ІІ. Үй тапсырмасын сұрау(5 минут) 4 страница

§63-64 Жарық тың тү зу сызық пен таралу заң ы. Кү н мен Айдың тұ тылуы

Жарық тың тү зу сызық пен таралу заң ы. Кү н мен Айдың тұ тылуы жайында кү нделікті ө мірде жә не есептер шығ аруда қ олдана білуге ү йрету

жарық, жарық кө здері, жарық жылдамдығ ы, жарық тың тү зу сызық пен таралуы, Кү ннің қ ұ рылысы, Кү ннің жә не Айдың тұ тылуы туралы мағ лұ мат беру;

Жарық тың тү зу сызық пен таралу заң ы. Кү н мен Айдың тұ тылуы жайлы мағ лұ мат алады

Жарық тың тү зу сызық пен таралу заң ы. Кү н мен Айдың тұ тылуы жайында кү нделікті ө мірде жә не есептер шығ аруда қ олдана білуге ү йренеді

Психологиялық дайындық

«Жү ректен - жү рекке» шең бері

– Ә рбір еркелетіп айтатын есім гү лге ұ қ сайды. Гү лдердің бә рі ә демі: раушан да, қ ызғ алдақ та, бә йшешек те – бә рі де ө зінше керемет, бә рі де адамғ а қ уаныш сыйлайды. Біздің есіміміз де осындай керемет!

«Мозайкаі ә дісі бойынша, сурет арқ ылы сыныпты топқ а бө лу

Ү й тапсырмасын сұ рау(5 минут)

1. Жарық ж айлы не білесің дер?
2. Кү н жайлы не білесің дер?

 Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі (2 минут)

1. Жарық тың таралуы жайында не білесің дер?

2. Кү н мен Айдың тұ тылуы жайында не білесің дер?

 Ә р топқ а таң дауы бойынша суреті бар карточка таратылады. Сол сурет бойынша электрондық оқ улық тан ү нсіз тә жірибе кө рсетіледі.

 Оқ ушылардың міндеті: тә жірибені тү сіндіру, ө з ойларын айту, ә ң гіме қ ұ ру. Жаң а сабақ тың тақ ырыбын ашу.

Сабақ тың тақ ырыбы:

Жарық. Жарық жылдамдығ ы. Жарық кө здері. Кү н –жұ лдыз.  Жарық тың таралуы. Кү ннің жә не айдың тұ тылуы.

Сұ рақ тар:

1) «Жер» тобына – Қ андай денелер жарық кө здері бола алады? .

 2) «Жұ лдыз» тобына - Кү н қ андай химиялық элементтерден тұ рады?

                                 Кү н жұ лдызының ө лшемі.
 3) «Ай» тобына – Жарық тың таралуы. Жарық жылдамдығ ы.

 4) «Кү н» тобына – Кү ннің ішкі қ ұ рылысы қ андай?

IV. «Білгенімді зердеме тоқ у». Сабақ ты пысық тау.

“Тә жірибе - физика ілімінің атасы

«Физика 7-11 сынып» электронды оқ улығ ы арқ ылы осы тә жірибелерге сай видеоматериал кө рсетіледі.

Тә жірибе кө рсету.
1. Жарық тың тү зу сызық пен таралуы.

2. Кү ннің, айдың тұ тылуы.

Жарық жә не жарық қ ұ былыстары туралы ілімді физиканың оптика (грек сө зі, кө рінетін, кө руге болатын дегенді білдіреді) деп аталатын бө лімі қ арастырады.
Жарық нені білдіреді?
Жарық –заттың бө лшектерінің табиғ атынан бө лек, табиғ аты ерекше бө лшектер ағ ыны болып табылатын фотондар ағ ыны.
Фотондар ағ ыны энергияны жарық кө здерінен жарық талғ ан денелерге жеткізеді. Бұ л энергияны жарық энергиясы немесе жарық тың сә уле шығ ару энергиясы деп аталады.
Фотондар жылдамдығ ы жарық тың таралу жылдамдығ ы болып табылады. Жарық жылдамдығ ы ә р тү рлі заттарда тү рліше болады. Тә жірибе арқ ылы вакуумдегі жарық жылдамдығ ы с-300 000 км/с-қ а тең. Мұ ндай жылдамдық пен бірде –бір дене, бірде-бір заттың бө лшектері қ озғ ала алмайды.

Вакуумде с=300 000 км/с
Ауада с= 299 711 км/с
Суда с=225 000 км/с
Шыныда с= 200 000 км/с
Вакуумдегі жарық жылдамдығ ы – табиғ атта мү мкін болатын ү лкен жылдамдық.
Жарық кө здері – жарық шығ аратын денелер.

Ғ аламдағ ы негізгі жарық кө здері-жұ лдыздар. Барлық жұ лдыздардың ішінен ө зіміз оның дө ң гелегін кө ре алатын Кү н-бізге ең жақ ын жұ лдыз. Кү н кә дімгі жұ лдыз, сондық тан оны жалпылама зерттеу жұ лдыздар табиғ атын тү сінуге кө мектеседі. Кү ннің массасы Жердің массасынан 333000 есе ү лкен.
Кү н - ө здігінен сә уле шығ аратын зор энергия кө зі. Ол кү н жү йесіндегі барлық денелерге сә уле шығ ару арқ ылы кү шті ә сер етеді; оларды қ ыздырады, планеталар атмосферасына ә сер етеді. Жердегі тіршілікке қ ажетті жарық пен жылу береді, барлық ө сімдік пен жануарлар ә лемінің ө мір сү руін қ амтамасыз етеді. Кү н энергиясының біраз бө лігі тас кө мір, мұ най жә не басқ а пайдалы қ азбалар тү рінде Жер астында сақ талғ ан.
Барлық жұ лдыздар сияқ ты Кү н-қ ызғ ан газ шары негізінен, ол гелий қ оспасы (10 пайыз) бар сутектен тұ рады.

 Ядролық белдеу – мұ нда қ ысым мен температура ядролық рекциялардың жү руін қ амтамасыз етеді.
2) Сә улелік белдеу - энергия қ абаттан қ абатқ а электромагниттік энергия кванттарын алма кезек жұ ту жә не шығ ару арқ ылы сырқ а береді.
3) Конвекция белдеуі - “сә улелік” белдеудің ү стің гі жағ ынан Кү ннін дә л кө рінетін шекарасына шейінгі аралық. Мұ нда температура Кү ннің кө рінерлік шекарасына жуық тағ ан сайын тез кемиді де, соның нә тижесінде зат алмасу болып жатады( астынан жылытқ ан ыдыстағ ы сұ йық тың қ айнағ аны сияқ ты)
4) Атмосфера – бұ л бірден конвекциялық белдеуден басталады да, Кү ннің кө рінетін дө ң гелек жү зінің шегінен аулақ қ а таралып кетеді. Аьмосфераның тө менгі қ абатына газдардың жұ қ а қ абаты кіреді, біз оны Кү ннің беті ретінде қ абылдаймыз. Атмосфераның қ алың дығ ы 200 –300 км, ең терең қ абаты-фотосфера. Хромосферадан жоғ ары Кү ннің 10 радиусындай аралық та Кү н газдарының температурасы ө згермейді. Бұ л сиретілген жә не ыстық қ абық кү н тә жі деп аталады. Кү н тұ тылу кезінде кө руге болады. Кү н тә жінің газы планетааралық кең істікте таралып, Кү ннен тұ рақ ты таралатын кү н желі деп аталатын ыстық сиретілген плазма ағ ыны. Кү н тә жінде одан да керемет, ә рекетті тү зілістер протуберанцтер байқ алады. Олар тә ж затымен салыстырғ анда тығ ыздау газдардың бұ лттарының қ озғ алысы.
Соң ғ ы мә ліметтер бойынша Кү ннің жасы 5 000 000 000 жыл жасында.
Кү н Жерде болатын қ ұ былыстарғ а ү лкен ық палын тигізеді. Ол жер ү шін негізгі жылу кө зі болып табылады. Кү н жерді жарық тандырып жә не жылытып қ ана қ оймайды, сонымен қ атар 11 жыл сайын болып тұ ратын кү н белсенділігі – бірқ атар геофизикалық қ ұ былыстардың тууына жол ашады. Мысалы: Кү ннің қ ысқ а толқ ынды сә уле шығ ару радиотолқ ындардың таралуына кү шті ә сер етеді, кей кезде радиобайланыс бұ зылады.

ІІІ. Егер кө з бен жарық кө зінің арасына мө лдір емес нә рсе орналастырса, онда жарық кө зі кө рінбейтін болады. Бұ л біртекті ортада жарық сызық бойымен – тү зу сызық ты тарайтынын тү сіндіреді. Жарық тың таралу заң ы дегеніміз осы.
Жарық кө зінен келген жарық энергиясы бойымен тарайтын сызық жарық сә улесі деп аталады.
Берілген шектелген бағ ытта тарайтын жарық сә улелерінің жиынтығ ы жарық шоқ тары деп аталады.
Кө лең кенің пайда болуы – біртекті ортада жарық тың тү зусызық ты таралуымен тү сіндіреді. Жарық кө зінен жарық тү спейтін мө лдір емес нә рсенің сыртындағ ы кең істіктің бө лігін кө лең ке деп атайды. Ашық кү ндері адамдардың, ү йлердің, ағ аштардың жә не басқ а да нә рселердің кө лең келері анық кө рінеді. Бұ л қ ұ былысты толығ ырақ қ арастырйық. Ол ү шін кішкене S жарық кө зін алайық. Одан біршама қ ашық тық та Э экранды орналастырайық. Шам экранды жарық тандырады, яғ ни оның ә р нү ктесіне жарық тү седі. Мө лдір емес кішкене Т шарды экранғ а тү сетін жарық шоғ ы аймағ ына, яғ ни шам мен экранның арасына орналастырайық. Экранда қ ара дө ң гелек тү ріндегі кө лең ке пайда болады. Егер S жә не А нү ктелері арқ ылы тү зу жү ргізсе, онда ол В нү ктесінде жатады. Бұ л жарық тың тү зу сызық бойымен таралатынын дә лелдейді.

Егер жарық кө зі нү ктелік деп есептеуге болмайтын ү лкен шам болса, онда экрандағ ы толық кө лең кенің айналасында ө те қ араң ғ ы емес екі аймақ – алакө лең келер пайда болады. Алакө лең кенің пайда болуын, жарық тың тү зу сызық пен таралу заң ын растайды.
Орасан зор масштабтардағ ы кө лең келер мен ала кө лең келер Кү н мен Ай тұ тылуларында байқ алады.

Кү ннің тұ тылуы. Егер Ай ө зінің Жер айналасындағ ы қ озғ алысында Жер мен Кү ннің арасына келіп қ алса, онда ол Кү нді жауып қ алса, онда Кү н тұ тылады. Ай Жерге кө лең ке мен ала кө лең ке тү сіреді. Жерге Ай кө лең кесі тү скен нү ктелерінде Кү н толық тұ тылады, Жер бетінің алакө лең ке аймағ ындағ ы нү ктелерінде ол тұ тылу жартылай болады. Кү ннің тұ тылуы таң ғ аларлық кө рініс болып табылады. Аспанда қ ара дө ң гелекті жә не оның айналасындағ ы тамаша шұ ғ ыла-Кү н тә жін кө реміз. Ол кү ннің қ атты қ ызғ ан атмосферасының жарқ ырағ ан сыртқ ы бө ліктері. Кү ннің толық тұ тылуы кезінде тез қ араң ғ ы тү седі. Ауа температурасы тө мендейді, тіпті шық пайда болады. Толық тұ тылу кө біне 2-3 мин-қ а созылады жә не ұ зақ тығ ы 8 мин-та (7 мин 40 с) аспайды. Ол Жерде бір жарым жылда бір рет болады, бірақ Жердің бір орында қ айтадан болуы ө те сирек: шамамен 200-300 жылда 1 рет болатын қ ұ былыс.

                Кү н тә жі

Айдың тұ тылуы. Ай Жердің кө лең ке аймағ ына енгенде, Ай тұ тылуы басталады. Ай тұ тылу тек Айдың толғ ан кезінде, яғ ни Ай аспанның Кү нге қ арсы нү ктесі маң айында болғ ан кезінде байқ алады. Бұ л уақ ытта Ай Жерге ө зінің барлық жарық талғ ан жарты шарымен қ арайды. Егер толық Ай ө зінің Жер айналасындағ ы қ озғ алысында толығ ымен Жердің кө лең кесіне енсе, онда Айдың толық тұ тылуы болады. Егер ол кө лең ке шетін жанап ө тсе, онда тұ тылу жартылай болады. Айдың толық тұ тылуы ұ зақ қ а созылады, екі сағ ат дерлік болуы мү мкін.

Ортағ асырлық Шығ ыс ғ алымы, Хорезмде туылғ ан Мұ хаммед ибн Ахмед ә л-Бируни (973-1048 жж) Ай тұ тылу кезінде, Ай тү сінің ө згеруін, Кү ннің толық тұ тылуы кезіндегі Кү н тә жі қ ұ былысын бақ ылап, суреттеп жазғ ан.

Бақ ылау сұ рақ тары:
1. Оптика нені қ арастырады?

2. Жарық деген не? Жарық кө здерінің тү рлерін ата?

3. Жарық тың вакуумдағ ы жылдамдығ ы неге тең?

4. Кү ннің тіршілік ү шін маң ызы қ андай?

2 «Ойланың дар»
Толық тыру тестісі:
1. Кү ннің кө рінетін беті.....................

2. Жарық бө лшектері..........................

3. Атмосфераның қ алың дығ ы 200-300 км болатын ең терең қ абаты......................

4. Ғ аламдағ ы негізгі жарық кө здері..............................

5. Ө здігінен сә уле шығ аратын зор энергия кө зі...........................

№1249. Кестеге мына аталғ ан денелердің қ айсысы табиғ и жарық кө здеріне, қ айсысы жасанды жарық кө здеріне жататынын жазың дар: Кү н, шырақ, теледидар экраны, жұ лдыздар, шіріген заттар, кү ндізгі жарық шамы, найзағ ай, газ плитасы жанарғ ысының жалыны, поляр шұ ғ ыласы, дисплей экраны.

№1266. 339-суретте S жарық кө зінің жә не горизонталь орналасқ ан тө рт білте тақ тайдың орны кө рсетілген. Осы суретті дә птерлерің е кө шіріп салып, АВ қ абырғ асының қ ай жерінде жарық тың жің ішке жолақ тары пайда болатынын кө рсетің дер.

№1267. Бақ ылаушының кө зі саң ылаудың алдындағ ы А нү ктесінде орналасқ ан. Схемалық тү рде суретін сала отырып, мынаны кө рсетің дер:   а) бақ ылаушы ағ аштың қ ай бө лігін кө ріп тұ р; б) бақ ылаушы саң ылау алдындағ ы нү ктенің қ айсысында (А₁) ағ аш бойын толық кө ре алады?

№1272. Сызбаны сызып S₁ жә не S₂  жарық кө здерінен жарық талғ ан доптың кө лең кесі мен шала кө лең кесін кескіндең дер.

БББ кестесі

§ 61. Жарық. Жарық жылдамдығ ы. Жарық кө здері
§ 62. Кү н –жұ лдыз.
§ 63. Жарық тың таралуы. Кү ннің жә не айдың тұ тылуы.

       «Жарық табиғ атының адам ө міріндегі ролі » (эссе) жазып келу.

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Есептер шығ ару

Электр жә не магнит қ ұ былыстары жайлы мағ лұ мат беру

Электр жә не магнит қ ұ былыстарының формулаларын есептер шығ аруда қ олдана білуге ү йрету

Электр жә не магнит қ ұ былыстары жайлы мағ лұ мат алады

Электр жә не магнит қ ұ былыстарының формулаларын есептер шығ аруда қ олдана білуге ү йренеді

Психологиялық дайындық

«Жү ректен - жү рекке» шең бері

– Ә рбір еркелетіп айтатын есім гү лге ұ қ сайды. Гү лдердің бә рі ә демі: раушан да, қ ызғ алдақ та, бә йшешек те – бә рі де ө зінше керемет, бә рі де адамғ а қ уаныш сыйлайды. Біздің есіміміз де осындай керемет!

Геометриялық фигуралар ү лестіріледі

Ү й тапсырмасын сұ рау(5 минут)

3. Жарық тың таралуы жайында не білесің дер?

4. Кү н мен Айдың тұ тылуы жайында не білесің дер?

 Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі (2 минут)

1. Электр жә не магнит қ ұ былыстарының формулаларына шолу жасау?

«Халық тар» биі

Тақ ырыпқ а сай дайындалғ ан ресурстармен постер жасау

1топ - №1 тә жірибе

Су қ ұ йылғ ан ыдыстағ ы жарық сә улесінің жү ру жолын бақ ылаймыз. Жарық кө зі ретінде лазерді пайдаланамыз. Лазер жің ішке жарық шоғ ын береді.

Лазерді жарық сә улесі деп айтуғ а бола ма?

Суда жарық қ алай таралады?

2топ- №2 тә жірибе

Ыдысқ а сү т ерітіндісін қ ұ ямыз. (200 мл дистильденген су мен 2-3 тамшы сү т)

Жарық сә улесінің жү рісінде қ андай ө згеріс пайда болады? Тү сіндірің дер.

Неге тұ ман жә не бұ лттар мө лдір емес, олар да кішкентай мө лдір су тамшыларынан қ ұ ралғ ан емес па?

Қ андай жағ дайда жарық тү зу сызық ты таралады?

 3 топ - №3 тә жірибе

Оптикалық дискі, жазық параллель шыны пластина, жарық кө зі қ ұ ралдарын пайдаланып жарық тың шағ ылуын тү сіндір.

Бақ ыланып отырғ ан қ ұ былысты тү сіндір, яғ ни қ андай заң орындалады.

4 топ - №4 тә жірибе

Оптикалық дискі, жазық параллель шыны пластина, жарық кө зі қ ұ ралдарын пайдаланып жарық тың сынуын тү сіндір.

Бақ ыланып отырғ ан қ ұ былысты тү сіндір, яғ ни қ андай заң орындалады.

Берілген есептерді топпен бірлесе отырып шығ арады.

5. Ток кү ші 0, 5 А болғ анда 7, 7 Кл зарядты тасымалдау қ анша уақ ытқ а созылады?

6.  Кө лденең қ имасының ауданы 2 мм², ұ зындығ ы 8 м никель сымның кедергісі неге тең? Егер сымның ұ штарындағ ы кернеу 3, 2 В болса, оның бойынан қ андай ток ө теді? (ρ =0, 4 Омּ мм²/м).

7. Кедергілері 36 жә не 72 Ом электр пешінің спиральдарын параллель жалғ анып, кернеуі 36 В тұ рақ ты ток кө зіне қ осылғ ан. Электр пешінде бө лінген қ уатты анық таң дар.

8. Суретте кө рсетілгендей етіп жалғ анғ ан бірдей тө рт шамның жалпы кедергісі 75 Ом. Бір шамның кедергісі неге тең?

5. Электр шамы кернеуі 220 В желіге қ осылғ ан. Шам арқ ылы ө ткен ток кү ші 0, 3 А. 20 с ішінде шамдағ ы электр тогының жұ мысы қ аншағ а тең?

6. Тізбектің кернеуі 120 В бө лігіндегі 5 Кл зарядты қ озғ ағ анда электр ө рісі қ андай жұ мыс жасайды?

7. Кө лденең қ имасының ауданы 0, 2 мм² нихром сымның электрплита кедергісі 80 Ом спираль ә зірлеу ү шін, ұ зындығ ын қ алай етіп алу керек? ((ρ =1, 1 Омּ мм²/м).

8. Бірінші вольтметрдің кө рсетуі 24 В. Амперметр мен екінші вольтметрдің кө рсетуі қ андай?

Тест

1. Оптика –бұ л:

А) Жарық жә не жарық қ ұ былыстарын зерттейтін физиканың бө лімі

В) Кө ру туралы ғ ылым

С) Жарық табиғ атын зерттейтін физиканың бө лімі

Д) Кө ргіштік шарттарын кө теруге арналғ ан қ ұ ралдар

Е) Жарық қ ұ былыстары туралы ғ ылым

2. Вакуумдегі жарық жылдамдығ ы

А) с=225000км/с В) с=300000 м/с

С) с=200000 м/с Д) с=299711 км/с Е ) с=300000000 м/с

3. Жарық бө лшектері қ алай аталады?

А) фотондар В)электрондар С)сә уле Д) кү н Е) дұ рыс жауабы жоқ

4. Дербес жарық кө здері ө з кезегінде нешеге бө лінеді?

А) люминесценциялық, плазмалық , сә уле шығ ару

В) отын, электр шамы, плазмалық

С) Жылулық, плазмалық, сә уле шығ ару

Д) Жылулық, люминесценциялық , плазмалық

Е) метеориттер, кометалар, Ай

5. Кү н затының орташа тығ ыздығ ы

А) r=6, 3*10^-8 кг/ м³ В) r=2, 7*10^-8 кг/ м³ С) r=1410 кг/ м³

Д) r=5, 95*10^-8 кг/ м³ Е) r=5950 кг/ м³

6. Тө мендегі мысалдардың қ айсысы люминесценциялық жарық кө зіне жатады?

А) жарық қ оң ыздары В) жарнамалық тү тікшелер

С) Кварц Д) Лазерлер Е) Аспан кү мбезі

7. Солтү стік Қ азақ станда толық Кү ннің тұ тылуы қ ашан жә не қ ай кү ні байқ алды?

А) 1981 жылы 31 тамызда В) 1999 жылы 16 қ азанда

С) 1476 жылы 25 ақ панда Д) 2006 жылы 29 наурызда

Е) дұ рыс жауабы жоқ

8. Кө лең кенің пайда болуын дә лелдейтін заң –

А) жарық тың шағ ылу заң ы В) жарық тың сыну заң ы

С) жарық тың тү зу сызық пен таралу заң ы

Д) жарық тың толық шағ ылу қ ұ былысы

Е) жарық тың бө ліну қ ұ былысы

Кү ннің тиімді температурасы?

А) 6000 К В) 600 С С) 6000 С Д) 600 К Е) 60 К

1. Жарық сә улесі дегеніміз –

А) Біртекті ортада жарық сызық бойымен тү зу сызық ты таратады

В) Жарық кө зінен келген жарық энергиясы бойымен тарайтын сызық

С) Заттың бө лшектерінің табиғ атынан бө лек, табиғ аты ерекше бө лшектер ағ ынын айтады

Д) Шектелген бағ ытта тарайтын жарық сә улелерінің жиынтығ ы

Е) Дұ рыс жауабы жоқ

Тест жауаптары: 1 а, 2е, 3а, 4д, 5с, 6а, 7а, 8с, 9а, 10в

 Ө ткен сабақ та ү йренген ә ндерін орындау «Ай дидарлы анашым».

БББ кестесі

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Сабақ тың оқ у мақ саттары

Оқ ыту нә тижелері

Тілдік мақ саттар

Жоспарланғ ан іс- шаралар

Ү й тапсырмасын сұ рау(5 минут)

5. Жарық тың таралуы жайында не білесің дер?

6. Кү н мен Айдың тұ тылуы жайында не білесің дер?

 Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі (2 минут)

1. Айна жайында не білесің дер?

2. Айнаның қ андай тү рлерін білесің дер?

Жарық тың шағ ылу заң дарының кө мегімен жазық айнада кескіннің пайда болуын тү сіндіру. (Видеокассетадағ ы тә жірибелер арқ ылы тү сіндіріледі).

Жазық айнадағ ы нә рсе кескінінің ерекшеліктері: кескін жалғ ан, тура, ө лшемдері нә рсенің ө лшеміне тең, нә рсе айна алдында қ андай қ ашық тық та тұ рса, кескін айнаның ар жағ ында сондай аралық та орналасады.

Дө ң ес айна беретін кескіндер кішірейтілген, тура жә не жалғ ан болады.

Дө ң ес айнаның фокусы жалғ ан болады.

(D) Қ исық айналардың кө мегімен оптикалық иллюзияларды демонстрациялау.

(G) (E) Оқ ушылар линзалар туралы тү сініктерін қ олданып, ө здері сфералық айналардың эффектілерін зерттеулері қ ажет. Ойыс жә не дө ң ей сфералық айналарды оқ ып ү йренеді.

(P) Сфералық айналарда алынатын кескінді алу ү шін оқ ушылар дө ң ес линзалардың кө мегімен алдың ғ ы сабақ тарда анық талғ ан сә улелерді пайдаланып, сә улелік диаграманы сызулары керек. Сондай-ақ, кескіннің сипаттамасы анық талуы қ ажет.

(I) Ойыс жә не дө ң ес айналарда алынатын барлық кескіндер туралы ақ паратты жинайтын жұ мыс парағ ын ойластырың дар.

Сфералық айналар - шағ ылдыратын беттері сфералық беттер (сфералық сегмент) болып келетін айналар. Сфералық айналар ойыс жә не дө ң ес болып бө лінеді.

Сфералық айнаныӊ фокустық қ ашық тығ ы оныӊ сфералық бетініӊ радиусыныӊ жартысына теӊ.

Р нү ктесі- сфералық айнаның орта нү ктесі (айна полюсы). С нү ктесі- сфералық айнаның оптикалық центрі. R – сфералық айнаның радиусы. F нү ктесі - сфералық айнаның фокусы. Ойыс айнада шын фокус (а), дө ң ес айнада жалғ ан фокус (б). Сфералық айнаның оптикалық центрі жә не полюсы арқ ылы ө тетін тү зу (СP) сфералық айнаның бас оптикалық осі деп аталады.

Сфералық айнаның фокусы (FP=F):

Сфералық айналарда кескіндерді алу

(D) Оқ ушыларғ а ойыс айнада кескін алуды бір мысалмен тү сіндіреміз. Пайда болғ ан кескінді сипаттаймыз.

Тапсырма №1

Нә рсе ойыс айнадан екі еселенген фокустан ү лкен (d> 2F) болғ ан қ ашық тық та орналасқ ан, айнада пайда болатын кескінді сипаттаӊ ыз.

Тапсырма №2

Нә рсе ойыс айнадан F< d< 2F болғ ан қ ашық тық та орналасқ ан, айнада пайда болатын кескінді сипаттаӊ ыз.

Тапсырма №3

Нә рсе ойыс айнадан d=2F болғ ан қ ашық тық та орналасқ ан, айнада пайда болатын кескінді сипаттаӊ ыз.

Тапсырма №4

Нә рсе ойыс айнадан d< F болғ ан қ ашық тық та орналасқ ан, айнада пайда болатын кескінді сипаттаӊ ыз.

1) d> 2F болса, кескін шын, тө ң керілген, кішірейтілген болады

2) F< d< 2F болса, онда кескін шын, тө ң керілген, ү лкейтілген болады

3)d=2F болса, онда кескін шын, тө ң керілген, нә рсеніӊ ө зімен теӊ дей болады

4) d< F болса, онда кескін жалғ ан, тура, ү лкейтілген болады.

Дө ӊ ес сфералық айналардыӊ қ олданылуы

Дө ӊ ес сфералық айналар тек қ ана жалғ ан, кішірейтілген, кескін береді.

Дү кендерде ұ рлық тыӊ алдын алу

Автотұ рақ тарда, кө ше қ иылыспаларында

Автомобильдердіӊ сыртқ ы айнасында (ә детте оӊ жағ ындағ ы) жә не фараларында.

Стандарт бойынша жеӊ іл автомобильдердіӊ айналарыныӊ кисық тық радиусы 1200 мм ден кіші болмауы керек, ал жү к автомобильдері ү шін 1500 мм.

Ойыс сфералық айналардыӊ қ олданылуы

Ойыс айналар кө птеген жағ дайда жарық сә улесін жинақ тау ү шін қ олданылады.

Ойыс айналарды стоматологтар қ олданады

Кері байланыс

Қ осымша ақ парат  Теориялық материалды оқ у

Рефлексия W- толық сыныппен жұ мыс жасау:

Нә тижені талдау жә не тапсырманы бә рінен де жақ сы орындағ ан оқ ушыны марапаттау.

Сабақ туралы оқ ушылардың пікірлерін білу.

Сабақ тың мақ саты /оқ у мақ саты дұ рыс па? Оқ ушылар бү гін не оқ ып-ү йренді?

Оқ у атмосферасы қ андай болды?

Мен сабақ қ ұ рылымын сә тті дайындай алдым ба?

Мен уақ ытты сақ тадым ба?

Мен жоспарда қ андай ө згеріс енгіздім?

Мен сабақ та сынып жә не жекелеген адамдар туралы нені білдім, мен келесі сабақ та нені ә ң гімелеймін?

© helpiks.su При использовании или копировании материалов прямая ссылка на сайт обязательна.