жетіп, ақ иқ атқ а негізделе отырып болмаса, есепке алуғ а асық пау керек. Сондай-ақ ө здерін зухдттық қ а бағ ыштағ ан топ дү ниеге қ ызығ атын топты сө гіп, оларды осы ү шін сенімсіз деп есептеген. Алайда бұ л, егер шыншылдық пен дә лдік болса, сенімсіз етуге себеп бола алмайды. Ал осының барлығ ынан да жаманы – кейбір (хадис) жеткізушілерді анық болмағ ан себептерден, немесе ө з замандасына деген ашудың себебінен сенімсіздікте айыптауды қ абылдау. Бірақ бұ дан да сорақ ысы – айыптаушыдан да кө бірек сенімдірек, білімде одан да қ ұ рметтірек жә не хадистерді одан кө бірек білетін адамды сенімсіздікте айыптау! Жоғ арыда аталғ анның барлығ ы есепке алынбайды! » Қ з.: “Хадью-ссари” 385.

Мұ ның барлығ ы кез келген джархтың қ абылдау жә не тіпті соның негізінде «шыншылдар» мен «адасқ андарды» ашып алу ү шін тексеру ө ткізу қ ажетті болатындай дә йектелген болып табыла бермейтіндігін нұ сқ айды!

Шейх ‘Убайд ә л-Джабри Йеменнің шә кірттерімен болғ ан ә нгімесінде былай деп айтатын: “Кез келген джарх шын мә нісінде джарх болып табыла бермейді! Кейде адамдар джарх болып табылмайтын нә рсе арқ ылы джарх жасайды”.

Ғ алымдар – пайғ амбарлардың мирасқ орлары, білімнің сақ таушылары жә не адамдардың абзалдары болып табылатындығ ына қ арамастан, олар бә рібір эмоциялардан, қ ателесуден т. с. с. қ орғ алмағ ан қ арапайым адамдар екенін білу қ ажет. Пайғ амбардан (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) басқ а мұ ндай сипаттардан таза бірде-бір адам жоқ! Ал имам аз-Захабидің: “Ғ алым болу ү шін адам қ ате жібермеу керектігі шарт болып табылмайды! ” Қ з.: “ә с-Сияр” 4/173.

Имам ат-Табари былай деп айтатын: “Егер ә ртү рлі мазхабтардың жақ таушыларының біреу туралы айтып жатқ ан сө здерінің барлығ ын қ абылдай берсек жә не осының себебінен бұ л адамның лайық тылығ ын бұ за берсек жә не оның куә лігін тә рк етсек, онда мухаддистердің кө бін тастауымызғ а тура келер еді! Ө йткені олардың арасында адамдар олардан бет бұ ру қ ажетті деп санамағ андар жоқ еді! ” Қ з.: “Хадью-ссари” 436.

Имам Ахмад былай деп айтатын: “Лайық тылығ ы белгілі болғ ан ә рбір адамғ а қ атысты кез келген басқ аның сө гісі, ол адам осынысын дә лелдемейінше жә не ол дә лелдер – ешқ андай бұ лың ғ ырлық тары жоқ дә лелдер болмайынша, қ абыл етілмейді». Қ з.: “Тахзиб ә т-тахзиб” 7/237.

Мұ ның барлығ ы ғ алымдардың бірін-бірі туралы айтқ ан сө здеріне қ алай қ арау қ ажеттілігін дұ рыс тү сіну ү шін керек. Жә не сө з аһ лю-Сунна ғ алымдарының тү рлі адасқ ан уағ ыздаушылар т. с. с. туралы айқ ан сө здері жайында емес, шындығ ында да аһ лю-Суннаның ғ алымдары болып табылатындардың бірін-бірі жайлы айтқ ан сө здері туралы сө з болуда.

Жә не мұ сылмандарғ а дә лел-дә йексіз джарх жасаудан қ орқ у керек, ө йткені ол ерте ме, кеш пе адамдарды сенімсіз етушінің ө зі ү шін қ асіретке айналуы мү мкін, ә рі Ислам тарихында мұ ның мысалдары ө те кө п!

Имам Ахмад былай деп айтатын: “Мен адамдар туралы тұ жырым (ү кім) шығ аратын жә не оларды сө гетіндерден кімді кө рсем де, оның ө зі де міндетті тү рде қ ұ рметтен айырылатын! ” ә л-Майянаджи “ә л-Амал” 78.

Имам Ибн Муфлих, оның сө здеріне тү сіндірме жасап, былай деп айтқ ан: “Сө з, Аллаһ мұ ны жақ сырақ біледі, (егжей-тегжейлікті) нақ тылаудың (анық таудың ) болмауы туралы жә не қ ақ ысыз ғ айбат жасау туралы болып тұ р”. Қ з.: “ә л-Адаб ә ш-шар’ия” 2/140.

Имам ә з-Захаби былай деп баяндайтын: “Хафиз Ә бу Ну’айм ә л-Асбахани – ол туралы дә лел-дә йексіз тұ жырым (ү кім) шығ арылғ ан ұ лы ғ алымдардың қ атарынан жә не шыншыл адам. Алайда бұ л оның қ исынсыз қ алауының негізінде Ибн Мандах туралы айтқ ан сө здері ү шін Аллаһ тың оғ ан берген жазасы еді”. Қ з.: “Мизан ә л-и’тидә л” 1/111.

Имам Ә бу Зур’а былай деп айтатын: “Бұ л ғ ылым (ә л-джарх уа-тта’диль) туралы діндарлық тың негізінде сө йлейтін ә рбір адам, оның айтқ андарының барлығ ы міндетті тү рде оның ө зіне қ айта оралады! ” Ибн Муфлих “ә л-Адаб ә ш-шар’ия” 2/140.

Ө з негізінде мұ сылмандардың ар-намысы олардың ө мірі мен мал-мү лкі секілді қ ол сұ ғ ылмайтынын жә не оларды қ ақ ысыз сенімсіз етуге рұ қ сат етілмейтінін ұ мытпағ ан жө н. Ибн ‘Умар былай деп баяндайтын: “Мен Аллаһ тың Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Қ ағ баны айналып (тауап жасап) жү ріп былай деп айтатынын кө ргенмін: «Сен қ андай ә демісің жә не сенің жұ пар иісің қ андай ә демі. Уа (Қ ағ ба), сен қ андай айбындысың жә не сенің қ асиеттілігің қ андай айбынды. Мухаммадтың жаны Қ олында болғ анмен (Аллаһ пен) ант етемін, мү міннің қ асиеттілігі Аллаһ тың алдында сенің қ асиеттілігің нен ұ лы! Оның мал-мү лкі мен қ аны - мызғ ымас жә не қ асиетті, жә не біз ол туралы тек жақ сы ойлауымыз керек». Ибн Маджаһ 2619. Хадистің сахихтығ ын ә л-Бусайри, шейх Ахмад Шакир жә не шейх ә л-Ә лбани растағ ан. Қ з.: “ә с-Сильсиля ә с-сахиха” 3420.

[16] Шейх Салих ә с-Сухайми былай деп айтқ ан: “Мен білім талап етіп жү рген бауырларымызды бауырымыз – шейх Мухаммад ибн ‘Абдуллаһ ә л-Имам тарапынан осы кезде жазылғ ан ұ лы кітапты оқ ып шығ уларына талпындырамын. Бұ л - «ә л-Ибана ‘ан кайфия ә т-та‘амуль ма‘а ә л-хиляф байна аһ ль ә с-Сунна уә л-джама‘а» деп аталатын кітап. Ол ө те бағ алы кітап жә не мен ол сияқ ты кітапты біздің заманымызда кө рмеппін. Ол онда тек бір шейхуль-Ислам Ибн Таймияның Сү ннеттің жақ таушыларына қ арсы болушылармен қ арым-қ атынас жасауғ а байланысты жү зге жуық айтқ ан сө здерін келтірген. Сондай-ақ ертедегі жә не кейінгі буындардың қ атарынан болғ ан басқ а да ғ алымдардың тө рт жү зге жуық сө здерін де келтіріген. Сондай-ақ осыдан екі кү н бұ рын біздің шейхымыз ‘Абдуль-Мухсин ә л-Аббад ә л-Бадрдің «Тағ ы да бір-бірің е деген жұ мсақ тық жә не ізгілік, уа, Сү ннеттің жақ таушылары» деген мақ аласы да жарық кө рді. Бұ л мақ ала ең бірінші кезекте білім алып жү рген студенттерге пайдалы болуғ а тиіс. Бұ л – насихаттарына ілесуге тұ рарлық ұ лы мақ ала. Бұ л жолдауда біздің шейхымыз (ә л-‘Аббад), Аллаһ оғ ан есендік берсін, шейх Мухаммад ә л-Имамның жоғ арыда аталғ ан кітабын мақ тағ ан». Тың даң ыз “Шарх хадис: «Итақ у-Ллаһ хайсума қ унт»” 18/01/1432.

[17] Бұ л хадис ғ алымдар тарапынан ә ртү рлі етіп тү сіндірілді. Кейбіреулер оны ашық мағ ынасына қ арама-қ айшы тү сіндіріп, Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Йеменнің ө зін емес, Меккені мең зеді, ө йткені иман дә л сол жерде пайда болды, ол (Мекке) Мә динағ а қ атысты Йемен тарапта деп айтқ ан. Бұ л - Қ ағ баның бір бұ рышы Йемен жақ а қ арап тұ рғ андық тан, йемендік деп аталғ анындай. Ал кейбіреулер Мекке мен Мә дина айтылып тұ р деп айтқ ан, ө йткені екеуі де Шамғ а қ атысты Йемен жақ та орналасқ ан, ал Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) бұ л сө здерді Табукта болғ ан кезінде, яғ ни Мекке мен Мә дина Табук пен Йеменнің арасында болып қ алғ ан кезде айтқ ан деген. Басқ алар бұ л хадисте ансарлар (Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) мә диналық сахабалары) айтылғ ан, ө йткені олардың шық қ ан тектері Йеменнен еді, ал иманның оларғ а жатқ ызылғ андығ ы олардың Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) алып келген нә рсеге ең алғ ашқ ы негіз жә не кө мек болғ андығ ы себепті деп айтқ ан. Бұ л пікірлердің барлығ ын Ә бу ‘Убә йда «Ғ ариб ә л-хадисте» келтірген. Бірақ Ибн ә с-Салә х бұ ғ ан қ атысты ескерту жасағ ан жә не былай деген: “Егер Ә бу ‘Убайда жә не оның ө негесіне ілескендер бұ л хадистің барлық риуаяттарын (нұ сқ аларын, версияларын) мұ ны Муслим жә не ө згелер істегендей етіп жинағ анда жә не оларды осылайша етіп қ арағ анда, онда ө здерінің айтып кеткендерінен ө згеше пікірге келер еді де, хадисте дә л Йеменнің ө зі жә не оның тұ рғ ындары аталғ ан деп тұ жырымдайтын еді, мұ ны хадисте қ олданылғ ан сө здердің формасынан тү сіну керек болғ анындай, ө йткені бір риуаятта: «Йеменнің тұ рғ ындары келді. Олар момын жанды жә не жұ мсақ жү ректі. Иман – йемендікі жә не даналық - йемендікі», - деп айтылғ ан ғ ой”.

Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оларды кемел иманына нұ сқ айтын сипаттармен сипаттады. Қ з.: “Фатх ә л-Бари” 6/615.

Кейбір имамдар хадисте кез-келген йемендіктер емес, сол кезде ө мір сү рген нақ ты йемендіктер туралы айтылады деп есептеген. Алайда хафиз Ибн Хаджар Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) сө здері жалпылама болып табылады жә не олар кез-келген уақ ытта ө мір сү ретін кез-келген салиқ алы жә не ізгі йемендікке қ атысты деп айтқ ан. Қ з.: “Фатх ә л-Бари” 7/702.

[18] Шейх ә л-‘Аббадтың айтқ андарының барлығ ы тек аһ лю-Сунна қ атарларына қ атысты жә не бұ л адасқ андарғ а жә не адасушылық қ а кіргізетін уағ ыздаушыларғ а жә не сол сияқ тыларғ а, немесе сө здері мен амалдары Сү ннетке жә не алдың ғ ы ізгі буын ө кілдерінің ұ станғ ан жолына қ айшы келетін, бірақ ө здерін аһ лю-Суннағ а жатқ ызатын біздің заманымыздағ ы ә ртү рлі партияларғ а, ағ ымдар мен жамағ аттарғ а қ атысты емес. Шейх Сыддық Хасан Хан былай деп ақ иқ атты айтқ ан: “Сү ннеттің жақ таушылары – бұ л Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жә не оның сахабалары ұ станғ анғ а ешбір жаң алық тарды енгізусіз жә не дінге қ осымшаларды қ осусыз, немесе одан қ андай да бір нә рселерді алып тастаусыз ілесушілер. Алайда ә рбір топ ө зін осығ ан ілесуші деп атайды, бірақ: «Барша ө здерін (сулу) Лә йлә мен бірге екендіктері туралы айтады, алайда Лә йлә олардан ешкімді танымайды! » - деп айтылатын сө з бар ғ ой. Ал іс жү зінде осының (ө здерін аһ лю-Суннағ а жатқ ызудың ) шындық қ а сә йкес келуінің белгісі болып жай сө здер емес, іс-амалдар болып табылады! ” Қ з.: “Қ асд ә с-сабиль иля заммиль-қ алям” 35.

Шейх ә л-Ә лбани былай деп айтқ ан: “Кім ө зін Қ ұ ран мен Сү ннет болып табылатын салә фиядан деп аталуғ а ү міт етсе, салә фтардың (алғ ашқ ы буын ө кілдерінің ) жолымен ілесіп жү рсін, ал керісінше болғ ан жағ дайда бұ л - іс жү зінде атына сә йкес келмейтін жай сө з ғ ана... Салә фи дағ уаты (ә д-да’уату-ссалә фия) ө зінің барлық кө рінісінде тү рлі ағ ымдармен (хизбиямен) соғ ысады жә не мұ ның себебі де ап-айқ ын. Да’уату-ссалә фия ө зін тек бір ғ ана кү нә сіз адамғ а жатқ ызады, ал ол – Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын)! Ал ө зге партияларғ а қ атысты айтар болсақ, олар ө здерінің салиқ алы жә не ғ алым деп санайтын, бірақ кү нә сіз болып табылмайтын ә ртү рлі адамдарғ а жатқ ызады, алайда олардың ілесушілері (ілесетін) адамдарындай болып табылмайды. Ал соң ында біз «Пә лен салә фи», «Сә лә фи жамағ аты» деген сө здерді кө ріп жә не естудеміз, алайда олар салә фтардың тү сінігіндегі Қ ұ ран мен Сү ннет болып табылатын салә фия шақ ыруына сә йкес амалдар жасамайды! Жә не сол себепті олар салә фия шақ ыруынан шығ ып кетті, бұ ғ ан дә лел – мен сө здерімді сонымен аяқ тағ ым келген мына аят: «Ал біреу, ө зіне тура жол айқ ындалғ аннан кейін Елшіге қ арсы шық са, сондай-ақ мү міндердің жолынан басқ а жолғ а тү ссе, оны бұ рылғ ан жағ ына бұ рамыз да, Тозақ қ а саламыз. Ол нендей жаман орын! » (ә н-Ниса 4: 115)”. Қ з.: “Фатауа ә л-‘улямә ә л-акабир” 97-98.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 Следующая ⇒