4-тапсырма. Сәулет ескерткіштерінің тұрғызылған жерлерін сәйкестендіріңіз.

4-тапсырма. Сә улет ескерткіштерінің тұ рғ ызылғ ан жерлерін сә йкестендірің із.

Сә улет ескерткіштері	Орналасқ ан жері
1. Айша бибі кесенесі	А) Жезқ азғ ан қ аласы
2. Қ арахан кесенесі	Ә ) Тү ркістан
3. Жошы хан кү мбезі	Б) Тараз
4. Алаша хан кесенесі	В) Қ арағ анды
5. Қ ожа Ахмет Йассауи	Г) Тараз

5-тапсырма. Кө п нү ктенің орнына тиісті сө здерді қ ойып жазың ыз.

Қ ұ рылыс, тұ рғ ын ү й салу ө нерін....... дейді. Ең бек қ ұ ралдары, шаруашылық тү рлерінің кө беюіне байланысты адамдар біртіндеп....... салуды ү йренді. Жерді қ азып жасағ ан ү й..... деп атады. Кө шіп-қ онғ ан кезде тү йеге артып жү руге, қ ұ растыруғ а...... қ олайлы болғ ан. Қ ұ рылыс салуғ а сапалы материалдар.... жә не.... қ олданғ ан. Қ ожа Ахмет Йассауи кесенесін қ азақ халқ ы қ асиетті..... есебінде қ ұ рметтейді.

Керекті сө здер: Жеркепе, киіз ү й, сә улет ө нері, пантеон, тұ рғ ын ү й, тас, кү йдірілген кірпіш

Айтылым

6-тапсырма. Мә тінді оқ ып, тү сінгенің ізді айтып берің із.

Ежелгі Тараз қ аласы

Сә улет ө нері қ азақ жерінде орта ғ асырда ө ркендей бастады. Оғ ан мемлекеттің қ алыптасуы, шаруашылық тың ө ркендеуі себеп болды. Осы кезең де сә улетшілер ү й, ғ имараттарды ә шекейлей бастағ ан. Алғ ашқ ы кезең дерде шеберлер кірпішті қ ырынан немесе кө лденең інен, тігінен қ алау арқ ылы белгілі бір суреттер жасап, безендіріп отырғ ан. XI ғ асырдан бастап cә ндік қ олданбалы

ө нерде оюлы жә не жылтырлағ ан кірпіштер кең інен пайдаланылғ ан. Керамикағ а оюлап жануарлардың бейнелерін салғ ан. Оны Қ ызылө зен қ аласының орнын қ азғ анда табылғ ан арыстан бейнесі бедерленген терракоталық тақ талардан кө руге болады. Сә ндік қ олданбалы ө нер кейінгі орта ғ асырдағ ы қ азақ халқ ының қ ұ рылыс, сә улет ө нерінде айқ ын орын алғ ан. Оны кү мбездердің ә шекейленіп жасалуынан немесе тү скиіздер мен текеметтегі оюлардан кө реміз. Бұ л қ олданбалы ө нердің сол кезең де-ақ дамығ андығ ын кө рсетеді.

X-XII ғ асырларда елімізде ірі қ ұ рылыстар салына бастады. Мұ ндай қ ұ рылыс жү йелерінің салынуына Қ азақ стандағ ы ислам дінінің нығ ая бастауы себеп болды. Діни кешендер орталық алаң дарғ а салынып, басқ а ғ имараттардан ерекше оқ шауланып тұ рды. Сол кездің мешіттері, кесенелері, мазарлары, моншалары сә улет ө нерінің тамаша туындылары болады.

X ғ асырдың араб-парсы жазба деректерінде Оң тү стік Қ азақ стан мен Жетісу аймағ ындағ ы қ алаларда мешіттердің болғ андығ ы айтылғ ан. Олардың кейбіреулері осы кү нге дейін сақ талғ ан. Мысалы, бір кезде ірі мешіт болғ ан Боран мұ нарасы. Мұ нараның жанында тө бесі кү мбезделіп жасалғ ан кесенелер болғ ан. Олардың ішкі жағ ы қ ызғ ылт-кү рең тү ске боялғ ан, оюмен безендірілген.

Орта ғ асырдың қ ұ рылыстық сә нділігі ерекше кө зге тү сетіні – монша қ ұ рылысы. Археологиялық қ азба жұ мыстары барысында кө птеген қ алалардан шығ ыс моншаларының орындары табылды. Ғ ылыми пікірлерге қ арағ анда, кейбір ү лкен қ алаларда бірнеше моншалар салынғ ан. Тараз қ аласынан да екі монша қ азбасы табылды. Кө лемі 13, 4*12, 4 м болатын моншалардың ә р тү рлі мақ саттарғ а пайдалануғ а арналғ ан жеті бө лмесі болғ ан. Табылғ ан қ алдық тар: сә кілер, су қ ұ ятын астаулар, науалар, кертпелер, полихромдық ә шекейлер. Ол моншалардың іші бай безендірілген. Осы іспеттес шығ ыс моншасы қ азіргі Тү ркістан қ аласында ХХ ғ асырдың 60-жылдарына дейін жұ мыс істеген. Монша Қ ожа Ахмет Йасауи кесенесінің жанында. Ол қ азір мұ ражай ретінде сақ талуда. Бұ л сол кезде қ ұ рылыс материалдарының сапалы болғ анын, жеріміздегі сә улет ө нерінің орта ғ асырда биік дейгейде болғ анын дә лелдей тү седі.

(Ғ аламтор материалдарынан)

⇐ Предыдущая 33 34 35 36 373839 40 41 42 Следующая ⇒