Жаң а сабақ
Кім жылдам» ә дісі
арқ ылы топпен жұ мыс жасау
Жаң а сабақ ты бастамас бұ рын ой қ озғ ау мақ сатында оқ ушыларғ а сұ рақ арқ ылы диалогқ а тү сіру, соларқ ылы топен жарыс ұ йымдастыру
Магнит (грекше magnetіs, Magnetіs lіthos – Магнесия тасы; Магнесия – Кіші Азиядағ ы кө не қ ала) – магнит ө рісін туғ ызатын дене. Магнит ө рісіне ендірілгеннен дененің магниттік қ асиетке ие болатын кесегі жасанды
магнит деп аталады. Ал алдын-ала магниттелген ферромагнитті не ферримагнитті материалдан жасалғ ан белгілі бір пішіні (тағ а тә різді, ұ зынша жолақ тү рінде, т. б. ) бар магнит тұ рақ ты магнит деп аталады.
Ол электроникада, радиотехникада жә не автоматикада тұ рақ ты магнит ө рісінің автономды кө зі ретінде кең інен қ олданылады.
Магнит – Fe, Co, Nі, Аl, гексогональді ферриттер, т. б. негіздегі қ орытпалардан жасалады. Асқ ын ө ткізгіш материалдан жасалғ ан орамасы бар соленоидты немесе электрмагнитті асқ ын ө ткізгішті магнит деп атайды. Оны заттардың магниттік-электрлік жә не оптикалық қ асиеттерін, плазманы, атомдық ядроларды жә не элементар
бө лшектерді зерттеуге арналғ ан тә жірибелерде қ олданады.
Заттың магниттiк қ асиеттерiн қ арастырғ анда оларғ а магнетик деген терминдi қ олданады.
Магнетиктер деп магнит ө рісі ә рекетінен магниттелетін заттарды айтамыз.
Магниттік қ асиеттері бойынша магнетиктер шартты тү рде 3топқ а бө лінеді.
МАГНЕТИКТЕР
ФЕРРОМАГНЕТИКТЕР ДИАМАГНЕТИКТЕР
ПАРАМАГНЕТИКТЕР
Ферромагнетиктер дегенiмiз магниттiк ө тiмдiлiгi ө те ү лкен заттар, μ > > 1. Магнетиктердің ішінде сыртқ ы магнит ө рісі жоқ кездің ө зінде де магниттелуге бейім заттар болады. Сондық тан олар ү лкен магнит ө тімділігімен сипатталады. Бұ лардың негізгі ө кілі темір болғ андық тан олар ферромагниттер деп аталады.
Ферромагниттер кү шті магниттелетін заттар болып саналады. Олардың магниттелуі нашар магниттелетін заттардың тү ріне жататын диа – жә не парамагнетиктердің магниттелуін кө птеген есе артық. Ферромагнитті денелер магниттелгенде олардың сызық тық ө лшемдері мен кө лемдері де ө згереді, яғ ни деформацияланады. Сондық тан бұ л қ ұ былыс магнитострикция деп аталады. Ферромагнетизм теориясын алғ аш француз физигі П. Вейс (1865-1940) жасағ ан. Кейінірек 1928 ж. бұ л теорияны кванттық механика тұ рғ ысынан дамытқ ан совет физигі Я. И. Френкель мен неміс физигі В. Гейзенберг болды. Ферромагнетизм заттың қ атты фазасымен тығ ыз байланысты. Ферромагнитті элементтердің еркін атомдары белгілі бір ерекше магниттік қ асиеттерге ие.
Ферромагнетиктер
Темір Болат Шойын Никель Гадолиний Кобальт
Диамагнетиктер дегенiмiз сыртқ ы ө рiс индукциясына қ арама-қ арсы бағ ытта бә сең магниттелетiн, яғ ни сытрқ ы магнит ө рiсiн бә сең дететiн заттар. Мысалы, кү мiстiң, қ орғ асынның, кварцтың жә не кө птеген газдардың да диамагнетиктiк қ асиеттерi бар. Диамагнетиктерде μ < 1. Ө те кү штi диамагнетик деп саналатын висмуттың магниттiк ө тiмдiлiгi – μ =0. 999824.
Диамагнитті заттардың молекулаларында тұ рақ ты дө ң гелек тоқ тар жоқ. Олардағ ы дө ң гелек тоқ тар тек сыртқ ы магнит ө рісінің қ оздыруынан ғ ана пайда болады, яғ ни индукцияланады. Осы индукцияланғ ан тоқ тардың бағ ыты, яғ ни магнит индукциясы сыртқ ы магнит ө рісіне қ арама – қ арсы бағ ытта болады.
Диамагнетиктер
Кү міс Қ орғ асын Кварц Висмут Су Мә рмә р Шыны
Парамагнетиктер дегенiмiз сыртқ ы ө рiс индукциясы бағ ытында бә сең магниттелетiн заттар. Парамагнетиктердiң магниттiк ө тiмдiлiгi бiрден сә л ү лкен, μ > 1. Ең кү штi пармагнетиктiң бiрi - платина, оның ө тiмдiлiгi μ =1. 00036.
Ө ткізгіштерде ө тетін тоқ тардың магнит ө рісіндегі кез келген магнетик ерекше кү йге келеді – осыны магниттелі деп атайды. Сө йтіп, магнетик магниттелген кү йде қ осымша магнит ө рісінің индукциясын береді, осы микро токтың индукциясы ө ткізгіштердегі ток туғ ызатын сыртқ ы магнит индукциясымен сипатталады. Сонымен, жалпы магнит индукциясының векторы дегеніміз макроскопиялық жә не микроскопиялық тоқ тар туғ ызатын магнит индукция векторларының қ осындасы болып табылады. Кө птеген тә жірибелердің нә тижесінде, кең істікті тү гел толтырып тұ ратын біртекті магнетиктер ішінде қ осымша магнит индукцияссы бастапқ ы магнит индукциясымен не бағ ыттас, не оғ ан қ арама – қ арсы бағ ытта болады. Сонымен парамагнитті заттардың магниттелуі дегеніміз ондағ ы молекулалық тоқ тардың белгілі бір ретпен бағ ытталуы болып табылады. Парамагнетиктер теориясын жетілдіріп дамытқ ан П. Жпнжевен (1872-1946) болды.
Парамагнетиктер
Ауа Алюминий Платина Сілтілер
АҚ ПАРАТ Ұ Ғ ЫМЫ
Ақ паратты шындығ ында да ғ ылыми ұ ғ ым ретінде қ арастыруғ а болады. Ө йткені бұ ғ ан дейін ақ параттың кұ рылымы мен қ асиеттері барлық ғ ылым салаларында зерттелінді. Мысалы, физика - ақ парат таситын сигналдардың қ асиеттерін зерттейді. Табиғ аттағ ы кө птеген қ ұ былыстардың сигнал шығ аратыны белгілі. Ал тіркелінген сигналдар белгілі бір мә ліметтерді қ ұ райды. Мә ліметтер тү рленіп, тасымалданып, ә дістердің кө мегімен қ олданыс табады. Мә ліметтер мен ә дістердін ө зара ә серлесуінен ақ парат тү зіледі. Ө лі табиғ аттағ ы процестер ү здіксіз энергия алмасу тү рінде ө теді. Энергия алмасумен қ атар тірі табиғ атта бағ ытталғ ан зат алмасу процесі жү реді. Зат алмасу мен энергия алмасу процестерінің арасындағ ы ө зара байланыс ақ парат алмасу турінде ө теді немесе оны ақ параттық процесс деп атайды.
Ақ параттың магниттік жазылуы.
Ежелгі дә уірлерде, байланыс қ ұ ралдары пайда болмағ ан кездерде де адамдар байланыс жасай алғ ан. Яғ ни, шапқ ыншы жіберу арқ ылы, ауызша немесе жазба ақ параттар алмасу арқ ылы байланыс жасап отырғ ан. Біздің дә уірімізге дейінгі 525- 426 жж. атақ ты Троя соғ ысында от арқ ылы қ ала жауланып алынды деген белгі беру тә сілі қ олданылғ аны тарихтан мә лім. Ал, Эсхилдің классикалық шығ армасы «Агамемнон» трагедиясында осы шабуыл, Грецияғ а Трояның алынғ андығ ы туралы ә р биіктік басында жағ ылғ ан от арқ ылы хабарланғ аны кө ркем баяндалады. Яғ ни, бір қ абылдаушыдан келесі қ абылдаушығ а жеткізу арқ ылы акпарат беру-ретрансляцияның белгілері болып табылады.
Диск – есептеуіш техникада – жазылғ ан ақ паратты ұ зақ уақ ыт есте сақ тай алатын магниттік қ абыршақ пен қ апталғ ан дө ң гелек пластина тү ріндегі дерек жинақ тауыш қ ұ рылғ ы. Ақ парат пластина бетіне шең бер бойымен жазылғ ан жолсызық тар арасындағ ы секторлар бетінде сақ талады. Дискінің (ағ ылшынша dіsk) дискіқ озғ алтқ ыш (дискіжетек) қ ұ рылғ ысы болады. Ол дискіні айналдырып, деректі дискіге жазуды, қ ажет кезінде оны оқ уды атқ аратын бастиекті керекті сектор маң ына жеткізіп тұ рады. Компьютерлер қ атты, иілгіш жә не жинақ ы (компакт-диск) дискілермен жабдық талады. Қ атты дискіде немесе винчестерде магниттік қ абық ша кө лемдірек металл тұ ғ ырғ а жағ ылып, дискіқ озғ алтқ ыш қ ұ рылғ ысымен ауа кірместей етіп, тұ мшаланғ ан (герметикалық ) бір қ орапта орналасады. Винчестерлік дискілер сыртқ ы кө леміне (форм-факторына) жә не сыйымдылығ ына қ арай бө лінеді.
Бейнетелефон (орыс. видеотелефон) екі жақ ты дыбыстық жә не кө ру байланысына (беру жә не қ абылдау) арналғ ан қ ұ рылғ ы. Ол телефон аппаратынан, берілетін теледидар камерасынан жә не қ абылдауыш индикаторлық қ ұ рылғ ыдан тү рады. Бейнетелефон жиіліктің жің ішке жолағ ында жұ мыс істейді, бұ л ә деттегі телефон сымдары арқ ылы бейнелеу белгілерін беруді камтамасыз етеді. Қ абылдау пунктінде алынғ ан бейнелер мен олардың графикалық тү сіндірмелері фотоғ а тү сірілуі, магниттік таспағ а жазылуы жә не қ ажет жағ дайда қ айта шығ арылуы мү мкін.
Қ ұ жаттарды табыстауғ а арналғ ан бейнетелефон 1 минут ішінде 900 сө зі бар ақ паратты бере алады, осындай ақ паратты радиотелефон арқ ылы беру 3-4 есе, ал радиотелеграф арқ ылы беру 20-30 есе кө п уақ ыт алар еді. Бейнетелефон ірі ә скери қ ұ рамаларда, аэродромдарда жә не ірі кемелерде (авианосецтерде) қ олданылады
Жеке жұ мыс. Физикалық диктант
1. Сыртқ ы магнит ө рісін кү шейтетін заттар ферромагнетиктер деп аталады.
2. Магнетик деп магнит ө рісі ә рекетінен магниттелетін заттарды айтамыз.
3. Ферромагнетизм теориясын алғ аш француз физигі П. Вейс (1865-1940 ) жасағ ан.
4. Кү міс, қ орғ асын, шыны, мә рмә р, кварц, висмут сияқ ты заттар диамагнетиктік қ асиеттерге ие болады.
- Сонымен парамагнитті заттардың магниттелуі дегеніміз ондағ ы молекулалық тоқ тардың белгілі бір ретпен бағ ытталуы болып табылады. Парамагнетиктер теориясын жетілдіріп дамытқ ан П. Жпнжевен (1872-1946) болды.
6. Тұ ң ғ ыш рет дыбыс 1885 жылы американдық жаң алық ашушы Томас Альва Эдиссон деген ө нертапкыштың қ ұ ралымен жазылғ ан. Ол фонограф деген аппарат ойлап тапқ ан.
7. Диск – есептеуіш техникада – жазылғ ан ақ паратты ұ зақ уақ ыт есте сақ тай алатын магниттік қ абыршақ пен қ апталғ ан дө ң гелек пластина тү ріндегі дерек жинақ тауыш қ ұ рылғ ы.
Семантикалық карта
1. Заттардың магнит қ асиеттері бойынша классификациясы қ андай?
| Ү ш тү рі бар: ферромагнетик, парамагнетик, диамагнетик
| 2. Диамагнетиктер.................................... магниттеледі.
| диамагнитті эффект салдарынан сыртқ ы ө ріске қ арсы
| 3. Заттың магниттік қ асиеттері............................................................... тә уелді
| оны қ ұ райтын бө лшектердің қ асиеттеріне, агрегатттық кү йіне
| 4. Тұ ң ғ ыш рет дыбыс 1885 жылы американдық жаң алық .................................. деген ө нертапкыштың қ ұ ралымен жазылғ ан.
| Ол фонограф деген аппарат ойлап тапқ ан
| 5. . Парамагнетиктерге
| газ тә різдес оттегі, азот қ ышқ ылы, щелочь металлдар, кальций, магнит, қ алайы, қ орғ асын, ауысу металлдарының иондары жә не сирек кездесетін жерлері бар тұ здардың сулы ерітінділері жатады.
| 6. Ферромагнетик Кюри нү ктесіне жеткенде не болады?
| Спонтанды магниттік кү й Кюри нү ктесі деп аталатын Tс белгілі температурадан тө мен болады. Бұ л температурадан жоғ ары болғ анда ферромагнетик парамагнитті кү йде болады
|
Берілетін тапсырмалар
Ақ параттың магниттік жазылуы дегеніміз не?
Ақ параттың магниттік жазылуын тү сіндір?
СD, DVD-R, DVD-RV дискілерді не ү шін, қ ай жерлерде қ олданамыз?
СD-R, DVD-RV дискілерді салыстыр?
Ақ параттың магниттік жазылуының физикалық мә ні неде?
DVD-R, DVD-RV дискілерді білудің маң ызы қ аншалық ты?
|