Дәріс 7. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтік құқықтық актілері.

Ең бек жө ніндегі арнайы орган – Қ Р Ең бек жә не халық ты ә леуметтік қ орғ ау министрлігі. Бұ л министрлік ең бекті қ орғ ау, жалақ ы, халық ты ең бекпен қ амту жә не ә леуметтік қ орғ ау жә не ө зге де мә селелер жө нінде актілер қ абылдайды. Мә слихаттар жә не ә кімдер ө з қ ұ зыреті шегінде ө здеріне бағ ынысты аумақ тарда ең бекті қ олдану жә не ұ йымдастыру мә селелері бойынша нормативтік шешімдер қ абылдайды. Қ азақ стан Республикасының Конституциясының 88-бабына сә йкес маслихаттар мен ә кімдердің нормативтік шешімдері тиісті ә кімшілік-аумақ тық бірліктің аумағ ында міндетті кү шке ие. Егер мә слихаттардың шешімдері Қ Р Конституциясына жә не заң шығ арушы актілеріне қ айшы болса, олардың кү ші сот тә ртібімен жойылуы мү мкү н. Ал ә кімдердің шешімдері Қ Р Конституциясы мен заң шығ арушы актілеріне қ айшы болса, олардың кү ші Қ Р Президентінің, Қ Р Ү кіметінің немесе жоғ ары тұ рғ ан ә кімдердің актілерімен жойылады, сонымен қ атар, сот тә ртібімен де жойылуы мү мкү н. Нормативтік қ ұ қ ық тық актілер ө з кү шіне келесі мерзімдерде енеді:

1. Қ азақ стан Республикасының заң дары, Қ Р Президентінің жарлық тары, Қ Р Ү кіметінің қ аулылары – егер осы актілердің ө здерінде не олардың кү шіне енуі туралы актілерде ө зге мерзім кө рсетілмесе, ресми тү рде алғ аш жариялағ аннан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң;

2. Қ Р Парламентінің жә не оның Палаталарының қ аулылары –егер осы актілердің ө зінде ө зге мерзім кө зделмесе, ресми тү рде алғ аш жарияланғ ан кү ннен бастап;

3. Қ Р Конституциялық Кең есінің қ аулылары – қ абылданғ ан кү ннен бастап;

4. Қ Р Ү кіметінің қ ұ рамына кіретін жә не кірмейтін орталық атқ арушы жә не ө зге де орталық мемлекеттік органдардың, соның ішінде, Қ Р Жоғ арғ ы Сотының, Қ Р Ұ лттық Банкісінің нормативтік қ ұ қ ық тық актілері – егер осы актілердің ө зінде ө зге мерзім кө зделмесе, ресми тү рде алғ аш жарияланғ аннан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң. Бұ л заң ның тек кү шіне енген сә тінен бастап қ ана қ ұ қ ық тық қ атынастарды реттеп, белгілі бір заң ды салдарды тудыратынын білдіреді.

ызметкерлердің белгілі бір санаттары – ең бек қ ұ қ ық қ абілеттігі шектеулі тұ лғ алар, кә мелетке толмағ андар, жасы кішібалалары бар ә йелдер ү шін жең ілдіктер кө зделген.

Бұ л заң да 18 жасқ а толмағ ан қ ызметкерлер ү шін ең бек жағ дайы саласында бірқ атар жең ілдіктер кө зделген, тү нгі уақ ытта жұ мысістеуге қ атысты, қ осымша жұ мысқ а жә не т. б. қ атысты тыйым-нормалар бар. Мұ ндай қ ызметкерлер санатының ең бек қ атынастарын реттеу Қ Р ең бек кодексімен, сонымен қ атар, қ ызметкерлердің тиісті санаттарының ең бек жағ дайын анық тайтын ө зге де заң шығ арушы актілермен де жү зеге асырылады. Ең бек қ абілеттігі шектеулі тұ лғ алар ү шін жекелеген жең ілдіктер кө зделген. Қ Р 1991 жылғ ы 21 маусымдағ ы «Қ аз КСР-дамү гедектердің ә леуметтік қ орғ алуы туралы» заң ында мү гедектердің ең бек қ атынастары саласындағ ы қ ұ қ ық тары анық талғ ан. Олар ү шін жеке сауық тыру бағ дарламасына негізделген ең бек жағ дайы жасалады. Ұ жымдық шартта мү гедектер ү шін ең бек жағ дайы, соның ішінде, жалақ ы тө леу мә селесі, жұ мыс уақ ыты мен демалыс уақ ыты жә не ө зге де жағ дайлар кө зделіп ө туі тиіс. Бұ л жағ дайлар ө зге қ ызметкерлерме нсалыстырғ анда мү гедектердің қ ұ қ ық тарын шектемеуі немесе олардың жағ дайын нашарлатпауы керекә Жекелеген қ ызметкерлер санатының ең бек жағ дайы тек Қ Р «Қ Р ең бек кодексі» мен ғ ана емес, сонымен қ атар, ө зге де нормативтік қ ұ қ ық тық актілермен реттелуі мү мкү н. Мысалы, Қ Р«Мемлекеттік қ ызмет туралы» заң ы барлық мемлекеттік қ ызметшілерге таралады. Мемлекеттік қ ызметке қ абылданатын тұ лғ аларғ а тө мендегідей талаптар қ ойылады:

1) Қ азақ стан Республикасының азаматы болуы керек;

2) жекелген лауазымдарғ а қ атысты Қ азақ стан Республикасының заң намасында ө згеше кө зделмесе, жасы 18-ден тө мен болмауытиіс;

3) қ ажетті білімі, кә сіби дайындық дең гейі болуы жә небелгіленген біліктілік талаптарына сай болуы тиіс (Қ Р«Мемлекеттік қ ызмет туралы» заң ының 13-бабы). Қ ызметкерлерді санаттарғ а бө лудің негізгі мә ні мынада: жалпыережелермен қ атар олар ү шін жұ мысқ а кіру мен жұ мыстанбосатуда; жұ мыс уақ ыты мен демалыс уақ ытын реттеуде; жалақ ытө леудегі жең ілдіктер мен артық шылық тарғ а; тә ртіптік жә нематериалдық жауапкершілік жә не ө зге де мә селелерге қ атыстыарнайы нормалар белгіленеді. Бұ л мысалы, он сегіз жасқ а толмағ ан қ ызметкерлер ү шін –жұ мыс уақ ытының қ ысқ артылғ ан ұ зақ тығ ы; олардың ең бегі тү нгі уақ ытта пайдалануғ а қ атысты тыйым-нормалар, мерзімнен тыс жұ мыстар істеуге тыйым т. б..

Ең бек қ ауіпсiздігі жә не ең бектi қ орғ ау саласындағ ы нормативтер ұ йымдық техникалық, технологиялық, санитарлық -гигиеналық, биологиялық, физикалық жә не қ ызметкерлердiң ең бек қ ызметi процесiнде олардың ө мiрi мен денсаулығ ын сақ тауғ а бағ ытталғ ан ө зге де нормаларды, ережелердi, рә сiмдер мен ө лшемдердi белгiлейдi. Ең бек қ ауіпсiздігі жә не ең бектi қ орғ ау саласында салалық нормативтердi ә зiрлеудi жә не бекiтудi тиiстi уә кiлеттi мемлекеттiк органдар Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi белгiлеген тә ртiппен жү зеге асырады. Ұ йымдағ ы ең бек қ ауiпсiздiгi жә не ең бектi қ орғ ау жө нiндегi нұ сқ аулық тарды ә зiрлеудi жә не бекiтудi уә кiлеттi орган бекiткен тә ртiппен жұ мыс берушi жү зеге асырады.

Мемлекеттiк стандарттардың ең бектi қ орғ ау жө нiндегі ережелер мен нормалардың, санитарлық, қ ұ рылыс ережелерi мен нормаларының талаптарына жауап бермейтiн ө ндiрiстiк ғ имараттар мен қ ұ рылыстарды жобалауғ а, салуғ а жә не қ айта жаң ғ ыртуғ а, технологияларды ә зірлеу мен пайдалануғ а, машиналарды, тетiктердi, жабдық тарды жә не басқ а да бұ йымдарды қ ұ растыру мен жасап шығ аруғ а жол берiлмейдi. Егер жаң адан салынғ ан немесе қ айта жаң ғ ыртылатын ө ндiрiстік объектілер, ө ндiрiс қ ұ ралдары немесе ө нiмнің басқ а да тү рлерi ең бек қ ауiпсiздiгі жә не ең бектi қ орғ ау талаптарына, сондай-ақ санитарлық жә не қ ұ рылыс ережелерi мен нормаларының талаптарына сай келмесе, қ абылданбайды жә не пайдалануғ а берiлмейдi. Ө ндірістік объектілер уә кілетті орган белгiлеген тә ртiпке сә йкес ең бек жағ дайлары бойынша мiндеттi тү рде мезгiл-мезгiл аттестаттаудан ө туге тиiс. Ө ндiрiстік мақ сатта салынғ ан объектіні пайдалануғ а қ абылдауды қ абылдап алу комиссиясы мiндеттi тү рде мемлекеттік ең бек инспекторының қ атысуымен жү ргiзедi.

Ең бек қ ызметі барысында қ ызметкерге мынадай іс-ә рекеттер жасауғ а тиым салынады:

1) мемлекеттiк сынақ тан, тексеруден, метрологиялық аттестаттаудан ө ткiзiлмеген, бекiтiлген ү лгiге сә йкес келмейтiн ө лшеу қ ұ ралдарын қ олдануғ а;

2) санитарлық -эпидемиологиялық ережелер мен гигиеналық нормативтерге сә йкес келмейтiн тауарларды, материалдарды, шикiзаттарды қ олдануғ а тыйым салынады.

Ұ йымдарда Қ азақ стан Республикасы ең бек заң намасының сақ талуын мемлекеттік бақ ылауды мемлекеттік ең бек инспекторлары жү зеге асырады.

Мемлекеттік ең бек инспекторларына мына қ ызметкерлер жатады:

1) Қ азақ стан Республикасының Бас мемлекеттік ең бек инспекторы - Қ азақ стан Республикасының ең бек жө ніндегі уә кілетті мемлекеттік органының мемлекеттік ең бек инспекциясының басшысы;

2) мемлекеттік ең бек инспекциясының бас мемлекеттік ең бек инспекторлары - ең бек жө ніндегі уә кілетті мемлекеттік органның мемлекеттік ең бек инспекциясының лауазымды адамдары;

3) облыстың, республикалық маң ызы бар қ аланың бас мемлекеттік ең бек инспекторы - ең бек жө ніндегі уә кілетті мемлекеттік органның мемлекеттік ең бек инспекциясының облыстық, республикалық маң ызы бар қ аладағ ы аумақ тық бө лімшесінің басшысы;

4) мемлекеттік ең бек инспекторлары - мемлекеттік ең бек инспекциясы органының облыстық, республикалық маң ызы бар қ аладағ ы аумақ тық бө лімшесінің лауазымды адамдары жатады.

3. Мемлекеттік ең бек инспекторлары қ ызметтік міндеттерін атқ ару кезінде заң мен қ орғ алады жә не Қ азақ стан Республикасының Конституциясын, Қ азақ стан Республикасының заң дары мен ө зге де нормативтік қ ұ қ ық тық актілерін басшылық қ а алады.

4. Мемлекеттік ең бек инспекторына қ ызметтік міндеттерін орындауғ а кедергі келтірген тұ лғ алар Қ азақ стан Республикасының заң дарына сә йкес жауапты болады.

Мемлекеттік ең бек инспекциясы қ ызметінің принциптері мен негізгі міндеттері

Мемлекеттік ең бек инспекциясының қ ызметі қ ызметкерлердің қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын сыйлау, сақ тау жә не қ орғ ау, заң дылық, ә ділдік, тә уелсіздік жә не жариялылық принциптері негізінде жү зеге асырылады.

Мемлекеттік ең бек инспекциясының негізгі міндеттері:

ұ йымдарда Қ азақ стан Республикасы ең бек заң намасының сақ талуын мемлекеттік бақ ылауды қ амтамасыз ету;

қ ауіпсіз ең бек жағ дайларына қ ұ қ ық ты қ оса алғ анда, қ ызметкерлердің қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын сақ тауды жә не қ орғ ауды қ амтамасыз ету;

Қ азақ стан Республикасы ең бек заң намасының мә селелері бойынша қ ызметкерлер мен жұ мыс берушілердің ө тініштерін, арыздарын жә не шағ ымдарын қ арау болып табылады.

Ең бек қ орғ ау мә селелері жайлы мемлекеттік заң ды актілер.

Ең бек қ орғ аудың заң дылық тарына Қ азақ стан Республикасының Ең бек кодексі мен басқ а да мемлекеттік актілері, республика Министрлер қ абинетінің, кә сіподақ тарының орталық кең есінің заң дылық актілері жә не кә сіподақ ұ йымымен келісілген министрліктердің нұ сқ аулары мен ережелері, сондай-ақ ішкі тә ртіп ережесінде кө рсетілген ең бек қ орғ аудың нормалары жатады.

Ең бек қ орғ ау мә селелері Қ азақ стан Республикасы Конституциясында, Қ азақ стан Республикасының Ең бек кодесінде, кә сіпорындардың ең бек қ орғ ау қ ызметі туралы ережесінде айқ ындалғ ан.

Мысалы, Қ азақ стан Республикасы Конституциясының 24-бабында ә ркімнің қ ауіпсіздік пен тазалық талаптарына сай ең бек ету жағ дайына, ең бегі ү шін нендей бір кемсітусіз сыйақ ы алуына, сондай-ақ, жұ мыссыздық тан ә леуметтік қ орғ алуғ а қ ұ қ ығ ы бар деп тұ жырымдалғ ан. Осы тұ жырым басшылық қ а алынып, 2007 жылғ ы 15 мамырда қ абылданғ ан Қ азақ стан Республикасының Ең бек кодексінде қ оғ ам мен мемлекет мү ддесі ү шін ұ йымдастырылғ ан ең бек қ ызметінің кез келген тү ріне қ атысушылар ең бекті қ орғ ауғ а қ ұ қ ылы деп атап кө рсетілген.

Қ азақ стан Республикасының Ең бек кодексі 6 бө лім, 40 тараудан, 341 баптан тұ рады. Кодекстің бірінші бө лімі жалпы ережелерді қ амтиды, оның ішінде осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұ ғ ымдар, Қ азақ стан Республикасы ең бек заң намасының мақ саты мен принциптері, қ олданылу аясы, мемлекеттік органдардың ең бек қ атынастарын реттеу саласындағ ы қ ұ зіреті, ең бек қ атынастары субъектілерінің қ ұ қ ық тары мен міндеттері белгіленген.

Осы Кодекстің 9-бабында оның кү ші жұ мыс берушілерге, оның ішінде мү лкінің меншік иелері, қ атысушылары немесе акционерлері шетелдік жеке немесе заң ды тұ лғ алар болып табылатын Қ азақ стан Республикасының аумағ ында орналасқ ан ұ йымдарғ а қ олданылады делінген.

Кә сіпорындар, оның ішінде жекелеген жалдаушылар мен ең бек қ атынасында тұ ратын барлық қ ызметкерлер, кооператив мү шелері, ө ндірістік практикадан жә не ө ндірістік оқ удан ө туші жоғ ары оқ у орындарының студенттері мен арнаулы орта оқ у орындарының жә не жалпы білім беретін мектептердің оқ ушылары, ә скери қ ызмет атқ аруғ а қ атысы жоқ жұ мысқ а тартылғ ан ә скери қ ызметшілер, ү кімнің орындалуын бақ ылайтын оргондар белгілейтін кә сіпорындарындағ ы жұ мыс кезінде сот ү кімі мен жаза ө теп жатқ ан адамдар, сондай-ақ қ оғ ам мен мемлекет мү ддесі ү шін ұ йымдастырылғ анғ ан ең бек қ ызметінің кез келген тү ріне қ атысушылар ең бекті қ орғ ауғ а қ ұ қ ылы.

Кодекстің екінші бө лімі ең бек қ атынастарына, яғ ни ең бек шартын жасасу, ең бек тә ртібін қ амтамасыз ету, жұ мыс жә не тынығ у уақ ыттары, ең бекке ақ ы тө леу, мамандарды кә сіптік даярлау, қ айта даярлау жә не біліктігін арттыру жұ мыстары, жұ мысқ а орналастыру, кепілдіктер мен ө темақ ы тө лемдері, ең бек шарты тараптарының материалдық жауапкершілігі жә не жеке ең бек дауларын қ арау мә селелеріне арналғ ан.

Осы Кодектсің 24-бабында «Ең бек шарты бойынша қ ызметкер сыйақ ы ү шін тиісті біліктілігі бойынша жұ мысты(ең бек функциясын) атқ арады жә не ең бек тә ртіптемесін сақ тайды, ал жұ мыс беруші ең бек жағ дайларын қ амтамасыз етеді, қ ызметкерге Қ азақ стан Республикасының ең бек заң намасында, ең бек шартында, ұ жымдық шартта, тараптардың келісімінде кө зделген жалақ ыны уақ ытылы жә не толық кө лемінде тө лейді жә не ө зге де тө лемдерді жү зеге асырады деп белгіленген. Кә сіпорындардың қ ызметкерлеріне меншік иесі есебінен ең бек жағ дайларына байланысты мемлекеттің басқ ару органдары белгілеген нормадан кем тү спейтін жә не ұ жымдық шарт негізінде арнаулы киім, аяқ -киім жә не басқ а да жеке қ орғ ану қ ұ ралдары, жуу жә не дизенфекциялау материалдары, сү т, емдеу алдын-алу тамағ ы беріледі. Кодекстің 3-ші бө лімінде қ ызметкерлердің жекелеген санаттарының ең бегін реттеу ерекшеліктері атап айтқ анда, жасө спірімдер мен ә йелдердің ең бегін реттеу, қ ауіпті жұ мыстарда, ауыр жұ мыстарда вахталық ә діспен немесе ү йде жұ мыс істейтін қ ызметкерлердің, ең бегін реттеу ерекшеліктері сараланғ ан. Кодекстің 16, 17 тараулары ә йелдер мен 18жасқ а толмағ ан адамдардың ең бегін қ орғ ауғ а арналғ ан осы санаттағ ы адамдардың ең бегін зиянды жә не қ ауіпті ең бек жағ дайы бар жұ мыстарғ а, ауыр жү к кө теру, оны қ олмен тасуғ а байланысты жұ мыстарғ а пайдалануғ а заң да белгіленгени тә ртіппен шек қ ойылады. Ә йелдер мен 18 жасқ а толмағ ан адамдардың ауыр жү кті кө теруі мен қ олмен тасуына байланысты жұ мыстарда ә кімшілік жү ктерді тасу ү шін механикаландыру мен автомат қ ұ ралдарын, басқ а да жабдық тарды кө здеуге міндетті. Егер ауыр жү кті кө теру мен тү сіру кезінде жү к зиян келтіретін жағ дайда қ олмен тасу тоқ талуғ а тиіс. Ауыр жү кті қ олмен кө теру мен тасуғ а байланысты жұ мыстарғ а екіқ абат ә йелдердің ең бегін қ олдануғ а тыйым салынады. Екіқ абат ә йелдер медициналық қ орытындығ а сә йкес заң дарда белгіленген тә ртіппен ө ндірістің қ ауіпті жә не зиянды факторлары ә серін болдырмайтын басқ а жең ілірек жұ мысқ а ауыстырылады.

Мү гедек қ ызметкерлердің ең бек жағ дайына байланысты кодекстің 223-бабында, " Ең бекті нормалау, ең бекақ ы тө леу жә не ең бекті қ орғ ау жағ дайлары, жұ мыс режимі, кә сіптерді қ оса атқ ару тә ртібіт техникалық, санитарлық, гигиеналық, ө ндірістік-тұ рмыстық жағ дайлар, сондай-ақ тараптар келісімі бойынша ең бек шартының, ұ жымдық шарттың ө зге де жағ дайлары басқ а қ ызметкерлер мен салыстырғ анда мү гедек қ ызметкерлердің жағ дайларын нашарлата немесе қ ұ қ ық тарын шектей алмайды", -делінген. 1 жә не 3топтағ ы мү гедек қ ызметкерлерге аптасына 36сағ аттан аспайтын ұ зақ тығ ы қ ысқ артылғ ан жұ мыс уақ ыты белгіленеді жә не оларғ а ұ жымдық шартта белгіленген қ осымша жең ілдіктер берілуі мү мкін. Кодекстің 4-бө лімінде ең бек саласындағ ы ә леуметтік ә ріптестік пен ұ жымдық қ атынастарды ұ йымдастыру мен ө зара келісімдер жасасу тә ртібі, ұ жымдардың шарттың мазмұ ны жә не ұ жымдық ең бек дауларын қ араудың тә ртібі белгіленген. Кодексте ә леуметтік ә ріптестік республикалық дең гейде, салалық дең гейде, ө ң ірлік дең гейде жә не ұ йым дең гейінде ұ йымдастырылуы мү мкін. Ә леуметтік ә ріптестіктің тараптары болып тиісті атқ арушы доргандар атынан мемлекет, белгіленген тә ртіппен уә кілеттік берілген ө з ө кілдері атынан қ ызметкерлер мен жұ мыс берушілер саналады. Келісімдер Қ азақ стан Республикасының аумағ ында орналасқ ан, мү лкінің меншік иелері, қ ұ рылтайшылары немесе акционерлері шетелдік жә не заң ды тұ лғ алар не шетелдік қ атысуы бар ұ йымдар болып табылатын ұ йымдарғ а да қ олданылады. Ұ жымдық шартта ең бекке ақ ы тө леуді нормалау жә не ең бек істеу жә рдемақ ылар мен ө темақ ы тө лемдерін тө леу, разрядаралық коэффициенттерді белгілеу, демалу уақ ытының ұ зақ тығ ы, медициналық сақ тандыру кепілдіктері, ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ айды қ аржыландыру, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау.

Кодекстің бесінші бө лімі ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан. Онда ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ауғ а байланысты мемлекеттік с аясат, қ ызметкерлер мен жұ мыс берушінің қ ұ қ ық тары мен міндеттері, ең бек қ ауіпсізздігін жә не енбекті қ орғ ауды ұ йымдастырудың талаптары, жазатайым оқ иғ алар мен ө зге де зақ ымдануларды тергеп-тексеру мен есепке алудың жолдары заң дастырылғ ан. Осы бө лімнің 321-бабында жұ мыс орындары орналасқ ан ғ имараттар мен жұ мыс жабдық тары олардың функционалдық мақ сатына жә не ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ау тааптарына сай болуы, жұ мыс орындарындағ ы микроклимат, табиғ и жә не жасанды жарық тылық, шу мен дірілдің мө лшері белгіленген нормағ а сай болуы, қ ауіпті ө ндірістік объектілерде жұ мыс жү ргізу ү шін қ ызметкерлердің жеке қ орғ ану қ ұ ралдары болуы тиіс деп кө рсетілген.

Ең бек шартының (контарктының ) шарттары ең бекті қ орғ ау жө ніндегі заң дар мен басқ а да нормативтік актілердің талаптарына сай келуі тиіс. Азамттарды денсаулық жағ дайына жақ пайтын жұ мысқ а қ абылдауғ а тыйым салынды.

Кә сіпорын денсаулық сақ тау органдары белгілеген тә ртіпке сә йкес медициналық тексерулер ө ткізуді ұ йымдастыруғ а міндетті. Қ ызметкерлердің медициналық тексерулерден жалтаруғ а қ ақ ысы жоқ, жалтарғ ан кезде олар жұ мысқ а жіберілмейді.

Кә сіпорын ө зінің қ ызметкерлерін ө ндірістегі жазатайым жағ дайдан жә не кә сіби аурулардан қ олданылып жү рген заң дарда белгіленген жағ дайларда міндетті тү рде сақ тандырады.

Қ ызметкерлердің денсаулығ ына немесе ө міріне қ ауіп тө нетін жағ дай туғ ан кезде ол жұ мысты тоқ татып, дереу бұ л туралы ә кімшілікке хабарлайды, ал ә кімшілік сол жағ дай расталса, жұ мысты тоқ татуғ а жә не осы қ ауіпті жою жө ніндегі шараларды қ олдануғ а міндетті.

Кә сіпорынның жұ мысы ең бек қ ауіпсіздігінің талаптарына сай келмегендіктен тоқ татылса, тоқ татылудың барлық кезең інде қ ызметкердің орташа жалақ ысы сақ талады.

Қ ызметкерден кә сіби аурудың алғ ашқ ы белгілері білінсе, ә кімшілік медициналық қ орытынды негізінде оны қ айта мамандандыру кезең інде орташа айлық жалақ ысын сақ тай отырып, бірақ он екі айдан асырмай, басқ а жұ мысқ а ауыстыруғ а тиіс.

Ең бекті қ орғ ау жө ніндегі оқ удан, нұ сқ ау алу мен білімін тексеруден ө тпеген адамдар жұ мысқ а жіберілмейді.

Осы бө лімде ең бекті қ орғ ау жө ніндегі заң жә не басқ а да нормативтік актілерді бұ зғ аны ү шін жауаптылық мә селелерді белгілеген. Олардың бастылары:

- Кә сіпорын ең бекті қ орғ ау заң ының талаптарын қ амтамасыз етпегені ү шін заң алдында экономикалық жауапкершілікке тартылады.

- Қ ызметкерлермен болғ ан жазатайым жағ дай жә не кә сіби аурулар нә тижесінде зардап шеккендерге тө ленетін ө темдік тө лемдерге байланысты шығ ындарды ө тейді.

- Бұ л арада зиян мө лшерін белгілеген тә ртіп бойынша тө релік сот белгілейді жә не ө ндіреді.

Ең бекті қ орғ ау жө ніндегі заң жә не ө зге де нормативтік актілерді бұ зғ аны ү шін кінә лі не қ адағ алау мен бақ ылауғ а кедергі келтіруші лауазымды адамдар заң дарда белгіленген тә ртіп пен ә кімшілік, тә ртіптік, материалдық немесе қ ылмыстық жауапқ а тартылады.

Кодекстің алтыншы бө лімінде Қ азакстан Республикасы ең бек заң намасының сақ талуын бақ ылаудың талаптары заң дастырылғ ан.

Заң ғ а сә йкес, ең бек заң намасының сақ талуын бақ ылау мен қ адағ алау мемлекет тарапынан жә не қ оғ амдық ұ йымдар тарапынан іске асырылады.

Ү кіметі, уә кілетті орган жә не оның аумақ тық бө лімшелері жү зеге асырады.

Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі осы саладағ ы мемлекеттік саясаттың негізгі бағ ыттары мен бағ дарламаларын ә зірлеп, олардың іске асырылуын қ амтамасыз етеді жә не ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бек қ орғ ауды мемлекеттік бақ ылаудың тә ртібін белгілейді. Ұ йымдарда Қ азақ стан Республикасы ең бек заң намасының сақ талуын мемлекеттік бақ ылауды мемлекеттік ең бек инспекторлары жү зеге асырады. Мемлекеттік ең бек инспекторлары Ең бек кодексі белгілеген талаптарының сақ талуын бақ ылайды, ө ндірістік жарақ аттану мен кә сіби науқ астанудың себептеріне талдау жасайды, ө ндірістегі жазатайым оқ иғ аларды тергейді, жауапты басшылар мен адамдардың біліміне тексеру жү ргізеді, обьектілерді пайдалануғ а қ абылдау жө ніндегі комиссияғ а қ атысады жә не қ ызметкерлер мен жұ мыс берушінің ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ау мә селелеріне байланысты ө тініштерін қ арайды.

Жұ мыс беруші жұ мыс орындарында ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ау жө ніндегі белгіленген талаптарды сақ тау жә не анық талғ ан бұ зушылық тарды жою бойынша жедел шаралар қ абылдау мақ сатында ішкі бақ ылауды жү зеге асырады. Ішкі бақ ылау ең бек жағ дайларының жай-кү йін қ адағ алауды ұ йымдастыруды, ө ндірістік бақ ылаудың деректеріне жедел талдау жү ргізуді, тә уекелдерді бағ алауды жә не анық талғ ан сә йкессіздіктерді жою жө нінде шаралар қ абылдауды қ амтиды.

Қ ызметкерлерінің саны 50-ден асатын ө ндірістік ұ йымдарда ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ау талаптарын сақ тау ү шін ішкі бақ ылауды жү зеге асыру мақ сатында жұ мыс беруші ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ау қ ызметін қ ұ рады. Ол ө з мә ртебесі бойынша негізгі ө ндірістік қ ызметтерге тең естіріледі.

Қ ызметкерлерінің саны 50-ге жетпейтін жұ мыс беруші қ ызмет ерекшелігін ескере отырып, ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ау жө ніндегі мамандық лауазамын ең гізеді немесе ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ау жө ніндігі міндетті басқ а маманғ а жү ктейді.

Ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ау жө ніндегі қ ызметтің немесе маманның ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ау талаптарын орындау жө ніндегі нұ сқ ауларын ұ йымның барлық қ ызметкерлері орындауғ а міндетті.

Ең бекті қ орғ ау жә не ең бек жағ дайын жақ сартуда кә сіподақ тар ұ йымы ү лкен рө л атқ арады. Ұ йымдардағ ы ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ау саласындағ ы қ оғ амдық бақ ылауды ұ йымның кә сіподақ органы тағ айындайтын, ал ол болмағ ан кезде қ ызметкерлердің жалпы жиналысы сайлайтын ең бекті қ орғ ау жө ніндегі қ оғ амдық инспектор жү зеге асырады. Ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ау жө ніндегі қ оғ амдық инспектор ұ йымдағ ы нормативтік-қ ұ қ ық тық актілердің сақ талуын тексереді жә не тексерудің қ орытындысымен анық талғ ан заң бұ зушылық ты жою туралы ұ сыныстар енгізеді, ө ндірісте болғ ан жазатайым оқ иғ аларды тергеу жө ніндегі комиссияның қ ұ рамына кіріп, болашақ та ондай оқ иғ аларды болдырмаудың іс-шараларын жасауғ а қ атысады.

Кә сіподақ тар қ ызметкерлердің ең бектегі міндеттеріне байланысты мертігуден немесе денсаулық қ а ө зге зақ ым келтіруден шеккен зиянның орнын толтыруғ а қ ұ қ ығ ын қ орғ ап, қ ызметкерлердің ең бекті қ орғ ау қ ұ қ ығ ына қ ысым жасаудың басқ а да жағ дайларында талапкерлік арызбен сотқ а жү гіне алады. . Жұ мыс істеушілердің Қ азақ стан Республикасының Ең бек кодексін, ең бек қ орғ ау жө ніндегі белгіленген ережлер мен нормалардың, техника қ ауіпсіздігі жө ніндегі нұ сқ аулардың, сондай-ақ мемлекеттік қ адағ алау органдары мен ең бек қ орғ ау орындары нұ сқ ауларының орындалуына бақ ылау жасау.

Ең бек қ орғ ау қ ызметінің атқ аратын ә рекеттері.

Кә сіпорынның Ең бек қ орғ ау қ ызметі белгіленген міндеттерге сай мынандай ә рекеттерді жү зеге асырады:

Кә сіпорындағ ы ең бек қ орғ ау басқ армасы жү йесінің жасалуын, ө ндіріске енгізілуін жә не тиімді пайдаланылуын қ амтамасыз етеді.

Ең бектің қ ауіпсіздігі мә селелеріне қ атысты кә сіпорынның функционалдық жә не ө ндірістік бө лімшелерінің жұ мысын ү йлестіреді жә не кә сіподақ ұ йымдарының ең бек қ орғ ау жө ніндегі ө кілдерімен, сондай-ақ ең бек қ орғ аудың аймақ тық басқ армасының қ ызметкерлерімен бірлесе ә рекет етеді.

Кә сіпорынның ең бек қ ауіпсіздігі тұ рақ ты жұ мыс істейтін комиссиясының қ ызметін ұ йымдастырады.

Тиісті бө лімдермен жә не қ ызмет тү рлерімен бірлесе отырып, ең бек қ орғ аудың жағ дайына бақ ылау жасауды жү зеге асырады жә не ә р қ ызметкерді жұ мыс орнындағ ы ең бек жағ дайымен жә не ең бек қ орғ аудың ахуалы жө ніндегі нақ ты жә не толық ақ паратпен қ амтамасыз етеді. Қ ызметкерлер тиісті дербес қ орғ аныс қ ұ ралдары, оларғ а жасалатын жең ілдіктер мен тө лемдер туралы толық хабардар етеді.

Жұ мыс орындарын ең бек қ орғ аудың жағ дайлары бойынша аттестациядан ө ткізуді ұ йымдастырып, оғ ан тікелей басшылық жасайды.

Ө ндірістік ү дерістер мен жұ мыстарды жү ргізудің қ ауіпсіздігін, ө ндірістік жабдық тарды, ғ имараттар мен қ ұ рылыстарды, тұ рмыстық қ ызмет орындарын пайдаланудың техникалық ахуалын жә не дұ рыстығ ын бақ ылайды.

Даланудың техникалық ахуалын жә не дұ рыстығ ын бақ ылайды.

Жұ мыс істеушілерді сү тпен, сабынмен, майлы кү йені жуып кетіретін жә не зиянсыздандырылатын қ ұ ралдармен, сапалы, мемлекеттік стандарттарғ а сә йкес келетін, ө ндірістің техникалық жағ дайлары мен ахуалына сә йкес аяқ киімдермен жә не басқ а дербес қ орғ аныс қ ұ ралдарымен қ амтамасыз етілуін бақ ылайды, оларды қ абылдаудың, сақ таудың, тазалаудың, жуудың жә не жө ндеудің барысын тексереді.

Жұ мыс істеушілердің жұ мыстың қ ауіпсіз тә сілдерін дер кезінде жә не терең оқ ып уйренуін, жұ мысшылардың бұ л саладағ ы білімін арттыру мақ сатымен нұ сқ ау берілуін жә не оны қ алай мең гергенін тексеруді, нұ сқ ау беру жө ніндегі тіркеу жураналын дұ рыс жү ргізуді бақ ылайды.

Кә сіп орынның белгілі бө лімдері ү шін алдын-ала белгіленген стандарттарғ а, ережелерге жә не басқ а да нормативтік қ ұ жаттарғ а сай ең бек қ орғ ау мә селелері жө ніндегі техникалық қ ұ жаттардың болуын жә не оның дұ рыс жү ргізілуін бақ ылайды.

Жұ мысшылар мен инжинер-техник қ ызметкерлердің жұ мысқ а алғ аш кірер кездегі нұ сқ ау алуының бағ дарламасын жасайды, кә сіпорынғ а келген қ ызметкерлерді сол бағ дарламамен жете таныстырады.

Басышылар мен мамандардың білімін тексеру жө ніндегі тұ рақ ты жұ мыс істейтін эмтихан комиссиясының жұ мысын ұ йымдастырады жә не оның дұ рыс ө ткізілуін қ амтамасыз етеді. Комиссияның жұ мысына білімі тексеруден ө ткізілген адамдар да тартылады. Басшылар мен мамандардың білімін тексерудің нә тижелері хаттама арқ ылы бекітіледі.

Ең бек қ ауіпсіздігінің ережелері мен нормалары бұ зылғ ан жә не жұ мыс барысында кемшіліктер айқ ындалғ ан жағ дайда оларды жедел жою жө ніндегі кә сіпорын басшыларына басқ а лауазымды адамдарғ а жазбаша ескертпе беріледі.

Мұ ндай жазбаша ескертпелер кә сіпорын басшысының ө кімі арқ ылы ғ ана ө згертіледі.

Жұ мысты жү ргізудің қ ауіпсіздігі жө ніндегі қ азіргі қ олданылып жү рген нұ сқ ауларды, кә сіпорын стандарттарын (КСТ) ескертпелер жасайды жә не қ айта қ арайды, цехтар мен қ ызмет жү йесін жасауғ а тә сілдемелік кө мек кө рсетеді.

Ең бекті қ орғ ау кабинетінің жұ мысын ұ йымдастырады, оны қ ажетті оқ у жә не кө рнекті қ ұ ралдармен, оқ удың техникалық жабдық дарымен, т. б. қ амтамасыз етудің шараларың белгілейді.

Кә сіпорынның бө лімшелерін нормативті қ ұ жаттармен, ережелермен, нұ сқ аулармен, плакаттармен жә не ең бекті қ орғ ауғ а қ ажетті басқ а да оқ у қ ұ ралдарымен камтамасыз ету шараларын қ абылдайды.

Жұ мыс істейтін адамдардың барлық тобының Қ азақ стан Республикасының Ең бек кодексін оқ ып-ү йренуін, ең бекті қ орғ ау мә селелерін белгіленген тә ртіп бойынша байқ аулар, конкурстар, лекция оқ у, кө рмелер ұ йымдастыру, нұ сқ ауларды жә не диафилмьдерді кө рсету сияқ ты басқ а да шаралар арқ ылы насихаттауды ұ йымдастырады.

Тиісті бө лімдермен, қ ызмет тү рлерімен бірге ең бек жағ дайларын жақ сарту мен сауық тыру жө ніндегі шараларды ұ йымдастырады. Бұ л шараларды жинақ тайды жә не оғ ан талдау жасауды ұ йымдастырады.

Кә сіпорын бө лімшелеріндегі ең бек жағ дайларының жалпы ахуалына кем дегенде ә р тоқ санда бір рет талдау жасайды, сондай-ақ ең бек қ ауіпсіздігінің ережелері мен нормаларының бұ зылуы, жұ мысты қ ауіпсіз жү ргізудің нұ сқ ауларын бұ зу шараларына талдау жасайды, ө ткізілген шаралар мен қ абылданғ ан шешімдердің тиімділігін талқ ылайды.

Ұ жымдық шарттың «Ең бекті қ орғ ау» бө лімін ә зірлеуді, ең бекті қ орғ ау жө ніндегі номенклатуралық шаралардың жү зеге асырылуын қ амтамасыз етеді.

Ө ндірістегі қ айғ ылы жағ дайларды, кә сіби аурулар мен апаттарды зерттеу ісіне қ атысады жә не олардың есебін жү ргізеді. Талдаудың материалдарын облыстағ ы ең бекті қ орғ ау басқ армасында тіркеуден ө ткізеді. Қ айғ ылы жағ дайларғ а жсалғ ан талдаулардың қ орытындылары бойынша тиісті бө лімшелердің қ ызметкерлерімен бірге болашақ та ондай жағ дайларды болдырмаудың алдын алу шараларын белгілейді жә не ондай шаралардың жү зеге асырылуына бақ ылау жасайды.

Цехтардың, бө лімдердің жә не қ ызмет тү рлерінің басшыларына кә сіпорында орын алғ ан қ айғ ылы жағ дай лар, сондай-ақ ө зге кә сіпорындарда кездескен, осы тә різдес қ айғ ылы жағ дайлар жө нінде хабарлай отырады.

Ө ндірістік жабдық тар мен объектілерді қ ауіпсіздік қ ұ ралдарымен жарақ тандыруғ а бақ ылау жасайды.

Қ айғ ылы жағ дайлардың алдын алатын жә не оғ ан тосқ ауыл жасайтын неғ ұ рлым жетілдіірілген қ ұ рылғ ылар мен қ ондырғ ыларды жасап, ө ндіріске ендіруге қ атысады, басқ а да қ орғ аныс қ ұ ралдарын жә не бұ л шаралардың тиімділігіне талдау жасайды.

Стандартқ а сай емес жабдық тарғ а, жаң а ө ндіріс қ ұ рылысына, жeкелеген цехтарды, санитарлық тұ рмыстық орындарды қ айта қ ұ руғ а, ғ имараттарды қ ұ рылыстарды жә не технологиялық жабдық тарды кү рделі жө ндеуден ө ткізуге жасалғ ан жобалық -техникалық қ ұ жаттарды талдауғ а қ атысады.

Жаң адан салынғ ан жә не қ айта қ ұ рылғ ан ө ндірістік объектілерді, санитарлық -тұ рмыстық жә не қ оймалық ғ имараттарды, жабдық тарды, сондай-ақ технологиялық ү дерістерді қ абылдап алып, пайдалануғ а беру жқ ніндегі комиссияның жұ мысына қ атысады, жаң а техника ү лгілерін сынақ тан ө ткізуге жә не ө ндіріске енгізуге белсене ат салысады

Ең бекті қ орғ ау мә селелерді жө ніндегі бұ йрық тардың, шешімдердің, нұ сқ аулардың, ә кімдердің жобаларын, тә сілдемелік жә не жалпы шолулық қ ұ жаттарды даярлайды.

Ең бекті қ орғ аудың аймақ тық басқ армасымен, мемлекеттік қ адағ алаудың жергілікті органдарымен, ғ ылыми зерттеу институттарымен жә не басқ а да ұ йымдармен ең бекті қ орғ ау қ ызметінің міндетіне кіретін мә селелер бойынша жедел байланыс жасауды жү зеге асырады. Ғ ылыми-зерттеу жә не жобалық -қ ұ рылымдық ұ йымдардың ең бекті қ орғ ау саласындағ ы ұ сыныстары мен жаң алық тарын ө ндіріске енгізуді ұ йымдастырады жә не оғ ан бақ ылау жасайды.

Ең бекті қ орғ ау қ ызметінің мынадай қ ұ қ ық тары бар:

Кә сіпорынның бө лімшелерінен ең бекті қ орғ ау алады, ең бекті қ орғ ау жө ніндегі ережелер мен нормларды, техника қ ауіпсіздігі жө ніндегі нұ сқ аулардың бұ зылуына жол берген адамдардан жазбаша тү сінік талап ете алады.

Кә сіпорынның қ ұ рылымдық бө лімшелерінің басшыларынан белгілі бір жұ мысты атқ аруғ а жіберуге болмайтын немесе ең бекті қ орғ ау жө ніндегі ережелер мен нормаларды, қ ауіпсіздік техникасы жө ніндегі нұ сқ ауларды қ алай болса солай бұ зуғ а жол беретін адамдарды жұ мыстан босатуды талап ете алады. Бұ л талаптар сө зсіз орындалуғ а жатады.

Егер жұ мыс істейтін адамдардың ө мірі мен денсаулығ ына қ атер тө ндіретін немесе апатқ а апарып соғ атын болса, кейбір учаскелердегі машиналарды, жабдық тарды пайдалануғ а жә не ө ндірістік жұ мысты одан ә рі жү ргізуге тыйым салады жә не бұ л жө нінде кә сіпорынның басшысына немесе иесіне хабарлайды.

Кә сіпорынның басшылығ ымен келісе отырып, басқ а бө лімшелердің тиісті мамандарын ең бекті қ орғ аудың ахуалын тексеруге қ атыстыра алады.

Кә сіпорын басшылығ ына жекелеген қ ызметкерлерді ең бектің қ олайлы да қ ауіпсіз жағ дайларын жасау жө ніндегі белсенді жұ мыстары ү шін ынталандырады.

⇐ Предыдущая 9 10 11 12 131415 16 17 18 Следующая ⇒