«СИҚЫРЛЫ САТЫ » ойыны. Тақырып: Су – тіршілік көзі. 1-тапсырма. Тақырыпқа қатысты төмендегі сөздерді қазақ тіліне аударып, олармен көмекші етістіктерді қатыстырып сөйлемдер

«СИҚ ЫРЛЫ САТЫ » ойыны

Ойынның шарты: Ә р сатығ а Қ азақ стан жер қ ойнауынан шығ атын қ азба байлық тарының атауын жә не қ айда шығ атынын жазу арқ ылы баспалдақ тан жылдам мініп тү сің із.

3 сабақ

Тақ ырып: Су – тіршілік кө зі

АЙТЫЛЫМ

1-тапсырма. Тақ ырыпқ а қ атысты тө мендегі сө здерді қ азақ тіліне аударып, олармен кө мекші етістіктерді қ атыстырып сө йлемдер қ ұ растырың ыз.

Орыс тілінде	Қ азақ тілінде
Исток
земной шар
нехватка
близко
районы
питьевая вода
остров
пить
капля
море
побережье, берег
истина, правда, реальность

ОҚ ЫЛЫМ

2-тапсырма. Мә тінді оқ ың ыз, мағ ыналық бө лімдерге бө ле отырып жоспар қ ұ рың ыз.

Су – ә лемдік маң ызы бар мә селе

Біздің планетамызда су кө п, ә йтсе де сол судың қ адірін білеміз бе? «Бұ лақ тартылып қ алғ анша су қ адірін білмейміз» деп моң ғ ол мә телінде айтылғ андай, су қ адірін ел де біле бермес. Жер шары тұ рғ ындарының 60% тұ щы судың болмауынан немесе жетіспеуінен зардап шегеді. Мә селен Грекияның Афина жә не Пиреяғ а жақ ын орналасқ ан аудандарында ауыз су жоқ. Оны алыстағ ы таулардан тасып ішетіндіктен, cу бұ л жерде шараптан да қ ымбат. Хорватияның кө птеген облыстарында судың ә рбір тамшысы есептеулі. Югославияның кейбір тең із жағ алауындағ ы аудандары мен аралдары кемемен жеткізілген тұ щы суды пайдаланады. Кейбір жерлерде су автомашинамен, тіпті ұ шақ пен тасылады. Мә селен, Ганконг пен Сингапур тұ щы суды кө ршілес Қ ытай мен Малайзиядан алады. Алжир елі бү тіндей дерлік ауыз суды тасып ішеді. Жапон елінде де ауыз су ө те кө п ең бекпен келеді.

Соң ғ ы онжылдық тарда ауыз су қ иыншылығ ын кө ріп отырғ ан жер шарының аталғ ан аудандарының қ атарына ә лемнің кө птеген ірі қ алалары да қ осылып отыр. Мә селен, Нью-Йорк халқ ы ә лі кү нге дейін ә деттегі нормадан едә уір аз мө лшерде су алғ ан 1949 жылдың желтоқ сан айын ұ мыта қ ойғ ан жоқ. АҚ Ш тұ рғ ындарының сол кезде-ақ ауыз судың қ адір-қ асиетіне кө здері жеткен болатын. Қ азіргі кезде АҚ Ш-тың азық -тү лік дү кендерінде шө лмекпен су сатылады. Судың сапасына қ арай олардың бағ алары да ә рқ алай.

Мұ ндай мысалдарды кө птеп келтіруге болады. Су туралы кө п жазылып та, айтылып та жү р. Кө бінесе онсыз экономика дами алмайтын маң ызды табиғ и ресурс ретінде жазылады. Су проблемасы аса маң ызды мә селенің біріне айналатын кү н де таяу. Біздің экологияғ а жауапсыз қ арауымыздың салдары тең із, тұ щы суларды бү лдіріп, ө зендер мен кө лдердің суын уландырып жатыр.

Бір кезде академик А. Е. Ферсман тұ щы суды «онсыз тіршілік болмайтын жер бетіндегі ең маң ызды минерал» деп атағ ан. Жыл ө ткен сайын бұ л ақ иқ атқ а айналып келеді. Суды ешнә рсемен алмастыруғ а болмайды, ө йткені тірі организм сусыз тіршілік ете алмайды. Сонымен «судың да сұ рауы бар» демекші, ә лемдік маң ызы бар мә селе болып отырғ ан су қ адірін білеміз бе?

(Кү зекова З., Қ арақ ұ сова Г. Қ азақ тілі. -Алматы, 1997, -129)

ЖАЗЫЛЫМ

⇐ Предыдущая 10 11 12 13 141516 17 18 19 Следующая ⇒