2-лекция: Ежелгі Шығыс елдерінің негізгі Заң жинақтары.

1. Хаммурапидің заң дар жинағ ы.

2. Ману зандары.

1. 1901- жылы француз археологиялық экспедициясы Вавилонның шығ ыс жағ ындағ ы қ азба жұ мыстары кезінде жан-жағ ы тү гел сына жазуларғ а толы базальт тастан қ ашалғ ан бағ ана тауып алады. Бұ л табылғ ан ә лемдегі ең ежелгі заң жинағ ы еді. Бү л ескерткіш б. з. д. 18-ғ асырдағ ы Вавилон патшасы Хаммурапидің патшалық қ ұ рғ ан уақ ытындағ ы жазылғ ан заң жинағ ы болып табылады.

Хаммурапи заң ы 282 баптан тұ рады. Оның ішіндегі 247 бап толық сақ талынғ ан. Қ алғ ан ө шіп қ алғ ан баптар Ассирия патшаси Ашурбанипалдың ә йгілі кітапханасы қ ұ жаттарына сү йене отырып қ алпына келтірілді.

Тастан қ ашалғ ан бағ ана қ аланың орталық алаң ында тұ рғ ан. Сот процестері осы бағ ана қ асында жү ргізіліп, заң жинағ ы ә ділеттіліктің символы болып табылғ ан.

Хаммурапи заң дарының баптары қ азіргі кездегі заң дардан мү лдем басқ аша сарында жазылғ ан. Заң жинағ ы авторлары баптарды олардың мазмұ нына қ арай топтастыруғ а тырысқ ан, бірақ қ ылмыстық, азаматтық, іс жү ргізу қ ұ қ ық тары арасындағ ы айқ ын айырмашылық кө рсетілмеген.

Заң жинағ ы қ оғ амдық қ атынастардың барлығ ын қ амтиды деп айтуғ а болмайды. Жинақ та кө птеген мемлекеттік, діни қ ылмыстар мен кісі ө лтіру қ ылмыстарының негізгі тү рлері қ амтылмағ ан. Мұ ндай ауыр қ ылмыстардың жазасы тө жірибеде анық болғ ан соң Хаммурапи ол туралы жазудың ө зі артық шылық болады деп есептесе керек.

Кодекстің негізгі қ айнар кө зі Хаммурапидің жә не жоғ арғ ы соттардың сот шешімдері болып табылады.

Жинақ тың бірнеше баптары Хаммурапидің сол кездегі Вавилон қ оғ амының ә леуметтік қ айшылық тарын, яғ ни ірі жериелерінің шаруаларды аренда ақ ысы жә не ө сімқ орлық арқ ылы қ атты езгіге салуын ә лсірету мақ сатын кө здегенін кө рсетеді. Ө йткені мемлекеттің қ азынасын толтыратын салық тө леушілер де, соғ ыстарғ а қ атысатын жауынгерлер де шаруалар еді.

Заң жинағ ы Вавилон қ оғ амының шаруашылық жү ргізу саласындағ ы едә уір белсенділігін кө рсетеді. Кодексте жерлер мен ғ имараттардың сатылуы, жыртылмалы жерлер мен бау-бақ шалардың арендасы, бұ қ аларды егіс жұ мыстарына жалғ а алу, несие алу шарттары кезіндегі мү ліктік, ақ шалай немесе заттай кепіл қ ою тә ртіптерін қ арастырғ ан.

Қ орыта айтқ анда Хаммурапи заң ының баптары Вавилон қ оғ амындағ ы отбасы-неке қ атынастарын, отбасындағ ы мұ ра қ алдыру жолдарын, қ ылмыс жә не жаза мә селелерін жә не сонымен қ атар аз кө лемде болса да сот ісін жү ргізу мө селелерін қ арастырады.

2. Ө зінің маң ызы мен кең тарағ андығ ы жағ ымен Ману заң дары Хаммурапи заң дарынан кем тү спейді. Ол б. з. д. 1-ғ асырдың қ ұ қ ық тық ескерткіші болып табылады.

Ману зандарының авторлары ежелгіиндиялық брахмандар мектебінің діндарлары болса керек. Олар бұ л заң дар жинағ ына мифтік адамды жаратушы Манудың атын берген. Заң ның толық атауы Манавадхармашастра деп аталады.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒