41.Абайдың қара сөздері арқылы сыни ойлауды ұлттық дүниетаным шеңберінде қалыптастыруға анықтама беріңіз.

41. Абайдың қ ара сө здері арқ ылы сыни ойлауды ұ лттық дү ниетаным шең берінде қ алыптастыруғ а анық тама берің із.

42. Абайдың қ ара сө здерінің ұ лттық дү ниетанымның дамуындағ ы ық палын кө рсетің із.

Қ арасө з (проза) – кө ркем ә дебиеттің ү лкен бір саласы. Ө лең сө зден бір айырмашылығ ы – онда сө з ырғ ағ ы еркін, ө лең дегідей қ андай да бір белгілі ө лшемдер болмайды. Қ арасө здер саясат, публицистика, философия тұ рғ ысында жазыла береді. Қ ара сө збен жазылғ ан кө ркем шығ армада ө мір қ ұ былыстарын, ә р тү рлі уақ иғ аларды баяндау тә сілі айрық ша болады.
Ал Мұ хтар Ә уезов қ арасө з туралы: «Жалпы алғ анда Абайдың қ арасө з дейтін мұ ралары кө ркем прозаның ө зінен бө лек, бір алуаны болып қ алыптасады. Бұ лар сюжетті шығ армалар емес. Стиль, мазмұ н жағ ынан алғ анда осы шығ армалар Абайдың ө зі тапқ ан, бір алуаны кө ркем сө з тү рі. Кейде бұ лар сыншылдық, ойшылдық жә не кө бінше адамгершілік, мораль мә селелеріне арналғ ан ө сиет, толғ ау тә різді» деп пікір айтқ ан. Демек, Абайдың қ арасө здерінің ө зіндік ерекшелігі – олар нақ ыл, ө сиет тү рінде келеді.
Ұ лы ақ ын ө з шығ армаларында халық ты ғ ылыммен белсене айналысуғ а ү ндеді. Ә ркімді ө зінің ө ткен ә р кү ніне міндетті тү рде есеп беріп отыруғ а, келер ұ рпақ ты парасаттылық қ а шақ ырды.

Абайдың пікірінше, адам болу ү шін оның бойынан ү ш тү рлі фактор табылуы тиіс. Біріншіден, баланың шық қ ан тегі жаксы болуы керек, екіншіден, оның ә леуметтік жағ дайы немесе қ оршағ ан ортасы жағ ымды болуы шарт, ушіншіден, балағ а адамгершілік тұ рғ ысында тә рбие берілуі қ ажет. Абай парақ ор билеушілерді, ашкө з судьяларды, надан молдаларды ә шкерелеп отырды. Халық тың игілігіне жету жолындағ ы Бұ л қ ырсық ты ғ ылым мен білім аркылы ғ ана жоюғ а болады деп есептеді. Ол жастарғ а ү здіксіз ең бек етіп, білім алуды міндет етіп қ ойды. Білім алуғ а жұ мылғ ан ең бек ә рқ ашанда жемісті жә не ізгілікті болатынын қ адап айтты. Қ араң ғ ылық тан шығ ар, елді ө ркениетке жеткізер жалғ ыз жол — оқ у-білім екенін кө зі қ арақ ты жастарғ а тү сіндірді.

43. Абай қ ара сө здері арқ ылы сыни ойлауды қ алыптастыруды кө рсетің із.
Абайдың толық жинағ ында 1890 - 1898 жылдар аралығ ында жазылғ ан шығ армалары «қ арасө з» деп аталады. Абайдың қ арасө здері – философиялық шығ армасы. Жалпы саны - 45. Бұ ғ ан «Бірер сө з қ азақ тың тү бі қ айдан шық қ андығ ы туралы» деген тарихи мақ аласы да қ осылады.
Абай қ арасө з жазудағ ы мақ сатын ө зінің 1 - сө зінде былай деп береді:
«... Ақ ыры ойладым: осы ойыма келген нә рселерді қ ағ азғ а жаза берейін, ақ қ ағ аз бен қ ара сияны ермек қ ылайын, кімде - кім ішінен керекті сө з тапса, жазып алсын, я оқ ысын, керегі жоқ десе, ө з сө зім ө зімдікі дедім де, ақ ыры осығ ан байладым, енді мұ нан басқ а ешбір жұ мысым жоқ ». Бұ л - ел қ амын ойлағ ан ұ лы ойшылдың ө мір, қ оғ ам, тіршілік, адамдар арасындағ ы қ арым - қ атынас жө ніндегі кө зқ арасының жиынтығ ы, философиялық ой топшылауы еді.
Мысалы: Топ тапсырмасы: Абай қ арасө здерінің тақ ырыптары қ андай?
Қ арасө здерін оқ у, тақ ырыбына қ арай топтастыру.
Ө мірбаяндық: 1 - сө з. Ø
Халық тарды салыстыру: 2 - сө з. Ø
Қ азақ сахарасын билейтін ә кім, тергеуші, соттар жайында: 3 - сө з. Ø
Кү лкі туралы ойлағ ан ойы, сыны. 4 - сө з. Ø
Қ азақ тың мақ ал - мә телдері туралы: 5 - сө з, 29, 24 - сө з. Ø
Ел мінезін суреттеу: 6, 8, 9, 10, 14, 19, 21, 22, 23, 26, 29, 30, 33, 39, 40, 41, 42, 43 - сө здер. Ø
Жас баланың психологиясын еске алып талдағ ан сө з: 7 - сө з. Ø
Білім, ғ ылым, ө нер туралы: 18, 25, 31, 32 - сө здер. Ø
Дін, мораль, тә рбие жайындағ ы ойлар: 12, 13, 16, 27, 28, 35, 36, 38, 45. Ø
Адамгершілік, ар - ұ ят мә селелері: 11, 15, 17, 18 - сө з. Ø
Ө мір туралы толғ аныстары: 20 - сө з, 34 - сө зØ
Нақ ыл сө здерден ғ ана тұ ратын қ арасө зі: 37Ø

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 12 13 141516 17 Следующая ⇒