Главная

Контакты

Случайная статья

• Автоматизация
• Антропология
• Археология
• Архитектура
• Биология
• Ботаника
• Бухгалтерия
• Военная наука
• Генетика
• География
• Геология
• Демография
• Деревообработка
• Журналистика
• Зоология
• Изобретательство
• Информатика
• Искусство
• История
• Кинематография
• Компьютеризация
• Косметика
• Кулинария
• Культура
• Лексикология
• Лингвистика
• Литература
• Логика
• Маркетинг
• Математика
• Материаловедение
• Медицина
• Менеджмент
• Металлургия
• Метрология
• Механика
• Музыка
• Науковедение
• Образование
• Охрана Труда
• Педагогика
• Полиграфия
• Политология
• Право
• Предпринимательство
• Приборостроение
• Программирование
• Производство
• Промышленность
• Психология
• Радиосвязь
• Религия
• Риторика
• Социология
• Спорт
• Стандартизация
• Статистика
• Строительство
• Технологии
• Торговля
• Транспорт
• Фармакология
• Физика
• Физиология
• Философия
• Финансы
• Химия
• Хозяйство
• Черчение
• Экология
• Экономика
• Электроника
• Электротехника
• Энергетика

Дифференциалды диагноз. Емдеу тактикасы. Критерийлер

Дифференциалды диагноз

6-кесте. 1-типті Қ Д жә не 2-типті Қ Д сараланғ ан диагностика

Емдеу тактикасы

Емдеу мақ саттары:
1-типті Қ Д-ны емдеу мақ саты нормогликемияғ а жету, АҚ қ алыптануы, липидті алмасуды жә не 1-типті Қ Д асқ ынуының алдын-алу. Емдеудің жеке мақ сатын таң дау науқ ас жасына, кү тілетін ө мір ұ зақ тығ ына, ауыр асқ ынуларғ а жә не ауыр гипогликемияның қ аупіне байланысты.

7-кесте. HbAlc бойынша терапияның жекеленген мақ сатын таң дау алгоритмі HbAlc [2, 3]

*КӨ Ұ – кү тілетін ө мір ұ зақ тығ ы.

8-кесте. HbAlc берілген мақ сатты мә ндер келесі мақ саттарғ а сә йкес пре/постпрандиальды плазма глюкозасының дең гейі [2, 3]

* Кө рсеткіштердің балаларғ а, жасө спірімдер мен жү кті ә йелдерге қ атысы жоқ
Бұ л санаттағ ы аурулар ү шін гликемиялық бақ ылау ү шін мақ сатты мә ндер сә йкесінше бө лімде қ арастырылғ ан.
** DCCT стандартына сә йкес қ алыпты дең гей: 6%-ғ а дейін

9-кесте. Липидті алмасудың бақ ылау кө рсеткіштері [2, 3]

*Ммоль/л –ді мг/дл-ғ а аудару:
Жалпы холестерин, ЛНП холестерині, ЛВП холестерині: ммоль/л× 38, 6=мг/дл Триглицеридтер: ммоль/л× 88, 5=мг/дл
**< 1, 8 – жү рек қ антамырлар аурулары барлар ү шін.

10-кесте. Артериальды қ ысымды бақ ылау кө рсеткіштері [2, 3]

* Антигипертензивті терапия кө рінісінде

1Қ Д бар балалар мен жасө спірімдерді емдеу мақ саттары [5]:
• Кө мірсу алмасуын барынша қ алыпты дең гейге жеткізу;
• нә рестенің қ алыпты физикалық жә не соматикалық дамуы;
• ө з бетінше болуы жә не ө зін-ө зі бақ ылаудың мотивациясының дамуы;
• 1-типті Қ Д асқ ынуын алдын алу.

11-кесте. Балалар мен жасө спірімдердегі кө мірқ ышқ ыл алмасуының дең гей кө рсеткіштерінің жас бойынша жекелендірілуі (ADA, 2009) [5, 8]

Емдеу тә сілі [2, 3, 7]:
• инсулинотерапия.
• тамақ тануды жоспарлау.
• физикалық белсенділік.
• ө зін-ө зі бақ ылау.

Дә рі-дә рмексіз емдеу [2, 3, 5, 8]

Диетағ а байланысты кең естер

• Балалар ү шін диетаның есебі:

1 жастағ ы балағ а қ ажетті энергия 1000-1100 ккал қ ұ райды

Тә уліктік каллоражды есептеуде 1 жә не 15 жас аралығ ындағ ы қ ыздар ү шін жә не 1 жә не 10 жас аралығ ындағ ы ұ лдар ү шін келесі формула қ олданылады:
Тә уліктік каллораж = 1000 + 100 Х n*

Тә уліктік каллоражды есептеуде 1 жә не 15 жас аралығ ындағ ы ұ лдар ү шін келесі формула қ олданылады:
Тә уліктік каллораж = 1000 + 100 Х n* + 100 Х (n* – 11)
*n болғ ан жерде– жасы

Жалпы тә уліктік энергияны қ абылдау келесі тү рде реттелуі керек:
50-55%;
майлар 30-35%;
ақ уыздар 10-15%.

1 грамм кө мірмуды сің іру есебінен 4 ккал толығ ады, қ ажетті кө мірсуды есептеу тә улігіне жә не оларғ а сә йкес ХЕ бойынша жасалады (12-кесте).

12-кесте. Жас шамасына байланысты шамамен қ ажетті тә уліктік ХЕ қ ажеттілік

• Ересектер ү шін диетаны есептеу:
Тә уліктік каллораж физикалық белсенділігінің қ арқ ындылығ ына сә йкес анық талады:
13-кесте. Ересектер ү шін тә уліктік каллораж

Жалпы тә уліктік энергияны қ абылдау келесі тү рде реттелуі керек:
кө мірқ ышқ ылдар 50%;
майлар 20%;
ақ уыздар 30%.

1 грамм кө мірсуды сің іру есебінен 4 ккал толығ ады, қ ажетті кө мірсуды есептеу тә улігіне жә не оларғ а сә йкес ХЕ бойынша жасалады (12-Кесте).

14-кесте. Тә уліктегі кө мірсуғ а ХЕ қ ажеттілік шамасы

ХЕ жү йесі бойынша инсулин шамасының тамақ алдында кө мірсудың сің ірілуін бағ алау ү шін балалар мен ересектер ү шін «ХЕ жү йесі бойынша тағ амдарды алмастыру» кестесін қ олданады (2-қ осымша)

Физикалық белсенділік бойынша ұ сыныстар
Физикалық белсенділік ө мір сапасын кө тереді, бірақ 1-типті Қ Д бар науқ астың қ антын тө мендететін ә діс болып саналмайды. ФБ жекелеп науқ ас жасын, Қ Д асқ ынуын, ілеспе ауруларды, сонымен қ атар тө зімділігін ескере отырып, таң далады. ФБ сол кездегі жә не жү ктемеден кейінгі уақ ытта гипогликемия қ аупін жоғ арылатады, сондық тан негізгі мақ сат – ФБ байланысты гипогликемияны алдын-алу. Гипогликемия қ аупі жекеленген жә не бастапқ ы гликемияғ а, инсулин дозасына, тү ріне, ұ зақ тылығ ы мен тиімділігіне, сонымен қ атар науқ астың жаттығ у дә режесіне байланысты.
Аз уақ ытты ФБ кезіндегі гипогликемияны алдын-алу (2 сағ аттан кө п емес) – кө мірсуды қ осымша қ абылдау:
• Гликемияны ФБ алдын жә не артында ө лшеу, қ осымша ФБ алдында жә не артында 1-2 ХЕ қ ажет пе екенін шешу (жай қ орытылатын кө мірсу
• Плазма глюкозасының бастапқ ы дең гейінде > 13 ммоль/л немесе егер ФБ тамақ тан кейінгі 2 сағ аттан соң орын алса, ФБ алдында қ осымша ХЕ қ абылдауды қ ажет етпейді.
• Ө зін-ө зі бақ ылау болмағ ан жағ дайда ФБ дейін 1-2 ХЕ жә не одан кейін 1-2 ХЕ қ абылдау керек.
Ұ зақ уақ ытты ФБ кезіндегі гипогликемияны алдын алу (2 сағ аттан ұ зақ емес) - инсулин мө лшерін азайту, сондық тан ұ зақ уақ ытты жү ктемелер жоспарлануы керек:
• Инсулиннің қ ысқ а жә не ұ зақ мерзімді ә сер ететін, ФБ кезінде жә не содан кейін ә рекет ететін мө лшерін 20 – 50 % азайту.
• Ө те ұ зақ жә не/немесе қ арқ ынды ФБ кезінде: инсулиннің тү нде ФБ кейін ә сер ететін, кейде – келесі таң да ә сер ететін дозасын азайту.
• Ұ зақ ФБ кезінде жә не одан соң: қ осымша гликемияны ө зі бақ ылау ә р 2-3 сағ ат сайын, қ ажет болғ ан жағ дайда – жай сің етін 1-2 ХЕ кө мірқ ышқ ылын (плазма глюкозасы < 7 ммоль/л болғ ан шамада) немесе тез сің етінкө мірсуын (плазма глюкозасы < 5 ммоль/л болғ ан шамада) қ абылдау.
• 1-типті Қ Д ауыратын ө зін-ө зі бақ ылайтын жә не гипогликемияны алдын-алу ә дістерін мең гергендер, ФБ кез-келген тү рімен айналыса алады, соның ішінде спортпен де келесі қ арсы кө рсеткіштер мен сақ тық шараларын ескерек отырып айналысаалады:
ФБ-ке уақ ытша қ арсы кө рсетімдер:
• кетонуриямен байланысты 13 ммоль/л-ден жоғ ары плазма глюкозасының дең гейі немесе 16 ммоль/л-ден жоғ ары, тіпті кетонуриясыз (инсулиннің жетіспеушілігі кезінде ФБ гипогликемияны кү шейтеді);
• гемофтальм, қ абаттануы, кө з торының лазеркоагуляциясының бірінші жартыжылдығ ында; бақ ыланбайтын артериальды гипертензия; ИБС (кардиологпен келісе отырып).

Гликемияны мониторингілеу[2, 8]

Ө зін-ө зі бақ ылау –дағ дыланғ ан науқ астар немесе отбасы мү шелерінің гликемияны тұ рақ ты бақ ылауы, нә тижелерді талдау, диета режимін ескеру жә не физикалық белсенділік, кү нде ө згеріп отыратын жағ дайларғ а байланыссыз ө зінше инсулинотерапия жү ргізу. Науқ астар ө здігінше қ андағ ы глюкоза дең гейін негізгі тамақ алдында, постпрандиальды, ұ йқ ы алдында, физикалық белсенділік алдында жә не одан соң, гипогликемияғ а кү дік кезінде жә не тоқ татқ ан уақ ытта ө лшей алу керек. Гликемияны оң тайлы тә улігіне 4-6 рет анық тау.
Қ андағ ы глюкозаның дең гейін анық тау мақ саты:
• шұ ғ ыл жағ дайлардағ ы ө згерістерді мониторингілеу жә не кү нделікті бақ ылау дең гейін бағ алау;
• шұ ғ ыл жә не кү нделікті инсулин қ абылдаудағ ы бағ алау ө згерістерін талдап беру;
• инсулин мө лшерін гликемия дең гейінің ө згермелі тө мендеуін таң дау;
• гипогликемияны айқ ындау жә не оны емдеу;
• гипергликемияны тү зету.

НМГ жү йесі гликемия ө згерісінің диагностикалаудың гликемияны анық тау, емдеуді жү ргізу жә не қ антты тө мендету терапиясын таң дау; емдеуге науқ астарды ү йрету жә не олардың емдеуге қ атыстырудың заманауи ә дісі ретінде пайдалынанады (1-қ осымша).

Науқ астарды оқ ыту
Қ Д ауруларын оқ ыту емдеу ү дерісінің бірлестірілген компоненті болып табылады. Ол терапевтік мақ сатқ а жетуде маң ызды орын алатын білім мен дағ дылармен қ амтамасыз етуі тиіс. Қ Д ауруларын оқ ыту шаралары ауру айқ ындалғ ан уақ ыттан бү кіл емдеу кезінде жү ргізілу керек.
Оқ ытудың мақ саты мен тапсырмалары науқ астың жағ дайына сә йкес нақ тыланғ ан болуы керек. Оқ ыту ү шін 1-типті Қ Д науқ асы мен/немесе оның отбасына бағ ытталып, арнайы қ ұ рылымданғ ан бағ дарламалар қ олданылады (помпалы инсулинотерапияны қ оса алғ анда). Оқ ыту жекелей, сонымен қ атар топтық қ ұ рамда ө ткізілуі мү мкін. Топтағ ы аурулар саны – 5-7. Топтық оқ ыту бө лек орынды, тыныштық ты жә не жарық ты талап етеді.
Диабет мектебі емханалар, стационарлар мен кең ес беру-диагностикалық орталық тарына аймақ тар ә дісі бойынша қ ұ рылады. Ә рбір эндокринологиялық бө лімде 1 мектеп қ ұ рылады.
Ауруларды оқ ыту арнайы дайындалғ ан медицина қ ызметкерлерімен эндокринологпен (диабетолог), медбикемен ө ткізіледі. .

Дә рі-дә рмекпен емдеу

1-типті Қ Д инсулинотерапия

Алмастырушы инсулинотерапия 1-типті Қ Д емдеудің жалғ ыз ә дісі болып табылады.

Инсулинді енгізу тә ртібі [3]:
• Базисті-болюсті режим (қ арқ ындату режимі немесе кө птеген егулер режимі):
- базальды (орташа ұ зақ тық тағ ы инсулин препараттары жә не шың сыз аналогтар, помпты терапия кезінде – ультра қ ысқ а ә рекеттегі препараттар);
- болюсты (қ ысқ а жә не ультрақ ысқ а ә рекеттегі инсулин препаттары) диетағ а жә не/немесе емдеу (гликемияның кө терің кі дең гейін тү сіру)
• Инсулинді помпаларды қ олданып ү немі теріасты инфузиясының инсулин тә ртібі инсулинемия тә ртібінің дең гейінің барынша физиологиялық дең гейге дейін жоғ арылатуғ а мү мкіндік береді.
• Бө лшекті ремиссия кезең інде инсулинотерапия тә ртібі қ андағ ы глюкоза дең гейімен анық талады. Инсулин мө лшерін реттеу кү нделікті гликемияны ө зіндік басқ ару кезінде тә улік бойы жә не тағ амдағ ы гликемия мө лшерімен, кө мірсулар алмасуының мақ сатты кө рсеткіштеріне жеткенше іске асады. Қ арқ ынды инсулинотерапия кө птеген егулерді жә не помпалы терапияны қ оса алғ анда тамырдардың асқ ыну жилігінің тө мендеуіне ә келіп соғ ады.

15-кесте. Инсулинді енгізудегі тиімді қ ұ ралдар

Балаларғ а, жасө спірімдерге, тамырлық асқ ынаулардың жоғ ары қ аупі бар науқ астарда бірінші тізімдегі препарат болып ультрақ ысқ а жә не ұ зақ мерзімді ә рекет ететін адамның генинженерлі инсулинінің аналогы табылады. Инсулинді егудің тиімді қ ұ ралы инсулинді помпа болып табылады.

16-кесте. 1-типті Қ Д ауруларына қ олдануғ а кең ес берілетін инсулин препараттары [2, 3, 5, 8]

* Араласқ ан адами инсулиндер педиатриялық тә жірибеде қ олданылмайды.
** Инсулиннің педиатриялық тә жірибедегі қ олданылуы нұ сқ аманы ескерумен жү ргізіледі.

Инсулин мө лшері[5]

• Ә р науқ аста инсулинге қ ажеттілік жә не ә ртү рлі ә рекет ету ұ зақ тығ ы жекелеген.
• Алғ ашқ ы 1-2 жылда инсулинге қ ажеттілік орта есеппен дене массасының 0, 5-06 ЕД/кг кө лемінде болады;
• Диабет басталғ аннан 5 жылдан соң науқ астардың кө бінде инсулинге қ ажеттілік 1ЕД/кг дейін кө теріледі, ал жыныстық жетілу кезең інде ол 1, 2–1, 5 ЕД/кг дейін жетуі мү мкін.

Ү здіксіз теріасты инсулин инфузиясы (Ү ТИИ) [5, 9]
Инсулинді помпалар – ү здіксіз терасты инсулиндерін енгізу қ ұ ралы. Онда инсулиннің тек бір тү рі қ олданылады, негізінен тез ә сер ететін екі – базисті жә не болюсті режимде берілетін аналог. Ү ТИИ-дің арқ асында қ ан қ ұ рамындағ ы қ анттың кө рсеткіштерін барынша қ алыпты жағ дайғ а келтіруге болады, сонымен қ атар гипогликемияны алдын-алуғ а болады. Қ азіргі уақ ытта Ү ТИИ балалар мен жү кті ә йелдерге кө п қ олданылады.

Инсулинді помпаларды қ олдану артық шылық тары:
Тө мендету:
• Гликемияның ауыр, орташа жә не ә лсіз кө рсетілген тү рлерін;
• HbA1с орташа шоғ ырлануын;
• Глюкозаның шоғ ырлануын кү н бойы немесе ә ртү рлі кү ндері ауытқ ымалығ ын;
• Инсулиннің тә уліктік мө лшерін;
• Микротамырлық аурулардың даму қ аупі.
Жақ сару:
• Науқ астың емдеумен қ анағ аттануы
• Ө мір сапасы жә не денсаулық жағ дайы

Помпалы емделуге кө рсетілімдер:
• кү тімнің жақ сы болғ андығ ына қ арамастан, кү нделікті кө претті инсулин егулерінің тиімсіздігі мен қ олданымсыздығ ы;
• НbА1с дең гейіне байланыссыз тә улік кө лемінде гликемияның ү лкен ө згермелілігі;
• «таң ғ ы шапағ ат» феномені»;
• ө мір сапасының тө мендеуі;
• жиі гипогликемия;
• инсулинге қ ажеттілігі тө мен кіші жастағ ы балалар, ә сіресе нә рестелер мен сә билер; помпаны қ олдануда жас ерекшелігі ескерілмейді; инсулинге жоғ ары сезімталдық (инсулин мө лшері 0, 4 ЕД/кг/тә улік аз);
• инеден қ орқ атын балалар;
• қ ант диабетінің бастапқ ы асқ ынулары;
• созылмалы бү йрек жетіспеушілігі, бү йректің трансплантталуы;
• гастропарезбен қ оса жү ретін асқ азан-ішек жолдарының аурулары;
• тұ рақ ты спортпен айналысу;
• жү ктілік

Балалар мен жасө спірімдерде Ү ТИИ қ олдануғ а кө рсетілім
Анық кө рсетілімдер
• Қ айталанушы ауыр гипогликемия
• Нә рестелер, сә билер, балалар жә не мектеп жасына дейінгі балалар
• Диабетті субоптимальды бақ ылау (мысалы, HbA1c дең гейі осы жасқ а кө зелгеннен жастан жоғ ары)
• HbA1c кө рсеткіштеріне байланыссыз қ андағ ы глюкозаның дең гейінің анық талғ ан ауытқ улары
• Айқ ын таң ғ ы феномен
• Микротамырлы асқ ынулар жә не/немесе олардың даму қ ауіптері
• Кетоздарғ а бейімділігі
• Жақ сы метаболиялық бақ ылау, бірақ емдеу режимі ө мір салтына сә йкес келмейді
Басқ а да кө рсетілімдер
• Диетасы бұ зылғ ан жасө спірімдер
• Егуден қ орқ атын балалар
• Инсулин егуін жіберіп алу
Қ Д барлық ұ зақ тығ ында помпа қ олданыла береді, сонымен қ атар аурудың бастамасында да қ олданылады.

Помпалы инсулинотерапияғ а кө шуге қ арсы кө рсетілімдер:
• науқ астың жә не/немесе отбасы мү шелерінің комплаенттілігінің болмауы; жеткіліксіз оқ ытылмағ ан немесе оқ уғ а қ ауқ ары болмауы, білімін тә жірибеде қ олдана алмауы;
• отбасындағ ы психологиялық жә не ә леуметтік мә селелер (алкоголь қ олдану, бейә леуметті отбасы, баланың ә рекеттер ерекшелігі жә не т. б. ), психологиялық ауытқ улар;
• науқ астағ ы кө ру мен естуінің ауыр бұ зылулары;

Помпалы терапияғ а кө шу шарттары:
• науқ астың жә не/немесе отбасы мү шелерінің жеткілікті сауаттылығ ы;
• помпалы терапия сұ рақ тарына қ атысты арнайы оқ удан ө ткен дә рігер бақ ылауымен стационар жә не амбулатория жағ дайына ауыстыру;

Помпалы терапияны тоқ тату шарттары
• бала немесе ата-анасы дә стү рлі терапияғ а ауысқ ысы келеді;
• медициналық кө рсетілімдер:
- кетоацидоз немесе гипогликемияның жиі кө рсетілімдері помпаны дұ рыс қ олдана алмауынан болады;
- науқ астың қ ателігінен помпалы терапияның тиімсіздігі (жиі жіберілетін болюстар, ө зіндік бақ ылау жиілігінің сә йкессіздігі, инсулин мө лшерінің реттелмеуі);
- катетер орналасқ ан жердеге жиі инфекциялануы.

Ү ТИИ қ олданылуы:
Ультрақ ысқ а инсулин аналогтары (лизпро, аспарт немесе глулизин) қ азіргі уақ ытта помпалы терапияда таң дау инсулині болып табылады, жә не мө лшері тө мендегіше бағ аланады:
• Базальды мө лшері: жалпы бастапқ ы тә сіл инсулиннің кү ндізгі мө лшерін шприцті терапия кезінде 20% (кейбір клиникалық мө лшерлерде 25-30%) тө мендету болып табылады. Помпалы терапия кезінде жалпы кү ндізгі мө лшердің 50% егіледі, ал сағ аттық мө лшерін анық тау ү шін 24 бө лу керек. Базальды мө лшер дең гейі қ андағ ы глюкозаның дең гейлерін мониторингілеуіне негізделеді.
• Болюсті инсулин. Болюсті мө лшерлері қ анның глюкоза постпрандиальды кө рсеткіштерінің ө згерістерімен реттеледі (ә р тамақ тан соң 1, 5-2 сағ аттан соң ). Кө мірсуларды есептеу қ азіргі уақ ытта негізгі ә діс болып саналады, онда болюсті мө лшер тағ амдағ ы кө мірсулар мө лшерімен сә йкестендіріледі. Инсулин/кө мірсулар коэффициенті науқ асқ а, тағ амына, инсулин мө лшеріне қ ан қ ұ рамындағ ы глюкозаның тағ амның алдында, қ аншалық ты мақ сатты дең гейден ауытқ уына байланысты.
И/У коэффициентін 500/ тә уліктік инсулин мө лшері деп есептеуге болады. Бұ л формуланы кө біне «500 ережесі» деп атайды.
Тағ ам алдындағ ы қ ан глюкозасының дең гейі бойынша тағ ам болюсін реттеу ү шін, тағ ам араларындағ ы кү тпеген гликемияны реттеу ү шін қ олданылатын реттеуші мө лшер, сонымен қ атар инсулинге сезімталдық факторын (ИСФ) есепке ала отырып, бағ аланады, ммоль/л –ге есептеу 100/ инсулиннің тә уліктік мө лшері («100 ережесі») формуласымен есептеледі.

ДКА емдеу[5, 8]
Ауыр ДКА кезінде Қ Д емдеу клиникалық белгілерді, неврологиялық статусын жә не зертханалық кө рсеткішін бағ алап жә не мониторинглеу мү мкіндіктері бар орталық тарда жү ргізілуі керек. Ә р сағ ат сайын жү рек жиырылуы, тыныс алу жиілігі, АҚ, неврологиялық жағ дайы, ЭКГ-мониторинг тіркеліп отырады. Байқ ау хаттамасы жү ргізіледі (қ андағ ы немесе плазмадағ ы глюкозаның қ ұ рамын ө лшеген барлық нә тижелер, кетондық денелер, электролиттер, кальций, фосфат, сарысудағ ы креатинин, рН жә не артериальды қ анның газдық қ ұ рамы, несептегі глюкозаның жә не кетондық денелер, сұ йық тық мө лшері, инфузионды ерітінді тү рі, инфузия тә сілі мен ұ зақ тығ ы, сұ йық тық жоғ алту жә не инсулин мө лшері). Емдеудің басында зертханалық кө рсеткіштері ә р 1-3 сағ атта анық талады, ә рі қ арай – сиректейді.
ДКА емдеуге: регидратация, инсулин егу, электролитті бұ зылымдар, жалпы шаралар, ДКА тудырғ ан жағ дайды емдеу жатады.

Регидратацияны 0, 9% NaCl ерітіндісімен перифериялық қ ананайналымын реттеу ү шін қ ұ яды. ДКА-лы балаларда регидратация жай жә не абайлап жү ргізілу керек, кері жағ дайда дегидратацияғ а айналады.

ДКА инсулинотерапиясы аз мө лшерлер тә ртібін қ олданып ү здіксіз инфузия жолымен іске асады. Ол ү шін дозатор (инфузомат, перфузор) қ олданғ ан жө н. Т/і қ ысқ а уақ ытқ а ә сер ететін инсулин мө лшері қ олданылады. Бастапқ ы мө лшері – сағ аттағ ы дене массасына шақ қ анда 0, 1 ЕД/кг (50 ЕД инсулинді 50 мл физиологиялық ерітіндімен араластыруғ а болады, онда 1 ЕД-1мл тең ). 50 мл сұ йық тық ты т/і инфузияғ а арналғ ан жү йе арқ ылы инсулин абсорбциясы ү шін жібереді. Инсулин сағ атына 0, 1 ЕД/кг мө лшері кем дегенде науқ астың ДКА шық қ анынша (рН 7, 3-тен жоғ ары, гидрокарбонаттан 15 ммоль/кг жоғ ары немесе анионды айырмашылық тың қ алыпқ а келуі) ә сер етеді. Гликемияның жә не метаболиялық ацидоздың ү лкен жылдамдық пен тө мендеуінде 0, 05 ЕД/кг сағ атына немесе одан да тө менге инсулин мө лшерін азайтуғ а болады. Кішкентай балаларда бастапқ ы мө лшер 0, 05 ЕД/кг, ал ауыр ірің инфекцияларында 0, 2 ЕД/кг мө лшеріне дейін кө бейтуге болады. Кетоздың 2-3 тә улікте болмағ анда – ү демелі инсулинотерапияғ а жіберу керек.

Калийді қ алыпқ а келтіру. Алмастырушы терапия қ ан сарысуындағ ы калий шоғ ырлануына байланыссыз қ ажетті. Калиймен алмастырушы терапия қ андағ ы сарысуды анық тауғ а негізделеді жә не тамыр ішілік сұ йық тық енгізу кезі бойы жалғ асады.

Ацидозбен кү рес. Бикарбонаттар тек ауыр ацидоз (қ анның рН 7, 0 тө мен) кезінде ғ ана қ олданылады, себебі жансақ тау шаралары кезінде сыртқ ы тыныстың басылуына ә келуі мү мкін.

Науқ ас жағ дайын мониторинглеу. Капиллярлы қ ан қ ұ рамындағ ы глюкоза ә р сағ ат сайын анық талып отырады. Ә р 2-4 сағ ат сайын тамыр қ антамырларындағ ы глюкоза, электролиттер, несепнә р, қ анның газдық қ ұ рамы дең гейі анық талып отырады.

Қ Д терапиясының асқ ынуы: ми ісінуі, сә йкессіз регидратация, гипогликемия, гипокалиемия, гиперхлорэмиялық ацидоз.

Гипогликемиялық жағ дайларды емдеу[3, 5]

Жең іл гипогликемия (басқ аның кө мегін қ ажет етпейді)
• 1 ХЕ тез сің етін кө мірқ ышқ ылдарды қ абылдау: қ ант (5 г 3-5 бө лік, еріткен дұ рыс), немесе бал немесе тосап (1 ас қ асық ), немесе 100 мл жеміс шырыны, немесе 100 мл қ антты лимонад, немесе 4-5 ү лкен глюкоза таблеткасы (3–4 г-нан), немесе 1 туб кө мірқ ышқ ылды шырын (13 г-нан). Белгілер сақ талса – тағ амдарды қ абылдауды 15 минут. кейін жалғ астыру керек.
• Егер гипогликемия қ ысқ а мерзімді ә сер ететін инсулинмен шақ ырылса, ә сіресе тү нде, онда қ осымша 1-2 ХЕ жай сің етін кө мірсуларды тұ тыну керек (нан, ботқ а жә не т. б. ).

Ауыргипогликемия (ес жоғ алту кезінде басқ а адамның кө мегін қ ажет еткенде)
• Науқ асты қ ырымен жатқ ызып, ауыз қ уысын ас қ алдық тарынан тазарту. Естен танып жатқ ан кезде ауыз қ уысына тә тті ерітінділер қ ұ юғ а болмайды (асфикция қ ауіпі бар! )
• т/і 40 – 100 мл 40% мө лшерде декстроза ерітіндісін, толығ ымен ес жинағ анша қ ұ ю.
• Баламасы – 1 мг (кішкентай балаларғ а 0, 5 мг) глюкагон п/к немесе т/і (науқ ас туыстарына да қ ұ йылады).
• Егер т/і 40 – 100 мл 40% мө лшерде декстроза ерітіндісін қ ұ йғ анда да есін жинамаса, мидың ісініун білдіреді. Науқ асты ауруханағ а жатқ ызу қ ажеттілігі туындайды жә не т/і коллоидты ерітіндіні 10 мл/кг/тә ул есебімен: маннитол, маннит, реополиглюкин, рефортанды енгізу қ ажет.
•Егер пероральды қ антты тө мендетуші препараттарды артық қ олданғ ан себебінен болса, т/і 5–10% декстроза ерітіндісін гликемияның қ алыпқ а тү скенінше жә не препараттың денеге толық енгенінше жалғ астыру керек.

Интеркуррентті аурулар кезіндегі Қ Д науқ астарын жү ргізу ережелері [5]
• Инсулинотерапияны ешқ ашан тоқ татпау!
• Қ ан қ ұ рамындағ ы глюкозаны жә не несептегі кетонды жиі жә не тиянақ ты бақ ылау.
• Интеркуррентті ауруларды емдеуде дә л Қ Д-сіз науқ астарда қ олданылатын ем қ олданылады.
• Қ ұ сумен жә не диареямен бірге жү ретін ауру қ ан қ ұ рамындағ ы глюкозаның тө мендеуіне ә келеді. Гипогликемияны алдын-алу ү шін – қ ысқ а жә не пролонгирленген инсулин дозасын 20–50% тө мендету, жең іл кө мірқ ышқ ылды тағ амғ а, шырынғ а ауысу.
• Гипергликемия мен кетоз дамығ анда инсулинотерапияны реттеу керек:

17-кесте. Кетоацидозды емдеу

22-кесте. ДПН ауру нысанын емдеу

23-кесте. ДПН аурулы терапияғ а резистенттілігін емдеу

Диабеттікнефропатияны емдеу

Негізгі дә рі-дә рмектер тізімі (қ олдану мү мкіндігі 100%)
периндоприл аргинині/Индапамид табл. 5/1, 25мг
периндоприл аргинині/Индапамид табл. 10/2, 5мг
периндоприл табл. 4мг
лозартан табл. 50мг
эпросартан табл. 600мг

Қ осымша дә рі-дә рмектердің тізімі (қ олдану мү мкіндігі 100% тө мен)
нифедипин табл. 10мг
амлодипин табл. 5; 10мг
карведилол табл. 6, 25; 12, 5; 25мг
фуросемид табл. 40мг
фуросемид амп. 20мг
торасемид табл. 5; 10мг
индапамид табл. 2, 5; 5мг
Эпоэтин-альфа шприц-тюбиктер 2000МЕ
дарбэпоэтин шприц-тюбиктері 20; 30мкг
севеламера карбонат табл. 800мг
альфакальцидол капс. 0, 25; 1мкг
цинакальцет табл. 30; 60; 90мг
альбумин фл. 10% жә не 20% 100мл
натрий бикарбонаты фл. 4%-50мл

Амбулаториялық дең гейде дә рі-дә рмекпен емдеу
Негізгі (100 % қ олдану мү мкіндігі) емдік дә рі-дә рмектердің тізімі
• қ ысқ а уақ ыт ә сер ететін инсулиндер
• ультрақ ысқ а уақ ыт ә сер ететін инсулиндер (адам инсулинінің аналогы)
• орташа уақ ыт ә сер ететін инсулиндер
• ұ зақ уақ ыт шексіз ә сер ететін инсулиндер

Стационарлық дең гейде дә рі-дә рмекті емдеу
Негізгі (100 %қ олдану мү мкіндігі) емдік дә рі-дә рмектердің тізімі
• қ ысқ а уақ ыт ә сер ететін инсулиндер
• ультрақ ысқ а уақ ыт ә сер ететін инсулиндер (адам инсулинінің аналогы)
• орташа уақ ыт ә сер ететін инсулиндер
• ұ зақ уақ ыт шексіз ә сер ететін инсулиндер
• натрий хлориді 0, 9%

Қ осымша (қ олдану мү мкіндігі 100 % кем) дә рі-дә рмектердің тізімі
• Декстроза 10% (50%)
• Декстроза 40% (10%)
• Калий хлориді 7, 5% (30%)
• Альфа-липоев қ ышқ ылы (50%)
• Прегабалин
• Габапентин
• Дулоксетин
• Амитриптилин
• Трамадол
• Периндоприла аргинин/
• Индапамид табл.
• Лозартан табл.
• Эпросартан табл
• Нифедипин
• Амлодипин
• Карведилол
• Фуросемид табл.
• Фуросемид амп.
• Торасемид
• Индапамид
• Эпоэтин-альфа шприц-тюбиктер
• Дарбэпоэтин шприц-тюбиктер
• Севеламер карбонаты табл.
• Альфакальцидол капс.
• Цинакальцет табл.
• Альбумин
• Натрий бикарбонаты

Шұ ғ ыл жедел кө мек кө рсету кезең інде дә рі-дә рмекпен емдеу:
• натрий хлориді 0, 9%
• декстроза 40%

Профилактикалық іс-шаралар:
• 1-типті Қ Д профилактикалық іс - шараларының дә лелділік базасы жоқ.

Ә рі қ арай жү ргізу.

18-кесте. Науқ астарда динамикалық бақ ылауды қ ажет ететін зертханалық кө рсеткіштер тізімі/ 1-типті Қ Д

* Созылмалы Қ Д белгілері пайда болғ анда, қ оса жү ретін ауруларда, қ осымша қ ауіп факторлары -пайда болғ анда зерттеу жиілігі жекелеп шешіледі.
19-кесте. 1-типті Қ Д науқ астарды динамикалық бақ ылауғ а қ ажетті қ ұ ралдық тексерулер тізімі

* Созылмалы Қ Д белгілері пайда болғ анда, ілеспе ауруларда, қ осымша қ ауіп факторлары -пайда болғ анда зерттеу жиілігі жекелеп шешіледі.