Шейх ‘Абдуль-Мухсин әл-‘Аббадтың сөзі 3 страница

[6] Имам ә л-Фудайль ибн ‘Ийяд былай деді: “Тура жолғ а ілес, ә рі сағ ан қ ұ тылғ андардың санының аздығ ы зиян тигізбейді. Жә не адасушылық жолдарынан сақ бол, ә рі опат болғ андардың санының кө птігіне ә уесің кетпесін! ” Қ з.: “ә л-Азкар” 238.

Юнус ибн ‘Убайд былай дейтін: “Біздің уақ ытымызда біреудің Сү ннетке шақ ырып жатқ аны таң қ алуғ а лайық ты, бірақ одан да таң ғ аларлығ ы - біреулердің сол шақ ыруғ а жауап беріп, Сү ннетті қ абылдап жатқ аны! ” Ә бу Ну’айм “ә л-Хилия” 3/21.

Жә не осындай сө здерді бұ л имам 1200 жыл бұ рын айтқ ан болса, онда біздің кезіміз туралы не айтуғ а болады?!

[7] Ө здерін салә фияның қ атарына жатқ ызатындардың кейбіреулері біздің кезімізде дұ рыс негіздерге жә не білімге ие адамды қ ателігі немесе тіпті іс жү зінде қ ателік те болып табылмайтын нә рсе ү шін оп-оң ай салә фиядан шығ аратыны таң қ алдырады. Бірақ сонымен бір мезгілде кеше ғ ана ең адасушы болып жү рген, бірақ оларғ а қ осылғ ан біреу олар ү шін бір мезетте Сү ннеттің шынайы жақ таушысы болып шығ а келеді.

[8] Са’ид ибн ә л-Мусайиб былай деп айтатын: “Кемшіліктері болмайтын ғ алым, ізгі немесе қ адірлі адам жоқ. Алайда егер адамда жақ сы қ асиеттері кемшіліктерінен кө п болса, оның жақ сы қ асиеттері кемшіліктерін жояды. Тура сол сияқ ты, егер онда кемшіліктер жақ сы қ асиеттерінен басым болса, олар оның жақ сы қ асиеттерін жояды”. Ибн ‘Абдуль-Барр “Джами’у баяниль-‘ильм” 2/48.

Имам Ә бу Муса ә л-Мә дини былай деп айтатын: “Қ ателіктері табылмайтын имамдар кемде-кем, ал егер имамды қ ателігі себепті тастайтын болса, онда кө птеген имамдарды тастауғ а тура келер еді, ал мұ ны істеуге рұ қ сат етілмейді! ” ә з-Захаби “ә с-Сияр” 14/374.

Шейх Ибн ә л-Қ айим былай деп айтатын: “Шариғ ат пен даналық тың ережелерінен - егер адамда игі амалдары кө п болса жә не оның Исламда жақ сы ізі болса, онда оғ ан басқ ағ а жасалмайтын ақ тау жасалады жә не басқ ағ а кешірілмейтін кү нә кешіріледі”. Қ з.: “Мифтаху дари-сса’ада” 1/176.

[9] Аллаһ тың Елшісінің ө зінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Бұ л білімді ә р ұ рпақ тың ә ділеттілері, беделділері (ғ алымдары) алып жү реді, олар оны артық кетушілердің бұ рмалауларынан, адасқ андардың қ осатындарынан жә не надандардың тү сіндірмелерінен қ орғ айды - деп куә лік етуіне (ә л-Байхақ и 10/209, ә л-Хатыб 1/29) сә йкес, аһ лю-Суннаның мойындалғ ан ғ алымдарына деген қ арым-қ атынастың негізі олардың беделін жә не ә ділеттілігін мойындау (та’диль) болып табылатынын білу қ ажет.

Хафиз ә л-‘Ирақ и жә не Ибн Хаджар былай деп айтқ ан: “Бұ л хадис кө птеген жолдармен жеткізіледі жә не олардың барлығ ы ә лсіз болып табылады”. Қ з.: “ә т-Тақ йид уә л-идах” 138, “ә л-Исаба” 1/117.

Алайда бұ л хадистің жеткізілу жолдарының кө п болуы себепті кө п имамдар оның сенімділігін кү шейткен. Бұ л хадисті сахих деп санағ ан ғ алымдардың қ атарында Ахмад, ә л-Лялякаи, ә л-‘Уқ айли, Ибн ә л-Уазир, ә л-‘Аляи, ә л-Қ асталяни, ә с-Саффарини, ә л-Ә лбани, ‘Абдуль-Қ адир ә л-Арнаут т. б. бар. Қ з.: “Шараф асхаб ә л-хадис” 2/35, “Лисан ә л-мизан” 1/312, “Бағ атуль-мультамис” 3-4, “Тахқ иқ Мишкат ә л-масабих” 248.

Хафиз Ибн ‘Абдуль-Барр бұ л хадиске сү йеніп, былай деп айтатын: “Білімге деген қ амқ орлығ ымен танылғ ан, білімді алып жү руші ә рбір адамғ а қ атысты негіз, оны сенімсіз етудің (джарх) орынды екені айқ ын болмайынша немесе оның кө птеген қ ателіктерге жол бергені расталмайынша, оның қ адірін (лайық тылығ ын) мойындау (‘адаля) болып табылады”. Қ з.: “ә т-Тамхид” 1/28.

Имам Ибн ә л-Джаузи былай деп айтқ ан: “Ибн ‘Абдуль-Барр айтқ ан нә рсе, оғ ан бұ л мә селеде кейбіреулердің келіспеушілік жасағ андарына қ арамастан, дұ рыс болып табылады”. Қ з.: “Фатх ә л-муғ ис” 1/300.

Сондай-ақ бұ л пікірді ә л-Миззи, ә н-Науауи, Ибн ә л-Қ айим, Ибн Сайд ә н-Нә с жә не басқ алар таң дағ ан. Қ з.: “Фатх ә л-муғ ис” 1/300, “Тахзиб ә л-асма” 1/17.

Имам ә з-Захаби: “Ақ иқ атында, ғ алымдар туралы айтылғ ан сө здер ә ділдік жә не тақ уалық таразысында ө лшенуі қ ажет”, - деп, ақ иқ атты айтты. Қ з.: ”ә с-Сияр” 4/448.

Алайда осы жағ дайда ө здерін ғ алым деп кө рсететін немесе қ арапайым халық ғ алым деп есептейтін адамдар туралы емес, ғ алым екенін басқ а ғ алымдар мойындағ ан жә не растағ ан шынайы ғ алымдар туралы сө з болып тұ рғ анын білу қ ажет!

Имам ә ш-Шатыби былай деді: “Ғ алымдар оны ғ алым деп танымағ ан ғ алым, басқ а ғ алымдар ол туралы: «Ол – ғ алым», - деп куә лік бермейінше, ғ алым болып табылмайды! ” Қ з.: “ә л-И’тисә м” 2/738.

Шейх Са’д ә ш-Шисри былай деп айтатын: “Ғ алым (‘алим) мына ү ш нә рсенің біреуі арқ ылы танылады: 1. Ғ алымдардың тобы «пә ленше ғ алым болып табылады» деп берген ұ сынысы (тазкия); 2. Егер сен қ андай да бір қ аланың ғ алымдары кү рделі сұ рақ тарымен қ андай да бір адамғ а жү гініп жатқ андарын кө рсең, оның ғ алым екенін біл; 3. Егер біреу ө зін пә туа беру ү шін ұ сынса жә не ғ алымдардан ешкім оны бұ л ү шін сө кпесе”. Тың даң ыз “Фасалю аһ ля-ззикр ин кунтум лә та’лямун”.

[10] Жалғ асы осы мақ ала болғ ан ө зінің «Рифқ ан аһ ль ә с-Сунна би аһ ль ә с-Сунна» кітабында шейх ә л-‘Аббад былай деп айтатын: “Ә рбір білім алушыны ол теріске шығ арылғ ан адамғ а немесе теріске шығ арушы адамғ а қ атысты ө з ұ станымын анық тап алсын деп, емтиханннан ө ткізуге болмайды. Жә не егер ол олармен келіссе, онда олардан қ ұ тылды, ал егер келіспесе, онда оны бидғ атта айыптайды жә не бойкот жариялайды. Ешкім аһ лю-Суннағ а бидғ атта айыптау (табдиъ) жә не бойкот жасау мә селесінде мұ ндай анархияны жапсыруғ а хақ ысы жоқ! Сондай-ақ, ешкім осы анархия жолына ілеспегенді ол бидғ атқ а немқ ұ райлылық танытады (мумайиъ) деп айыптауғ а қ ұ қ ық ты емес! ” Қ з.: “Рифқ ан аһ ль ә с-Сунна би аһ ль ә с-Сунна” 52.

Сондай-ақ мұ ндай емтихандарды имам ә л-Бухари де сө ккен, ә рі бидғ ат деп атағ ан.

Біреу: «Бірақ тексеру жә не сынақ тан ө ткізу Қ ұ ран мен Сү ннетте заң дастырылмағ ан ба? Ө йткені Аллаһ Тағ ала: «Ә й, иман келтіргендер! Сендерге қ оныс аударғ ан мумина ә йелдер келгенде, оларды тексерің дер», - деп айтты ғ ой. (ә л-Мумтахана 60: 10). Сондай-ақ Аллаһ тың Елшісі де (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) кү ң нен: «Аллаһ қ айда? Мен кіммін? » - деп сұ рап, оның ақ идасын тексерді емес пе?! Салә фтардан болғ ан имамдар да адасқ андардың белгілі имамдарғ а деген қ атынасын білу арқ ылы оларды ә шкерелеп, емтихандар ө ткізбеді ме?! Ә бу Джа’фар Мухаммад ибн Харун былай деп айтатын: “Егер сен Ахмад бин Ханбаль туралы жаман сө з айтып жатқ ан адамды кө рсең, оның адасқ ан бидғ атшы екенін біл! ” Қ з.: “ә л-Джарх уә -та’диль” 1/308. Ә бу ә л-Хасан ә л-Хамдани былай деп айтатын: “Ахмад бин Ханбаль – бұ л ол арқ ылы мұ сылман бидғ атшыдан ажыратылатын сынақ (михна)! ” Қ з.: “Тахзиб ә л-камаль” 1/457. Ал имам Ахмадтың ө зі былай деп айтатын: “Егер сен имам Маликті жек кө ретін адамды кө рсең, оның бидғ атшы екенін біл! » Қ з.: “ә л-И’тисам” 1/386. Ә рі осы мағ ынада айтылғ ан сө здер кө п», - деп айтса, мұ ның жауабы тө мендегідей.

Тексерудің мұ ндай тү рлерінің жә не емтихандардың рұ қ сат етілгендігіне кү мә н жоқ. Алайда мұ ндай тексерулерге қ ияс жасап, кез келген мә селелерде адамның адасушылығ ын немесе ақ иқ атта екендігін айқ ындау ү шін, емтихан жасауғ а бола бермейді. Біріншіден, шейх ә л-‘Аббад ө зінің сө здерінде бірауызды келісілген пікір болмағ ан мә селеге қ атысты емтихан ө ткізуді мең зеп тұ р. Екіншіден, егер имамдар адамның сенімдеріне тексеру ө ткізген болса да, олар мұ ны имамдық тарына қ атысты Сү ннеттің жақ таушыларының барлығ ы бірауызды келіскендерге қ атысты жасағ ан. Ү шіншіден, бұ л имамдардан олардың қ ателік жасағ ан адамғ а деген қ атынаспен, мысалы, «Кім пә леншені адасушы деп санамаса, сол бидғ атшы» т. с. с. деп айтып, тексеру ө ткізгендігі жеткізілмейді. Тө ртіншіден, адасқ андығ ы туралы Сү ннеттің жақ таушыларының барлығ ы бірауыздан келіскен адасқ андарғ а қ атысты емтихан ө ткізудің оқ асы жоқ, бірақ Сү ннеттің жақ таушылары оларғ а қ атысты келіспеушілікте болғ ан адамдарғ а қ атысты емтихан ө ткізуге келер болсақ, бұ л рұ қ сат етілмейді!

Сондық тан заң дастырылғ ан тексеруді мойындағ ан шейх Ибн Таймия шариғ ат тарапынан заң дастырылмағ ан емтихан ө ткізуді сө гетін жә не былай деп айтатын: “Сондай-ақ ү метті бө луге жә не Аллаһ та, Оның Елшісі де (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) бұ йырмағ ан нә рселер арқ ылы емтихан ө ткізуге рұ қ сат етілмейді! ” Қ з.: “Маджму’уль-фатауа” 3/415.

Кө бірек пайда алу ү шін шейх Ибрахим ә р-Рухайлидің «Абуль-Хасан ә л-Марибиді бидғ атшы деп санамайтын адамнан білім алуғ а болады ма? » деп сұ рағ ан ливандық тармен жақ ында ғ ана болғ ан ә ң гімесін келтіруге болады. Шейх Ибрахим былай дейді: “Яғ ни сен оны бидғ атшы деп санамайтын адамнан білім алмайтын болып тұ рсың ғ ой?! Сендер білім иесінен білім алмай жү рсің дер жә не ол пә лен адамды бидғ атшы деп санамағ андығ ы себепті сен жеті жыл бойы ө зің е одан білім алуғ а тыйым салып жү рсің бе?! Уа, бауырым, мен сағ ан былай деп айтамын: «Егер адамда білім болса жә не сонымен бірге ол Джахм ибн Сафуанды (джахмияның негізін салушы) бидғ атшы деп санамаса, тіпті онда білім жә не игілік болса да, осы - одан бас тарту жә не одан білім алмау ү шін (жеткілікті) сылтау. Бірақ оғ ан қ атысты келіспеушіліктер болғ ан, адамдар оғ ан теріске шығ ару жасағ ан, жә не олардың кейбіреулері оны бидғ атшы деп санағ ан, ал кейбіреулері оны олай деп есептемейтін аһ лю-Суннадан болғ ан адамғ а келер болсақ, сендер осы себепті бидғ атта айыптау туралы шешім шығ армағ анның дә рістерін тастауғ а адамдарды міндеттеп жатырсың дар. Сендерге не болғ ан, уа бауырлар?! Естерің ді жиың дар! »

Шейх Рухайлидің осы таспасы таралғ аннан соң бір адам бұ л сө здерді қ ате деп санады да, оларғ а қ атысты наразылығ ын білдірді. Алайда шейх Ибраһ им ә р-Рухайли бұ л келіспеуге «Тасыль ә л-масаиль ә л-мусташкилә мин джауаб ә с-саиль» деп аталатын дә йекті жә не ғ ылыми тұ рғ ыдағ ы теріске шығ ару жазды жә не онда наразылық білдірушінің атын атамай-ақ, оның сө здерін келтіріп, оларғ а жауап берді.

[11] Бір немесе екі, немесе бір топ ғ алымдардың жасағ ан сенімсіз етуі (джархы), олардың (ғ алымдардың ) бұ л сенімсіз етуі (джархы) бірауызды болмаса, оларғ а қ атысты қ айшылық қ а тү су мойынсұ нбау жә не кү нә болып табылатын Қ ұ ран мен Сү ннет секілді қ абыл етілуді жә не осығ ан ілесуді мұ сылмандарғ а міндеттемейтінін білу қ ажет. Нақ ты айтқ анда, Сү ннетке жә не салә фтардың манһ ажына ілесумен танылғ ан атақ ты шейхтарды, студенттерді немесе қ арапайым мұ сылмандарды джарх жасау туралы сө з болып тұ р. Ә сіресе адам джарх жасалғ ан адам туралы ешнә рсе білмейтін жағ дайда. Жә не ол джарх жасалғ ан адамғ а қ атысты ө зінің ұ станымын анық тап алу ү шін теріске шығ арушының немесе сақ тандырушының сө здерін оқ уғ а міндетті емес.

Имам аш-Шафи’и былай деп айтатын: “Кімнің болсын сө здері кез келген жағ дайда міндетті болып табылмайды, Аллаһ тың Кітабынан жә не Оның Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Сү ннетінен басқ а. Басқ а нә рсенің барлығ ы оларғ а ілеседі! ”. Қ з.: “ар-Рисалә ” 39.

Шейх ә л-Ә лбаниге: «Кә пірді кә пір деп есептемейтіннің ө зі кә пір. Бидғ атшыны бидғ атшы деп есептемейтіннің ө зі бидғ атшы. Кім бізбен болмаса, ол бізге қ арсы» деген ереже туралы сіздің пікірің із қ андай?! » - деген сұ рақ қ ойылды.

Шейх былай деп жауап берді: “Бұ л ереже қ ай жақ тан келген?! Жә не оны орнатқ ан кім?!

Егер біреу басқ а біреуге такфир жасаса жә не оғ ан дә лел келтірсе, барлық адамдар оның жасағ ан такфирінде оғ ан ілесуі шарт болып табылмайды! Ө йткені ол қ ателесуі мү мкін, ал басқ а ғ алым бұ л адамғ а такфир жасауғ а болмайды деп есептеуі мү мкін. Бидғ атта айыптау (табдиъ) мен бұ зақ ылық та айыптау да (тафсиқ ) тура осы сияқ ты! Ал іс жү зінде бұ л – осы ғ асырдың бү лігінен (фитнасынан), жә не оның себебі «білімді» деп аталуғ а таласатын кейбір жас адамдардың асығ ыстығ ы болып табылады.

Іс жү зінде бұ л мә селе ауқ ымдырақ. Мысалы, бір ғ алым белгілі бір нә рсені міндетті деп есептейді, алайда басқ а бір ғ алым ө згеше санайды. Ә рі ғ алымдар бұ рын да келіспеушілікте болғ ан, жә не ә ркез ө зара келіспеушілікте болады да, жә не біреудің ижтихадына еру барша ү шін міндетті болып табылмайды. Біреудің пікіріне ілесуге қ алғ андарды міндеттейтін - тек ешқ андай білімі жоқ муқ аллид (соқ ыр тү рде ілесуші) ғ ана. Ал, мысалы, такфир жасағ ан, яки біреуді бұ зақ ылық та немесе бидғ атта айыптағ ан ғ алымғ а келер болсақ, ал біреу оның пікірімен келіспейтін болса, оның пікіріне ілесу ешуақ ытта міндетті болмайды”. Тз.: “Сильсилятуль-худа уә -ннур” № 778.

Ал егер адам тіпті белгілі бір ғ алым тарапынан нақ ты бір адамды кү пірлікте айыптауын қ абылдауғ а міндетті болмаса, онда келіспеушілігі болғ ан джархты қ абылдау туралы не айтуғ а болмақ?!

Шейх ‘Абдуллаһ ә л-‘Убайлянғ а: «Адамдардың арасында емтихан ө ткізуге жә не білім талап етушілерді ғ алымдардың нақ ты бір адамғ а жасағ ан джархындағ ы немесе аһ лю-Сунна арасындағ ы ө зге де тартысты мә селелердегі сө здеріне ілесуді міндеттеуге қ атысты сіздің пікірің із қ андай? » - деген сұ рақ қ ойылды.

Шейх ә л-‘Убайлян былай деп жауап берді: “Бұ л мә селе тү сіндіруді қ ажет етеді. Егер ғ алымдар айтып жатқ ан адам оның бидғ атшы екеніне қ атысты аһ лю-Суннаның арасында келіспеушілік жоқ адамдардан болса, онда мұ сылман адам аһ лю-Сунна есептегендей есептеуге міндетті, ә йтпесе олардың жолынан ауытқ ып кетеді, егер оның білімі болса! Алайда егер айтылып жатқ ан адам ө зі аһ лю-Суннадан болып, бірақ қ ателікке тү скен болса жә не сол себепті аһ лю-Суннаның кейбір жақ таушылары мұ ндай нә рсе аһ лю-Суннадан шығ арады деп есептесе, онда мұ ндай жағ дайда мұ сылман адам, егер ол ү шін бұ л мә селе айқ ындалмағ ан болса немесе ол басқ аша деп есептеп, бұ л мә селеде басқ алардың (ғ алымдардың ) сө здеріне ілессе, мұ ны қ абылдауғ а міндетті емес. Ал кім мұ ндай нә рсе (яғ ни белгілі ғ алымдардың сө здерін міндетті тү рде қ абылдау) ә рбір мұ сылман ү шін міндетті болып табылады деп есептесе, ол Аллаһ қ а жә не Оның Елшісіне (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) қ айшы келеді, ө йткені толық ақ иқ ат пен толық қ амқ оршылық Аллаһ тың Елшісінен (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зге ешкімге қ атысты болуы мү мкін емес! Ибн ‘Аббасқ а: «Сен ‘Алидің жолындасың ба ә лде ‘Усманның ба? » - деп сұ рақ қ ойылғ анда, ол: «Жоқ, мен Аллаһ тың Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жолындамын! » - деп жауап берген. Жә не осындай нә рсе (яғ ни адамды бір тарапты қ олдауғ а мә жбү рлеу) Аллаһ Тағ ала: «Яхудилер: «Христиандар тура жолмен жү рмейді», - деді, ал христиандар: «Яхудилер тура жолмен жү рмейді», - деді» (ә л-Бақ ара 2: 113), - деп айтқ ан яхудилер мен христиандар тү скен нә рсеге алып баратын жол болып табылады”.

Яғ ни яхудилер мен христиандар ө здері адасушылық та бола тұ ра бір-бірін адасушылық та айыптады.

Осы жерде сол фактіні жә не келіспеушіліктері бар джархқ а қ атысты шейхтардың жоғ арыда аталғ ан сө здерінің анық бұ рмалануын айтып кету қ ажет. Кейбір адамдар оларды дұ рыс тү сінбей немесе дұ рыс тү сінуді қ аламай, осы шейхтарды жә не кө птеген басқ а да мұ сылмандарды: «Олар ғ алымдардың бірауызды келісімі болмағ аннан басқ а джархты қ абылдамайды, ал бұ л - қ ателік, ө йткені салә фтар дә йектелген джархты, тіпті ол бір имамның айтқ ан джархы болса да, қ абылдағ ан», - деп айыптайды.

Бұ л айыптауларғ а берілетін жауап Аллаһ тың рахметі бойынша қ арапайым-ақ:

Біріншіден, тіпті бір имамның дә йекті джархы қ абылданатындығ ына жә не дә лел болып табылатындығ ына кү мә н жоқ. Алайда мә селенің тү йіні - оны қ абылдау ә рбір мұ сылман ү шін міндетті ме ә лде жоқ па, сондай-ақ оны қ абылдамау кү нә болып табылады ма немесе салә фиядан шығ аратын нә рсе ме - міне осыда болып тұ р. Мә селе міне неде. Емтихан ө ткізуде жә не келіспегендерді Сү ннеттен шығ аруда негіз етіп алатын «Дә лелденген джархты қ абылдау» деген ұ ғ ым мен «Келіспеушілігі бар джархты қ абылдауғ а міндеттеу» деген ұ ғ ымның арасында айырмашылық бар. Жә не, мысалы, ғ алымдардан біреу белгілі біреуге джарх жасағ ан болса немесе белгілі біреуді бидғ атта айыптағ ан болса, онда кез келген мұ сылман мұ ны қ абылдай алады жә не осы пікірді ұ стана алады. Жә не осыдан кейін ол ешнә рсені мү лдем қ абылдамаса да, сол ғ алым сенімсіз еткен адамғ а сенбесе де болады. Алайда бұ л ғ алымның оның джархындағ ы ілесушісі басқ а мұ сылмандарды осымен сө гуге немесе міндеттеуге қ ұ қ ық ты емес, ө йткені бір ғ алымның жә не тіпті он ғ алымның пікірі – бұ л оғ ан қ айшы келуге тыйым салынғ ан бірауызды келісім (иджмаъ) емес, ижтихадттың салдары ғ ана. Кү пірлікте, бидғ атта айыптау, джарх пен та’диль – мұ ның барлығ ы – Аллаһ тан тү скен уахи емес, ғ алымдардың ижтихадынан туындағ ан нә тиже. Имам Ә бу ‘Иса ә т-Тирмизи былай деп айтатын: “Білім иелерінен болғ ан ғ алымдар білімнің басқ а да салаларында ө зара келіспеушілікке тү сетініндей, жеткізушілердің ә лсіздігіне қ атысты да ө зара келіспеушілік танытатын”. Қ з.: “ә л-Илә ль ә с-сағ ир” 5/765.

Хафиз ә л-Мунзири былай деп айтатын: “Олардың (ә л-джарх уа-тта’диль имамдарының келіспеушілігі) фақ иһ тердің келіспеушілігі сияқ ты. Мұ ның барлығ ы ижтихадтан келіп шығ ады”. Қ з.: “Джауаб асиля филь-джарх уа-тта’диль” 83.

Шейхуль-Ислам Ибн Таймия былай деп айтқ ан: “Яхья ибн Ма’иннің, ә л-Бухаридің, Муслимнің, Ә бу Хатимнің, Ә бу Зур’идің, ә н-Насаидің, Ибн ‘Адидің, ә д-Дарақ утнидің жә не сол сияқ ты (ғ алымдардың ) адамдарғ а, хадистердің сенімділігіне жә не ә лсіздігіне қ атысты айтқ ан сө здері Маликтің, ә с-Сауридің, ә л-Ауза’идің, ә ш-Шафи’идің жә не сол сияқ ты (ғ алымдардың ) заң -ережелерге, харам мен халалды білуге қ атысты айтқ ан сө здері сияқ ты”. Қ з.: “Радд ‘алә ә л-Бакри” 1/72.

Имам ә с-Сан’ани былай деп айтқ ан: “ Екі имамның бір жеткізушіге (риуаятшығ а) қ атысты айтқ ан сө здері ә ртү рлі болуы мү мкін, олардың біреуі хадисті ә лсіз деп санайды, ал екіншісі сахих дейді. Біреуіне джарх, ал екіншісіне та’диль жасалады. Мұ ның барлығ ының (хадистер мен риуаятшылардың ) сенімділігі мә селесі жә не сол сияқ ты мә селелер - пікірлер тү рленетін ижтихад мә селелерінен екенін еске салады”. Қ з.: “Иршаду-ннуқ ад” 13.

Сосын, мынаны да тү сіну қ ажет: бір имамның дә лелдеп жасағ ан джархы салә фтар тарапынан оны қ айтаруғ а себеп болмағ ан жағ дайда қ абылданатын. Мысалы, барша оны сенімді деп танитын хадис жеткізуші болды, алайда бір мухаддис оның хадистерді қ олдан жасайтынын немесе ойдан тоқ итынын тауып ә шкереледі де, мұ ны басқ аларғ а айқ ын дә лелдер келтіріп негіздеп берді делік. Мұ ндай жағ дайда осы джархты қ айтаруғ а (қ абылдамай тастауғ а) себеп те, қ ажеттілік те жоқ, тіпті басқ а имамдар бұ ғ ан дейін оны мақ тағ ан болса да. Бірақ қ алайша мұ ндай жағ дайды, біреудің пікірі бойынша, аһ лю-Суннадан шық қ ан, ал басқ а біреудің пікірі бойынша, шық пағ ан, біреудің пікірі бойынша, бидғ атшыларды қ орғ айтын, ал басқ а біреудің пікірі бойынша, олар бидғ атшылар болып саналмайтын, біреудің пікірі бойынша, манһ ажында қ ателігі бар, ал басқ а біреудің пікірі бойынша, бұ л салә фиядан шығ армайтын ижтихад мә селелеріндегі қ ателіктері ғ ана бар белгілі бір уағ ыздаушығ а немесе шейхқ а немесе студентке қ олдануғ а болмақ?!

Ал ә рбір мұ сылманның тарапынан қ абылдануғ а жә не оғ ан ілесуге міндетті болып табылатын джархқ а келер болсақ, бұ л – барлық ғ алымдар бірауызды келісімде болғ ан джарх, ал мұ ндай жағ дайда шейх ә л-‘Убайлян айтқ анындай оғ ан қ айшы шығ уғ а болмайды. Анас былай деп баяндағ ан: “Бірде Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) қ асынан мә йітті жерлеуге алып бара жатқ ан қ ауым ө ткен кезінде, адамдар қ айтыс болғ ан адамды мақ тай бастады, ал Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Міндетті болды», - деді. Кейін тағ ы бір осындай жиын ө тті жә не адамдар ө лген адам туралы жаман айта бастады, ал ол (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Міндетті болды», - деді. Сонда ‘Умар: “Не міндетті (болды)? ” – деп сұ рады. Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Біріншісі туралы сендер жақ сы атадың дар, енді ол міндетті тү рде Жә ннатта болады, ал екіншісі туралы сендер жаман атадың дар, енді ол міндетті тү рде Отта болады. Сендер – Аллаһ тың жердегі куә герлерісің дер! » - деді”. ә л-Бухари 1367.

Аллаһ тың Елшісінің (Аллаһ тың оғ ан игілігі мен сә лемі болсын): Сендер – Аллаһ тың жердегі куә герлерісің дер! » деген сө здері бір, екі, он сахабаларына ғ ана ма, ә лде барлығ ына қ атысты айтылғ ан ба?!

Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) сондай-ақ былай деп айтқ ан: «Егер адам бір халық қ а келсе жә не олар оғ ан: «Қ ош келдің із! » - десе, онда Қ иямет кү нінде ол ө зінің Раббысына қ ош келеді! Ал егер адам бір халық қ а келсе, ал олар оғ ан: «Сағ ан игілік болмасын! » - деп айтса, Қ иямет кү нінде оғ ан игілік жоқ! » ә л-Хаким 3/525. Хадис сахих. Қ з.: “ә с-Сильсиля ә с-сахиха” 1189.

Бұ л хадистерде Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) барлық мұ сылмандар туралы, соның ішінен ізгілері жә не лайық тылары туралы айтып тұ р жә не ө зінің ү мметінен бір немесе екі адамды ажыратып жатқ ан жоқ. Бірақ егер ү ммет бір адамғ а қ атысты пікірде келіспеушілікке тү ссе – не болмақ?! Онда оғ ан қ атысты кімнің куә лігі Аллаһ тарапынан қ абыл етілмек: ол туралы мақ тау айтатынның ба, ә лде жоқ па? Осындай кезде олардың дә йектеріне қ арау керек емес пе?

Имам ә з-Захаби былай деп айтатын: “Біз джарх пен та’диль имамдарын кү нә дан таза деп санамаймыз, алайда олар адамдардың барлығ ынан қ арағ анда туралық та тұ рады, басқ аларғ а қ арағ анда азырақ қ ателеседі, ө згелерге қ арағ анда ә ділдікте кү штірек жә не ө згелерге қ арағ анда зұ лымдық тан алыстау! Егер олар джархта жә не та’дильде бірауызды келісімде болса, онда осығ ан азу тісің мен жармасып ал да, осыдан ауытқ ыма, ә йтпесе ө кінетін боласың. Ал олардың пікірінен ауытқ итын адамғ а келер болсақ, оғ ан назар бө лудің қ ажеті жоқ ”. Қ з.: “ә с-Сияр” 11/82.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 Следующая ⇒