Қос нүкте

Қ ос нү кте

§ 1. Бірың ғ ай мү шелердің алдынан келген жалпылауыш сө зден кейін қ ос нү кте қ ойылады.

§ 2. Салалас қ ұ рмаластағ ы біріне-бірі тү сінік болып келген жә не ө йткені, себебі деген жалғ аулық тар тү сіп қ алып жасалғ ан жай сө йлемдердің арасына қ ос нү кте қ ойылады.

§ 3. Тө л сө здің алдынан келген автордың сө зінен кейін қ ос нү кте қ ойылады.

§ 4. Ә рі қ арай санамалап кететін бірың ғ ай сө здердің, сө йлемдердің алдынан келетін жалпылауыш мә нді сө йлемнен кейін кос нү кте қ ойылады.

§ 5. Бірың ғ ай мү шелерден бұ рын келген мысалы, атап айтқ анда деген қ ыстырма сө зден кейін қ ос нү кте қ ойылады.

Дефис

Дефистің қ ойылатын жерлері:

1. Қ айталама қ ос сө з бен қ осарлама қ ос сө здерде сө з аралығ ына қ ойылады: ауыл-аймақ, туғ ан-туыс, қ айта-қ айта, шоқ -шоқ т. с. с.

2. Кү шейтпелі шырай тү зетін кү шейткіш буыннан кейін қ ойылады: қ ып-қ ызыл, ә п-ә сем, жап-жақ сы т. с. с. Алайда ақ, кө к сө здеріне кү шейткіш буын ү стелгенде, дефис қ ойылмайды: аппақ, кө кпең бек (ап-ақ, кө п-кө к емес).

3. Реттік сан есім араб цифрымен берілсе, одан кейін келетін зат есімнің алдынан дефис қ ойылады: 5-сынып, 6-қ абат, 1-орын т. с. с. Сондай-ақ сан есімнен кейін -ыншы/-інші қ осымшасы жалғ анса да, арасына дефис қ ойылады: 6-ыншы, 7-інші т. с. с. Алайда сан есім рим цифрларымен берілсе, дефис қ ойылмайды: ХХІ ғ асыр, ІІІ сессия т. с. с.

4. Сан есім затсымақ танып (А. Байтұ рсынұ лының термині), одан кейін септік жалғ аулары жалғ анса, арасына дефис қ ойылады: 5-ке 4-ті қ осса, 20-ны 2-ге бө лсе т. с. с.

5. Топтау ү стеулері немесе топтық сан есімдерден кейін дефис қ ойылады: алты-алтыдан, екі-екіден, бір-бірлеп т. с. с.

6. Екі сан есімнің тіркесуінен жасалғ ан болжалды сан есімдердің арасына дефис қ ойылады: екі-ү штерде, отыз-қ ырық тарда, ү ш-тө рт т. с. с.

7. Басқ ы ә ріп тү рінде қ ысқ арғ ан сө зден кейін жалғ анатын қ осымшаның алдынан қ ойылады: Қ азҰ У-ғ а, БҰ Ұ -дан т. с. с. Алайда буын тү рінде қ ысқ арғ ан сө здерден кейін келген қ осымшаның алдынан дефис қ ойылмайды: ауаткомғ а, ұ жымшарда т. б.

8. Шетелдік компания немесе шетелдік тауар (ө зге тілдің ә ріптерімен жазылғ ан) атауларынан кейін қ осымша жалғ анғ анда дефис қ ойылады: Toshіba-ғ а, «Henkel»-ден т. с. с.

9. Техника маркаларын кө рсететін шартты белгілерден кейін жалғ анатын қ осымшаның алдынан дефис қ ойылады: ТУ-104-ті, ДТ-54-пен т. с. с.

10. Ұ зындық, салмақ т. б. ө лшемдер қ ысқ артылып берілген кезде шартты белгілерден кейін жалғ анатын қ осымшаның алдынан дефис қ ойылады: см-дей, кг-нан, 10°-қ а т. с. с.

11. Нысан ретінде қ олданылғ ан жеке ә ріп немесе қ осымшадан кейін дефис қ ойылады: ә -нің сө з соң ында келмейтіні, а-дан басталатын сө здер, - да-ғ а жалғ анады, -ық /-ік-пен салыстырғ анда т. с. с.

12. Араб тілінен енген ә л артиклінен кейін дефис қ ойылады: Ә бу Насыр ә л-Фараби, Ә бу Райхан ә л-Бируни т. б. Алайда хан, би, бек, шешен т. б. сө здерінің алдынан дефис қ ойылмайды: Абылай хан, Ә йтеке би, Жиренше шешен т. с. с.

13. -мыс, -ақ, -ау, -ай демеулік шылауларынан бұ рын дефис қ ойылады: келіпті-мыс, айтады-ақ, сен-ақ, сә улем-ау, қ алқ ам-ай т. с. с.

14. Есімше тұ лғ аларынан кейін келетін ө ткен шақ қ осымшаларының (-ды, -ді) алдынан дефис қ ойылады: келетін-ді, баратын-ды т. с. с.

15. Қ осымшалар жеке-дара қ олданылғ анда алдынан дефис қ ойылады: - лар/-лер жалғ ауы, -ын/-ін қ осымшасы, - лы/-лі жұ рнағ ы т. с. с.

16. Парсы тілінен енген беймаза, бейбақ, бейшара, намағ лұ м т. с. с. сө здердің қ ұ рамындағ ы бей-, на- префикстері сө зге жалғ анбай, жеке қ олданылғ анда, дефис қ ойылады.

17. Е кө мекші етістігі жеке келгенде, дефис қ ойылады: е- етістігімен тіркеседі, е- етістігінен кейін т. с. с. 18. Сө з жолғ а сыймай қ алғ ан кезде тасымалдау ү шін дефис қ ойылады: Темірқ а-зық тан, шаруашы-лық т. с. с. 19. Мә тіннің соң ында пайдаланғ ан ә дебиетті кө рсетуде дефис шартты белгі ретінде қ олданылады. Алматы, 2016. - 267-б.; - Астана, 2015. - 368 б.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 Следующая ⇒