Тақырып: Ұлттық қазба байлықтар

8-тапсырма. Тө мендегі сө здерді пайдаланып жә не жұ ту, кө терілу, жинау, қ осылу, шығ ару, қ орғ ау, жуу, бару, демалу, іске қ осылу деген негізгі етістікке кө мекші етістіктерді тіркеп сө йлемдер қ ұ растырың ыз.

Қ оршағ ан орта, мұ най, қ оқ ыс, ө ркениет, кө лік, аула, ауа, шаң, саябақ, шипажай, зауыт.

2 сабақ

Тақ ырып: Ұ лттық қ азба байлық тар

ОҚ ЫЛЫМ

1-тапсырма. Мә тінді оқ ың ыз.

Қ азақ стан ө зінің табиғ и қ азбаларымен дү ние жү зіндегі бай елдердің бірі болып есептеледі.

Кең байтақ Қ азақ стан жерінде Д. И. Менделеев кестесіндегі 105 элементтің 99-ы табылғ ан. Олар: сынап, қ орғ асын, алтын, кө мір, мұ най, болат, мыс, кү міс, темір т. б.

Қ азба байлық тар мен тү сті металдар кү нделікті тұ рмыста қ олдануғ а қ ажетті тү рлі тұ рмыстық заттар мен сә ндік ә шекей бұ йымдар жасауғ а кең інен пайдаланылады.

Еліміздің ә р аймағ ынан алынатын пайдалы қ азбалар баршылық. Мә селен, батыста мұ най, газ ө ндірсе, шығ ыста фосфор, орталық та кө мір, мыс, тү сті металл ө ндіреді. Қ азақ станда 200-дей мұ най жә не газ орындары анық талғ ан. Оның негізгі бө лігі (80%-ы) Каспий маң ында шоғ ырланғ ан. Республикада 200-ге жуық кө мір кен орындары бар. Ең ірі кө мірлі алаптар Орталық Қ азақ станда орналасқ ан. Қ азақ станда қ ара металл кен тастарының бір мың нан аса орны табылғ ан. Олар республиканың барлық жерінде дерлік кездеседі. Елімізде тү сті металдардың ірі базасы қ алыптасқ ан. Олардың ішінде жетекші орынды мырыш, қ орғ асын, мыс кендері алады. Олар, негізінен, Шығ ыс Қ азақ стан мен Орталық Қ азақ станда шоғ ырланғ ан. Қ азақ стан сирек кездесетін металдарғ а бай ө лке. Елімізде алтын мен кү міс ө ндіру де жедел жолғ а қ ойылғ ан. Нақ тыланғ ан алтын қ оры жағ ынан Қ азақ стан ә лемдегі жетекші ондық қ а кіреді жә не кү міс ө ндіру кө лемі жағ ынан Азия бойынша 1-орын алады.

Еліміздің геология жә не кен қ орғ ау министрі Серікбек Дә укеев: «Қ азақ станның қ азба байлық тардың жалпы қ ұ ны 10 триллион доллар. Бұ л – жалпы болжамды меже. Ал, нақ ты анық талғ аны 3, 7 триллион доллар болады. Алдың ғ ысы жердің астың ғ ы қ абаттарында жатқ ан қ азына болса, мынау осы жердің ү стіне шығ ып, қ олымызғ а тигелі, тү скелі тұ рғ ан қ азына», - деген дерек айтқ ан болатын. Демек, Қ азақ станның жер асты байлығ ын алғ анымыздан алмағ анымыз сан есе кө п екен.

Болашақ тың отыны – уран. Сол уранның жер бетіндегі қ орының тө рттен бірі Қ азақ стан жерінде жатыр. Елімізде 100-ден астам барланғ ан уран кендері бар. Ғ алымдардың айтқ андарына сү йенсек, болашақ та уран адамғ а ажал-қ асірет емес, кү ш-қ уат беретін болады. Сондық тан болар бү гінгі кү ні оның бағ асы да қ ымбаттап барады. Ендеше еліміздегі ғ ажап қ азына болашақ ұ рпақ қ а мың дағ ан жылдар азық болады деп ү міттенейік.

(Ғ аламтор материалдарынын)

ЖАЗЫЛЫМ

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒