Леп белгісі. Көп нүкте

Леп белгісі

§ 1. Леп белгісі кө терің кі дауыспен айтылғ ан лепті сө йлемдерден соң қ ойылады (II тараудағ ы § 10-14-тарды қ араң ыз).
§ 2. Ерекше бір кө ң іл кү йіне байланысты кө терің кі дауыспен бұ йыру, ө тініш мағ ынасында айтылғ ан сө йлемдерге леп белгісі қ ойылады (II тараудағ ы § 13-ты қ араң ыз).
§ 3. Ұ ранды сө йлемдерден соң леп белгісі қ ойылады (II тараудағ ы §15-ты қ араң ыз).
§ 4. Ерекше кө терің кі дауыспен айтылғ ан қ аратпа, одағ ай сө здер мен жоқ, иә деген сө здерден кейін леп белгісі қ ойылады (II тараудағ ы § 48, 65-тарды қ араң ыз).
§ 5. Ерекше мә н бере кө терің кі айтылғ ан атаулы сө йлем сияқ ты сө здерден кейін де леп белгісі қ ойылуы мү мкін: “Иегі ителгінің тамағ ындай” деп қ ызық тырғ ан, асық тырғ ан қ алың дық! Ділда! Мұ ның жары! (М. Ә уезов. )
§ 6. Сә лемдескенде айтылатын, ішінде сұ раулық шылауы бар тіркестерден кейін леп белгісі қ ойылады (II тараудағ ы § 9-ты қ араң ыз).

Кө п нү кте

§ 1. Сө йлеуші белгілі бір себептермен (қ атты асып-сасу, ентігу, тұ тығ у, ә лсіреу т. б. ) сө здерін, ойын бө ліп-бө ліп айтқ анда, бір сө здің ішіндегі ә ріптердің арасына немесе сө йлем ішіндегі сө здердің арасына, ал ойы бітпей қ алғ анда, сө йлемнің соң ына кө п нү кте қ ойылады:

Қ ұ дайберді есікке кө зімен нұ сқ ап:

– Адам бола ма?!. Болар ма!.. Інілерің міне... Кім боларын... Не кө рерін қ айдан... білейін, – деді. (М. Ә уезов. ) Ж-ж-жоқ... мен... ө зім барам... – А... с... с... қ ар, – деді Ботакө з талық сығ ан дауыспен (С. Мұ қ анов).

§ 2. Кө п нү кте алынғ ан цитаттың бас жағ ынан, ара-арасынан жә не соң ынан сө йлем не сө здер қ алдырылғ ан жерге қ ойылады (II тараудағ ы § 17-ты қ араң ыз).

§ 3. Жазушы айтып келе жатқ ан оқ иғ аның жалғ асын созбай, ә рі қ арай тоқ татады да, кө п нү кте қ ояды.

Абайдың ілгері созып келе жаткан оң қ олы жібек шымылдық қ а тиген кезде, алдынан қ арсы қ озғ алып келе жатқ ан Тоғ жанның ыстық саусақ тары мұ ның бетіне тиіп еді. Дірілдеген демдері қ осылып, ыстық еріндері енді айрылмастай табысқ анды... (М. Ә уезов).

§ 4. Айтылып келе жатқ ан ойғ а кенет, тосын, кү тпеген немесе ө те алшақ жатқ ан нә рсе (оқ иғ а, зат, қ имыл т. т. ) қ осылып кетсе, оның алдынан кө п нү кте қ ойылады:

XIX ғ асырда қ азақ тың жалпы халық тық тілін негіз еткен ү лгілерге Абай, Ыбырайдан бастап, қ азақ ә дебиеті уә кілдерінің мұ ралары, ауыз ә дебиеті нұ сқ алары, шығ ыс классик ә дебиетінің қ азақ ша жырланғ ан ү лгілері, баспасө з, оқ улық тар, сө здіктер, медицина, ветеринария тақ ырыптарына жазылғ ан кө пшілік кітапшалар жә не... христиан дінін уағ ыздайтын миссионерлік ә дебиет жатады (Р. Сыздық ова).

Мұ нда жә не сө зінен кейін тұ рғ ан христиан дінін уағ ыздайтын ә дебиет алдың ғ ы санамаланып айтылып келе жатқ ан ә дебиеттерден мү лде алшақ ә рі кү тпеген ә дебиет тү рі, ө йткені дінді уағ ыздайтын тіл (мысалы, ислам дінін) қ азақ тың жалпы халық тық тілін негіз етпейді, сондық тан христиан дінін уағ ыздайтын ә дебиет те тілдік ө зге бір нормаларғ а сү йенген болу керек деп отырғ анда, бұ л ә дебиеттің де жоғ арыда аталып келе жатқ ан топқ а қ осылғ аны тосын, кенет нә рсе болып табылады.

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 Следующая ⇒