ДӘРІСТЕР КЕШЕНІ. Дәріс 1.Кіріспе .«Еңбек қорғау» пәнінің негізгі міндеттері..«Еңбек қорғау» пәнінің құрылымы, негізгі атаулары мен анықтамалары.. «Еңбек қ

ДӘ РІСТЕР КЕШЕНІ

Дә ріс 1. Кіріспе. «Ең бек қ орғ ау» пә нінің негізгі міндеттері.. «Ең бек қ орғ ау» пә нінің қ ұ рылымы, негізгі атаулары мен анық тамалары.

«Ең бек қ орғ ау» заң дарының жә не қ ауіпсіз ең бекті ұ йымдастырудың негіздері.

«Ең бек қ орғ ау» пә ні арнаулы сабақ ретінде қ оғ ам тану жә не мамандық алудың негізгі пә ндерімен тығ ыз байланысты.

Қ азақ стан Республикасының Конституциясында адамдардың ең бегі мен денсаулығ ы мемлекетпен қ орғ алатыны, ә рбір азаматтың қ ауіпсіздік жә не тазалық талаптарына сай ең бек ету қ ұ қ ығ ы жарияланғ ан. Мемлекет бұ л талаптарды, ең алдымен, ең бекті қ орғ ау жә не оларды орындауғ а қ адағ алау жү ргізу туралы нормалар жү йесі арқ ылы орындайды.

Ең бекті қ орғ ау пә ні – бұ л қ ызметкерлердің ең бек процесі барысында ең бекпен қ орғ алуын, яғ ни олардың ө мірі мен денсаулығ ының қ орғ алуын қ амтамасыз ететін, ө ндірістегі қ ауіпті жағ дайларды, кә сіптік зияндарды болдырмау жә не оқ ыс жағ дайлардың алдын-алу шараларын жасайтын, оқ ытатын, зерттейтін пә н. Яғ ни, Ең бек қ ұ қ ығ ының бір институты болып табылады.

Қ азақ стан Республикасының Ең бек кодексінің 5-бө лімі, 33-тарауының 306-бабында тоқ талып, ең бектi қ орғ ауғ а былай анық тама берілген, ең бектi қ орғ ау - қ ұ қ ық тық, ә леуметтiк-экономикалық, ұ йымдық -техникалық, санитарлық -гигиеналық, емдеу-алдын алу, оң алту жә не ө зге де іс-шаралары мен қ ұ ралдарын қ амтитын, ең бек қ ызметi процесiнде қ ызметкерлердiң ө мiрi мен денсаулығ ының қ ауiпсiздiгiн қ амтамасыз ететiн жү йе болып табылады. Қ ысқ аша айтқ анда, ең бекті қ орғ ау дегеніміз - бұ л қ ызметкердің ең бек қ ызметі барысында оның ө мірі мен денсаулығ ын қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан шаралар жү йесі.

Жалпы алып қ арағ анда ең бекті қ орғ ау 1) қ ұ қ ық тық, 2) медициналық, 3) экономикалық, 4) техникалық қ ұ рамдас элементтерден тұ рады. Бұ л жерде ескеретін бір жайт, ең бекті қ орғ аудың кем дегенде бір қ ұ рамдас элементі бұ зылса, онда бү кіл ең бекті қ орғ ау бұ зылды деп саналады.

Мысалы: ең бекті қ орғ аудың техникалық аспектісі машиналарды, жабдық тарды жасау, ө ндірістік, ғ имараттарды салу жә не т. б. кезінде ең бекті қ орғ ау ережелерінің сақ талуы тиіс екендігін білдіреді. Егер жабдық тар, станоктар, машиналар жә не т. б. оларда жұ мыс істейтін адамдардың ө мірі мен денсаулығ ына қ ауіпті етіп жасалса, онда ө ндірісте қ айғ ылы оқ иғ алар, ө ндірістік жарақ аттар орын алатыны сө зсіз.

1) Егерде, қ ызметкердің ең бек қ ызметі барысында ө мірі мен денсаулығ ын қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан шаралар жү йесі бұ зылса, яғ ни қ ызметкердің ө мірі мен денсаулығ ына зиян келтірілген жағ дайларда, олардың ең бекті қ орғ аудағ ы қ ұ қ ық тары қ орғ алмаса ең бекті қ орғ аудың қ ұ қ ық тық қ ұ рамдас элементі бұ зылғ ан болып табылады.

2) Егер ластанумен байланысты жұ мыстар ө ндірісінде жуыну, санитарлық -гигиеналық бө лмелер жабдық талмаса, ал ыстық цехтарда тиісті тұ зды су болмаса, немесе бө лмелер ластанғ ан, қ оқ ыстанғ ан, газданғ ан болса, не оларда зиянды заттардың рұ қ сат етілген нормалары шамадан тыс асып кетсе – бұ л ең бекті қ орғ аудың медициналық қ ұ рамдас элементінің бұ зылғ анын білдіреді, бұ л дегеніміз бү кіл ең бекті қ орғ ау бұ зылды, яғ ни, сол жерде жұ мыс істейтін қ ызметкерлердің ө мірі мен денсаулығ ына қ ауіп тө ніп тұ р деген сө з.

3) Егерде ең бекті қ орғ ау қ аржыландырылмаса, жә не осының нә тижесінде қ ызметкерлер қ орғ ау қ ұ ралдарымен, арнайы киіммен қ амтамасыз етілмесе, ескірген жабдық тар, машиналар ауыстырылмаса, бұ л жағ дайлар қ ызметкерлердің ө мірі мен денсаулығ ы ү шін қ ауіпті ең бек жағ дайларын тудыратыны сө зсіз, бұ л дегеніміз, ең бекті қ орғ аудың экономикалық қ ұ рамдас элементі бұ зылды деген сө з.

4) Ө ндірісте машиналарды, жабдық тарды жасау, ө ндірістік, ғ имараттарды салу жә не т. б. кезінде ең бекті қ орғ ау ережелерінің сақ талуы тиіс екендігі міндетті. Егер жабдық тар, станоктар, машиналар жә не т. б. оларда жұ мыс істейтін адамдардың ө мірі мен денсаулығ ына қ ауіпті етіп жасалса, онда ө ндірістегі қ айғ ылы оқ иғ алар, ө ндірістік жарақ аттар орын алатыны сө зсіз, ал, бұ л ең бекті қ орғ аудың техникалық қ ұ рамдас элемент бұ зылды деген сө з.

Кең мағ ынада ең бекті қ орғ ау адам ең бек ететін кез келген жерде қ ажет. Ең бекті қ орғ ау барлық меншік нысанындағ ы ұ йымдардағ ы ең бекке, сонымен қ атар, қ ызметкерлердің, жұ мыс берушілердің, ең бек мү шелерінің, тә жірибеден ө тіп жү рген студенттердің, соттың ү кімі бойынша жазасын ө теп жү рген азаматтардың ең бегіне де қ атысты болып табылады.

Тар мағ ынада ең бекті қ орғ ау дегеніміз - бұ л қ ызметкерлердің ө мірі мен денсаулығ ы ү шін қ ауіпсіз ең бек жағ дайларын қ амтамасыз етуі тиіс қ ұ ралдар мен шаралардың жү йесі.

Бұ л шаралар мен қ ұ ралдар мыналардан тұ рады:

· ең бекті қ орғ ау жө ніндегі ережелер мен нұ сқ аулардан;

· ауыр, зиянды жә не қ ауіпті жұ мыстарда істейтін тұ лғ алар ү шін жең ілдіктер мен ө темақ ылар туралы арнайы нормалардан;

· ә йелдердің, кә мелетке толмағ андардың жә не ең бекке қ абілеті тө мен тұ лғ алардың ең бегін қ орғ ау жө ніндегі нормалардан;

· ө ндірістегі қ айғ ылы оқ иғ аларды тергеу жә не есепке алу ережелерінен;

· қ ауіпсіздік техникасы жә не ө ндірістік санитария жө ніндегі ережелерден тұ рады.

Қ азіргі таң да Елбасы Жолдауындағ ы басты бағ ыттардың бірі – ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ау саласына ерекше кө ң іл бө лініп, оның орындалуы жө нінде Ү кімет тарапынан нақ ты шаралар жасалынуда. 2007 жылы Қ азақ стан Республикасында тұ ң ғ ыш рет Ең бек Кодексі қ олданысқ а енгізілді. Бұ рынғ ы ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ау заң дарына біріктірілген заң жобасы жасалынды. Қ азақ стандағ ы ең бекті қ орғ ау жү йесі кө птеген онжылдық тар бойы қ алыптасты. Егер осы жылдар ішінде ие болғ ан бағ алы тә жірибе жө нінде айтар болсақ, онда бұ ғ ан қ ызметкерлерді оқ ытуды, жауапкершіліктің кө п сатылы жү йесін, қ орғ ану қ ұ ралдарын пайдалануды, қ ызметкерлерге медициналық қ ызмет кө рсетуді жатқ ызуғ а болады, сонымен қ атар, ең бекті қ орғ ау қ ызметін ретке салатын жаң а нормативтік актілер қ абылданды. Қ азақ стан Республикасында 2005-2007 жылдарғ а арналғ ан ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ауды қ амтамасыз ету жө ніндегі мемлекеттік бағ дарлама іске асырылды. Ең бекті қ орғ ау мә селелеріне қ атысты ХЕҰ -ның бірқ атар Конвенциялары кү шіне енгізілді. Халық аралық ең бек ұ йымы 1989 жылдың 28 сә уірінде Канадалық, Американдық жұ мысшылардың бастауымен ө ндіріс орындарына қ айғ ылы жағ дайғ а душар болғ ан, жарақ аттанғ ан жұ мысшы ө кілдерін еске алу, олардың ә леуметтік қ орғ алуын ү кімет тарапынан қ олдау жө нінде бастама кө терді. Бұ л ұ сынысты бү кілә лемдік ерікті кә сіподақ мақ ұ лдап, қ азіргі уақ ытта барлық елде осы кү н айрық ша маң ызғ а ие болып келеді.

Қ азіргі уақ ытта республиканың кә сіпорындары мен ұ йымдарында ең бек заң намасының ең бек қ ауіпсіздігі жә не ең бекті қ орғ ау мә селелері бойынша нормаларын сақ тау ү лкен мә нге ие болып отыр, себебі оғ ан қ ызметкерлердің ә леуметтік қ орғ алуы, олардың денсаулығ ы мен ө мірлерінің сақ талуы тікелей байланысты.

Ең бек жағ дайлары мен ең бекті қ орғ ауды жақ сартуда ең негізгі міндеттердің бірі-қ ызметкерлердің ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ау саласындағ ы қ ұ қ ық тарын қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан кә сіптік одақ тардың қ ызметі елеулі рө л атқ арады. Басқ а да кез келген қ оғ амдық ұ йым тә різді кә сіподақ та ық пал етудің ең саналуан формаларын пайлаланады. Осы тектес ық пал етулердің неғ ұ рлым қ онымды жә не тиімді формаларының бірі - ең бек заң намасының ең бек қ ауіпсіздігі мен ең бекті қ орғ ау саласындағ ы талаптарын сақ тауғ а қ оғ амдық бақ ылауды ұ йымдастыру болып табылады.

Ең бек жағ дайларын жақ сарту ә леуметтік жақ сы нә тижелер береді – қ ызметкерлердің денсаулығ ы артады, жұ мысы қ анағ аттандырады, ең бек тә ртібі артады, ө ндірістік жә не қ оғ амдық белсенділік пен басқ а да ең бекшілердің жоғ ары сатылы дамуын сипаттайтын кө рсеткіштер жоғ арылайды. Азаматтардың ең бек еркінділігіне сай конституциялық қ ұ қ ығ ына байланысты туындайтын Қ азақ стан Республикасының Конституциясына негізделген ең бек қ атынастарын Қ азақ стан Республикасының Ең бек туралы Заң ы реттейді, ол Қ азақ стан Республикасының Конституциясына негізделген жә не жекелеген қ ызметкерлер категорялары арасында ең бек қ атынастарын реттейтін Заң мен басқ а да нормативтік қ ұ қ ық тық актілерден тұ рады.

Ең бек қ ауіпсіздігін қ орғ ау саласында басшылардың, сала мамандарының біліктілігін тексеру, оларды оқ ыту, арнайы сертификат алу шаралары, оғ ан жұ мсалатын қ аржы кө здері ұ жымдық шартпен айқ ындалып, нақ тылы орындалып отыруы тиіс. Бірінші кезекте ә р сала бойынша нұ сқ амалық ержелер жасау, онымен таныстыру мекеменің тікелей басшысының міндеті болып саналады. Адам қ ұ қ ығ ы, оның қ орғ алуы жө нінде ә рбір мекеме басшысы қ атаң тә ртіп орнатып, қ ауіпсіздік шараларының бұ зылуына жол бермеуі тиіс.

Ең бек қ орғ ау пә нінің келешек мамандар ү шін ү лкен мә ні бар. Бұ л пә ннің негізгі мақ саты болашақ мамандарды ең бек заң ымен ө ндіріс санита-риясымен, техника қ ауіпсіздігімен жә не ө рт қ ауіпсіздігінің негіздерімен таныстыра отырып, ө ндіріс жағ дайында тө ніп тұ рғ ан қ ауіп-қ атерді кө ре білуге жә не оны болдырмаудың шараларын оқ ып ү йретеді.

Бұ л пә нді оқ ып-ү йрену нә тижесінде студенттер мынаны білулері керек: «Ең бек қ орғ ау» туралы нормативті-провалық қ ұ жаттарды, қ ауіпті-қ атерлі ө ндіріс факторларын жә не оның адам организміне ә сері, оларды қ алыпты мө лшерге келтіру ә дістерін, ең бек қ орғ ау жұ мысын ұ йымдастыру, ө ндіріс ортасының ә р саласында ең бек етушілердің қ ауіпсіздігін қ орғ ау ә дістерін т. б.

Істей білулері керек:

Ө ндіріс қ ауіпсіздігін бағ алай отырып, ө з бетімен шара қ абылдай білу, ә р тү рлі технологиялық процестерді орындау кезіндегі қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету, қ ауіпсіз ең бекке оқ ыта, ү йрете білу, қ ауіпті-қ атерлі жұ мыстарды ажырата білу, ө ндірістегі жазатайым жағ дайларды тіркеу жә не тексеру жолдарын, жарақ ат алғ андарғ а алғ ашқ ы кө мекті кө рсету жолдарын.

2. «Ең бек қ орғ ау» сабағ ы негізгі пә н ретінде мынандай сұ рақ тарды қ амтиды:

а/ ең бек қ орғ ау, нормативті-праволық жә не ұ йымдастыру жұ мыстарының негізгі, олар мына қ ұ жаттармен шектеледі-Қ азақ стан Республикасының конститутциясы, «Қ азақ стан Республикасының Ең бек кодексі» жә не басқ а мемлекеттік қ ұ жаттар.

б/ Ө ндіріс санитариясы мен ең бек гигенасы, ең бек қ ауіпсіздігі стандарттарының жү йесі /ССБТ/, санитарлық нормамен /СН/, санитарлық норма жә не қ ұ рылыс ережелерімен /СНиП/ т. б. қ ұ жаттармен.

в/ Қ ауіпсіздік техникасы, ең бек қ орғ ау стандарттарының жү йесімен.

г/ Ө рт қ ауіпсіздігі- СНиП, ССБТ т. б. қ ұ жаттармен.

Қ ауіпсіз ең бек дегеніміз- ең бекшіге қ ауіпті-зиянды ө ндіріс факторлары ә сер етпейтін ең бек шарты.

Ең бек жағ дайы- ең бек ортасының, ө ндіріс факторларының жұ мысшының ең бек ету қ абілетіне жә не денсаулығ ына ә сері.

Қ ауіпті ө ндіріс факторы дегеніміз- жұ мыс кесінде ойламағ ан жағ дайда ең бекшінің жарақ аттануына жә не денсаулығ ының нашарлауына апарып соқ тыратын фактор.

Зиянды ө ндіріс факторы дегеніміз - жұ мыс кезінде ең бекшінің ауруына жә не ең бек қ абілетінің тө мендеуіне соқ тыратын фактор. т. б. терминдер мен анық тамалар тақ ырыптарғ а байланысты беріліп отырады. Студенттер-болашақ мамандар жоғ арыдағ ы анық тамалардың мағ ынасына ойлы, саналы сезіммен қ абылдайды деп ойлаймын.

3. Ең бек қ орғ ау жұ мыстары Қ азақ стан Республикасының 15 қ аң тар 2007ж. қ абылдағ ан «Қ Р Ең бек кодексі»-не байланысты жү ргізіледі. Бұ л заң 7 тарау-дан жә не 341 баптан тұ рады. Заң ды іске асырушы Қ азақ стан Республи-касының Минстрлер кабинеті, ол «Ең бек кодексі» Қ азақ стан Республикасы Заң ын практикалық іске асыру механизмін қ амтамасыз ететін тиісті бағ дар-ламалар мен шаралар кешенін ә зірлеуді қ амтамасыз етуі керек.

Ең бек қ орғ ау жұ мысының заң дылық негіздері тө мендегідей:

1. Қ азақ стан Республикасының КОНСТИТУЦИЯСЫАлматы «Қ азақ -стан»1995

2. Қ азақ стан Республикасының «Ең бек кодексі», Астана, 2007”, 15 қ аң тар

3. Ең бек қ ауіпсіздігіне байланысты мемлекеттік стандарттар-МЕСТ жә не ЕҚ СЖ.

1. Ең бек қ ауіпсіздігіне байланысты салалық стандарттар.

2. Мекеме басшысының бұ йрығ ы, мекеме мамандарының жолнұ сқ а-лары, т. б. технологиялық қ ұ жаттары.

Осы заң да «Ең бекті қ орғ ау» саласындағ ы ұ лттық саясаттың негізгі принциптері берілген, солардың кейбіреулері мыналар:

- меншік иесінің қ аржысы есебінен қ ызметкерлерді арнаулы киіммен жә не аяқ киіммен, жеке қ орғ ау қ ұ ралдарымен, емдеу-алдын алу, ә леу-меттік шаралармен қ амтамасыз етуге;

- ө ндірістегі жазатайым жағ дайда немесе кә сіби аурудан зардап шеккен қ ызметкерлердің мү дделерін ә леуметтік қ орғ ауғ а;

- жоғ ары жә не арнаулы орта оқ у орындарында ең бекті қ орғ ау мен қ ауіпсіздік техникасы жө нінде мамандар даярлауғ а...

Қ ауіпсіз ең бекті ұ йымдастырудың негізгі принциптері:

1. Бағ дарлау- дегеніміз негізгі идеялар жиынтығ ы бола тұ ра қ ауіпсіз ең бектің басты бағ ыттарын айқ ындайды жә не методологиялық, хабарлау негізгі болады. Техникалық -физикалық ережелер мен заң -дарғ а сү йене отырып қ ауіпті факторларды жоюғ а негізделген.

2. Басқ ару-жұ мыстың жекелеген сатысында немесе кезең інде ең бек қ ауіптілігін азайтуғ а негізделген.

3. Ұ йымдастыру-ең бекті ұ йымдастыруды ғ ылыми жолмен басқ аруғ а негізделген.

Осы принциптерді басшылық қ а алып ең бек ұ йымдастырылса оның қ ауіптілігі азаяды.

⇐ Предыдущая 3 4 5 6 789 10 11 12 Следующая ⇒