ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Стр 1 из 6Следующая ⇒

Қ АЗАҚ СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘ НЕ Ғ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

БАТЫС Қ АЗАҚ СТАН «АТиСО» АКАДЕМИЯЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ

КУРСТЫҚ ЖҰ МЫС

«Аударманың теориясы мен практикасы» пә ні бойынша

Тақ ырыбы: «Аударманың лексикалық жә не грамматикалық мә селелері»

Орындағ ан: Iзбасарова. Д. Х

Мамандығ ы: Аударма ісі

Тобы: 431

Тексерген: Алимкулова. C. Ч

Орал-2020 жыл

Жоспар

Кіріспе...................................................................................................................... 3

I. Аударманың грамматикалық жә не лексикалық мә селелер................. 6

1. 1. Аударма ісінің ғ ылым ретінде қ алыптасуының алғ ышарттары.......................................................................................................... 6

1. 2. Аударманың грамматикалық жә не лексикалық мә селелері......... 9

II. Аударма ісінің грамматикалық қ иыншылық тары................................ 13

2. 1. Жазбаша аудармадағ ы грамматикалық мә селелер..................... 13

2. 2. Аударма ісінің грамматикалық қ иыншылық тары...................... 16

III. Аударма ү рдісіндегі грамматикалық жә не лексикалық трансформациялар.............................................................................................. 19

3. 1. Аударма ү рдісіндегі грамматикалық трансформациялар........ 19

3. 2. Аударма ү рдісіндегі лексикалық трансформациялар............... 24

Қ орытынды......................................................................................................... 29

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер............................................................................... 31

КІРІСПЕ

Тақ ырыптың ө зектілігі. Аударма — бір тілде бейнеленген мазмұ нды екінші бір тілге ә рі дә л ә рі толық қ айталай бейнелейтін тілдік қ имыл. Тіл ғ алымдарының деректерін негізге ала отырып, қ азіргі таң да дү ниеде 2796 тіл бар екенін ескерек, аударма қ ызметінің қ аншалық ты маң ызды екенін білеміз. Аударма ә рқ ашанда адамдар, қ ауымдар, халық тар арасындағ ы тә жірибе алмасудың дә некері. Аударма сө з, ә дебиет, публицистика ғ ылымдарының ажырамас бір бө лігі. Ә рі халық ты рухани жағ ынан дамытудың кү шті қ ұ ралы. Аударма халық тың мә дени ө мірінің бір саласы, халық тар арсындағ ы ү зілмейтін ү рдістің бірі. адамзат аударма арқ ылы араласып қ ұ ралады.

Аударманың мақ саты - тұ пнұ сқ аның аударма тілге сай келмейтін грамматикалық формаларын жеткізу. Бұ л жерде басты шарттың бірі сол, тү пнұ сқ адағ ы грамматикалық формалардың ө згешелігі белгілі бір стильдік қ ызмет атқ ару керек. Аударуда грамматикалық вариантты таң дап алу. Қ ай тілді алсақ та, кейде бір мағ ына-мазмұ н ә р тү рлі грамматикалық варианттар арқ ылы да беріледі. Айталық, қ азақ тіліндегі қ аладан шық ты, қ ала маң ынан шық ты, қ ала жақ тан шық ты деген сияқ ты сө з тіркестер контекске қ арай бір ғ ана мазмұ нғ а ие болып тұ руы мү мкін. Сол сияқ ты Тегінде, біреуді жамандағ анда ү йіп-тө ге бермей, шектен шық пағ ан жө н ғ ой, Тегінде, біреуді жамандағ анда да шектен шық пай, барды-жоқ ты ү йіп-тө ге бермеген жө н ғ ой деген сияқ ты сө йлемдер ә р тү рлі ретте тұ рғ анмен, мазмұ ны ө те ұ қ сас. Ө йткені бір тілдегі қ алыптасқ ан сө з қ олдану тә сілдері, бейнелі сө здер кө шіріп, сол тү пнұ сқ адағ ы қ алпын сақ тап жеткізуге келе бермейді. Басқ а тілде айтылғ ан ойдың жалпы мағ ынасын жеткізуден гө рі, сол ә дебиетке тә н кө ркемдік ойлау, бейнелеп сө йлеу, сө з қ олдану ө згешеліктерін дә л келтіру ә лде қ айда қ иын. Ал онсыз кө ркемдік ой-сезімнің ә серлілігі де толымды болмайды. Сондық тан аударма тү пнұ скағ а мағ ынасы қ ағ идалық жақ ын келетініне орай дә лме-дә л аударма, еркін аударма, сә йкес аударма деп ажыратылады. Тү гелдей алғ анда, қ андай аударма болсын творчестволық сипат алады, бастан аяқ сө збе-сө з тә ржімалау емес, сө здердің мағ ынасын, кө ркемдік қ уат, бейнелілік ә серін неғ ұ рлым толық жеткізу мақ сат етіледі. Кө ркем аударманың қ асиетін арттырып тү пнұ сқ аның мағ ыналық байлығ ын, ой-толғ амдары мен сезім иірімдерін, кө ркемдік ө згешеліктерін жаң ғ ыртып, жарқ ырататын, қ айта туғ ызатын суреткерлік шеберлік. Кө ркем аударманың бү гінгі ә деби процесте алатын орны ү лкен. Зерттеу жұ мысының мақ саты мен міндеттері. Берілген зерттеу курстық жұ мысының мақ саты – қ азақ тіл біліміндегі аударманың грамматикалық трансформациясын зерттеу болып табылады. Осы мә селелер бойынша зерттеу жұ мысының міндеттеріне мыналар жатады:

- аудармадағ ы грамматикалық мә селелерді зерттеу;

- тілдердің грамматикалық жә не лексикалық қ ұ рылысындағ ы аударма теориясын анық тау;

- аудармадағ ы грамматикалық трансформацияның рө лін анық тау;

- аудармадағ ы грамматикалық трансформацияның рө лін анық тау ү шін аудармадағ ы грамматикалық трансформацияның ү рдістерін зерттеу,

- аударманың жалпы лингвистикалық негіздерін ашып сипаттау, яғ ни аударма процесінің негізінде тілдік жү йелердің қ андай ерекшеліктері мен тілдердің қ ызмет ету заң дылық тары жатқ анын, бұ л процесті мү мкін етіп, оның сипаты мен шең берін айқ ындайтынын кө рсету;

- аударманы лингвистикалық зерттеудің объектісі ретінде анық тау, оның тілдік делдалдық тың басқ а тү рлерінен айырмашылығ ын кө рсету;

-аудармашылық қ ызмет тү рлері жіктемесінің негізін жасап шығ ару;

- тү пнұ сқ а мен аударма мә тіндерінің коммуникативті тепе-тең дігінің негізі ретіндегі аудармашылық баламалық тың мә нін ашып кө рстеу;

- тілдердің тү рлі комбинацияларына арналғ ан аударманың жеке жә не арнайы теорияларын қ алыптастырудың ерекшеліктері мен жалпы ұ станымдарын жасап шығ ару;

- тү пнұ сқ а мә тінін аударма мә тініне айналдыру жө ніндегі аудармашының ә рекеттерін қ амтитын аударма процесін ғ ылыми сипаттаудың жалпы ұ станымдарын жасап шығ ару;

- прагматикалық жә не социолингвистикалық факторлардың аударма процесіне деген ә серін айқ ындау;

- «аударма нормасы» ұ ғ ымын анық тап, аударма сапасын бағ алаудың ұ станымдарын жасап шығ ару.

- аудармадағ ы грамматикалық трансформацияның мә ніне толық жету ү шін бірнеше мысалдар арқ ылы тақ ырыпты ашу жә не т. б. міндеттер қ ойылды.

Аударма теориясында аударма қ абылдаушыларын бұ лай жіктеу дами қ ойғ ан жоқ, дегенмен аударма процесінің барысы мен нә тижесі аударманың кімге арналғ андығ ына тә уелді деген идеяның ө зі, қ азіргі аударматануда маң ызды орын алады.

Атақ ты ағ ылшын лингвисі М. А. К. Хэллидей (M. A. K. Hallіday) аударманы арнайы зерттеумен айналыспағ ан, бірақ жеке лингвистикалық жұ мыстарында аударма мә селелерін қ арастырғ ан. Хэллидей ү шін аударма теориясы – салғ астырмалы тіл білімінің бө лігі. Ол «Салғ астыру жә не аударма» [Hallіday: 1964]жә не «Тілдерді салғ астыру» [Hallіday: 1966]деген зерттеулерінде аударма мә селелерін қ арастырады.

М. А. К. Хэллидейдің пікірі бойынша, кез келген тілдердің бірліктері мен қ ұ рылымдарын салыстыру негізінде аударма кө рініс табады. Мұ ндай салғ астыру тіл бірліктердің контекстік баламалылығ ын қ ажет етеді, яғ ни олардың аудармада бірінің орнына бірін қ олдану мү мкін. Екі тіл бірлігін салғ астыру олардың контекстуалдық баламалылығ ының кө мегі арқ ылы дә лелденуі мү мкін, содан кейін ғ ана олардың формалды баламалылығ ы туралы, яғ ни ә р тіл қ ұ рылымында ереже қ аншалық ты ұ қ сас екендігі жайлы сұ рақ ты қ оя беруге болады.

Ж. Кэтфордтың аударма тұ жырымдамасы.

Бұ л кезең дегі аударма тұ жырымдамаларының ең толық іске асқ андары Дж. Кэтфордтың (]. Catford) «Аударманың лингвистикалық теориясы» ең бегі болды. Ол қ азіргі аударма теориясының қ алыптасуында ү лкен рө л атқ арады.

Дж. Кэтфордтың кітабы – ағ ылшын аударматануында тіл мен сө йлеудің белгілі ұ ғ ымдарының негізінде аударманың толық жә не аяқ талғ ан теориясын қ ұ руғ а талпыныс. Дж. Кэтфорд аудармағ а қ ысқ аша лингвистикалық анық тама береді: «Бастапқ ы тілдегі мә тіндік мә ліметтерді аударма тіліндегі баламалық мә тіндік мә ліметке ауыстыру». Ол «мә тіндік мә лімет» (жай мә тін емес) деген терминді енгізеді, себебі тү пнұ сқ аның кейбір бірліктері аударма мә тініне тура сол кү йінде кө шіріле салуы мү мкін. Дж. Кэтфорд аударматанудың келесі кезең дерінде ү лкен рө л атқ арғ ан тұ жырымды ұ сынады. Ол «баламалылық » термині – аударма анық тамасында тірек сө з, ал аударма теориясының басты міндеті – аударма баламалылығ ының табиғ аты мен оғ ан жету шарттарын анық тау дейді. Кітаптың келесі тарауында бұ л ұ ғ ым талданады, бірақ мұ ның алдында автор аударманың тү рлерін қ арастырады.

Зерттеу жұ мысының қ ұ рылымы. Зерттеу жұ мысы кіріспеден, екі бө лімнен, қ орытындыдан жә не пайдаланылғ ан ә дебиеттерден тұ рады.

12 3 4 5 6 Следующая ⇒