Стационарлық деңгейде жүргізілетін қосымша диагностикалық тексерулер:.
Стационарлық дең гейде жү ргізілетін қ осымша диагностикалық тексерулер:.
• іш қ уысындағ ы ағ залар УДЗ-сы; • қ анның газ қ ұ рамы; • қ анның рН анық тау; • қ ан қ ұ рамындағ ы сү т қ ышқ ылын анық тау; • НМГ (1-қ осымшағ а сә йкес); • аяқ -қ олдар тамырларының ультрадыбыстық допплерографиясы; • іш қ уысындағ ы ағ залар УДЗ-сы; • ЭхоКГ; • Холтерлік + АД мониторингілеу; • ЭФГДС.
Жедел жә рдем кө рсету кезең інде жү ргізілетін диагностикалық іс-шаралар: • гликемия дең гейін анық тау; • несептегі кетондық денелерді анық тау. Диагностикалық критерийлер
Шағ ымдар жә неанамнез
Шағ ымдар: шө л, жиі несеп шығ ару, салмақ жоғ алту, ә лсіздік, терінің қ ышуы, айқ ындалғ ан жә не бұ лшық етті ә лсіздік, жұ мысқ а қ абілеттіліктің тө мендеуі, ұ йқ ышылдық.
Анамнез: 1-типті Қ Д, ә сіресе балалар мен жастарда жіті басталып, бірнеше ай мен апта бойы дамып отырады. 1-типті Қ Д-нің манифестациясын жұ қ палы аурулар мен басқ а да ілеспе аурулар тудыруы мү мкін. Аурудың даму шегі кү з-қ ыс кезең інде. Физикальды тексеру: Клиникасы инсулин жетіспеушілігіне негізделген; терінің қ ұ рғ ақ тығ ы жә не шырыштығ ы, тері тургорының тө мендеуі, беттің «диабеттік» қ ызаруы, бауыр кө лемінің ө згерісі, ацетон иісі (немесе жеміс иісі) тыныс шығ аруда, демікпе, шулы тыныс алу. 1-типті Қ Д–і аурулардың 20%-на дейін кетоацидоз немесе кетоацидотты комағ а тү суі мү мкін.
Диабеттік кетоацидоз (ДКА) жә не кетоацидоттық кома – зат алмасудың ауыр диабеттік декомпенсациясы, глюкоза дең гейінің жә не қ андағ ы кетондық денелер шоғ ырлануының тез кө терілуімен, несепте пайда болуы мен метаболиялық ацидоздың дамуымен, естің тү рлі дә режеде бұ зылуымен немесе естің болмауымен кө рініп, шұ ғ ыл жатқ ызуды қ ажет етеді [3].
Кетоацидоз кезең дері [5, 6]:
Кетоацидоздың I дең гейі: жалпы ә лсіздікпен, шө л жә не полиуриямен, тә беттің кө терілуімен, бірақ соғ ан қ арамастан, салмақ жоғ алтумен, тыныс шығ арғ анда ацетон иісінің болуымен сипатталады. Ес сақ талады. Гипергликемия, гиперкетонемия, кетонурия +, рН 7, 25-7, 3 тә н.
Кетоацидоздың IІ дең гейі (прекома): аталғ ан белгілердің асқ ынуы, демікпе, тә бет тө мендейді, жү рек айну, қ ұ су, іш ауыру. Ұ йқ ышылдық пайда болып, сомнолентно-сопороздық кү йге ө ршиді. Гипергликемия, гиперкетонемия, кетонурия +, рН 7, 25-7, 3 тә н.
Кетоацидоздың IІІ дең гейі (команың ө зі): есті жоғ алту, рефлекстердің тө мендеуі мен жоғ алуы, дегидратациямен айқ ындалатын коллапс, олигоанурия: тері мен шырышты қ абық тың қ ұ рғ ақ тануы (тілі, ерні, ауыс қ уысы қ ұ рғ ақ ), куссмаулді тыныс алу, ДВС-синдром белгілері (суық жә не кө герген аяқ -қ олдар, мұ рын ұ шы, қ ұ лақ қ алқ аны). Зертханалық кө рсеткіштер нашарлайды: гипергликемия, гиперкетонемия, кетонурия +++, рН < 7, 0. 1-типті Қ Д инсулинотерапия жү ргізгенде, физикалық жү ктемелерде, 1 типті Қ Д ауыратындардағ ы кө мірсулардың жеткіліксіз қ абылдамауы кезінде гипогликемиялық кү й байқ алуы мү мкін.
Гипогликемиялық кү й Гипогликемиялық кү йдің клиникалық бейнесі орталық нерв жү йесінің энергетикалық аштығ ымен байланысты Нейрогликопеникалық белгілері • ә лсіздік, бас айналу • назары мен зейіннің тө мендеуі • бас ауыру • ұ йқ ышылдық • ес адасу • сө йлеудің тү сініксіздігі • аяқ шалыныс • қ ұ рысу • тремор • суық тер • тері қ абатының бозғ ылттығ ы • тахикардия • АҚ кө терілуі • алаң даушылық пен қ орқ ыныш сезімі
Гипогликемиялық кү йдің ауырлық жағ дайы: Жең іл: тершең дік, діріл, жү рек қ ағ ысы, алаң даушылық, кө з кө руінің анық сыздығ ы, аштық сезімі, шаршағ ыштық, бас ауруы, ү йлесімділіктің бұ зылуы, тү сініксіз сө йлеу, ұ йқ ышылдық, тежеулік, агрессия. Ауыр: қ ұ рысулар, кома. Гипогликемиялық кома ауыр гипогликемиялық жағ дайда тоқ тату шаралары қ абылданбағ ан кезді пайда болады. Зертханалық тексеру:
2-Кесте. Қ ант диабеті мен басқ а да гликемия бұ зылыстарындағ ы диагностикалау коитерийлері (ДДҰ, 1999, 2006, толық тырулармен) [1, 3]
Анық талғ ан уақ ыты
| Глюкоза шоғ ырлануы, ммоль/л *
| Тұ тас капиллярлы қ ан
| Тамырлық плазма
| Қ алып
| Ашқ арынғ а жә не ПГТТ кейін 2 сағ аттан соң
| < 5, 6
| < 6, 1
| < 7, 8
| < 7, 8
| Қ ант диабеті
| Ашқ арынғ а ** немесе ПГТТ кейін 2 сағ аттан соң немесе аяқ асты анық тау
| ≥ 6, 1 ≥ 11, 1 ≥ 11, 1
| ≥ 7, 0 ≥ 11, 1 ≥ 11, 1
| Глюкозағ а тө зімділіктің бұ зылуы
| Ашқ арынғ а жә не ПГТТ кейін 2 сағ аттан соң
| < 6, 1 ≥ 7, 8 жә не < 11, 1
| < 7, 0 ≥ 7, 8 жә не < 11, 1
| Ашқ арынғ а гликемияның бұ зылуы
| Ашқ арынғ а жә не ПГТТ кейін 2 сағ аттан соң
| ≥ 5, 6 жә не < 6, 1 < 7, 8
| ≥ 6, 1 жә не < 7, 0 < 7, 8
| Гестационды қ ант диабеті
| Ашқ арынғ а немесе ПГТТ кейін 1 сағ аттан соң немесе ПГТТ кейін 2 сағ аттан соң
|
| ≥ 5, 1 жә не < 7, 0
|
| ≥ 10, 0
|
| ≥ 8, 5
| * Диагностикалау глюкозаның дең гейін зертханалық анық тау негізінде жү ргізіледі. ** Жіті метаболиялық декомпенсациялы немесе анық белгілері бар Қ Д-дан басқ а жағ дайларда келесі кү ндерде Қ Д-н қ айталап диагноз қ оюғ а кең ес беріледі. Гестационды гликемия диагнозы бірретті гликемияны анық тау негізінде қ ойылуы мү мкін. *** Гипергликемияның классикалық белгілерінің болғ анында.
Қ ан қ ұ рамындағ ы глюкозаны анық тау: - аш қ арынғ а – таң ертең гі, 8 сағ аттан аз емес алдын-ала ашығ удан кейінгі глюкоза дең гейін білдіреді. - кездейсоқ – уақ ытқ а жә не тамақ тануғ а байланыссыз тә уліктің кез-келген уақ ытындағ ы глюкозаның дең гейін білдіреді. HbAlc – диагностикалық белгілері СД [4]: Қ ант диабетінің диагностикалық белгілері ретінде HbAlc ≥ 6, 5% (48 ммоль/моль) дең гейі таң далғ ан. Diabetes Control and Complications Trial (DCCT) стандарттарына сә йкес анық тау National Glicohemoglobin Standardization Program (NGSP) ә дісімен жасалғ ан болса, HbAlc қ алыпты дең гейі 5, 7% дейін болып есептеледі. Ауыр метаболиялық декомпенсация белгілері болмағ ан жағ дайда, диагноз диабеттік диапазондағ ы екі санның негізінде қ ойылуы керек, мысалы, екі рет анық талғ ан HbAlc немесе бір рет анық талғ ан HbAlc + глюкоза дең гейінің бір ретті анық талуы. 3-кесте. Диабеттік кетоацидоздың зертханалық кө рсеткіштері[5]
Кө рсет кіш
| Қ алыпта
| ДКА кезінде
| Ескерту
| Глюкоза
|
|
| Қ алыпты жағ дайда 16, 6-дан жоғ ары
| Калий
|
|
| Калийдің тамырішілік жетіспеушілігі кезінде оның плазмадағ ы дең гейі қ алыпты жә не ацидоз есебінен жоғ ары. Регидратация мен инсулинотерапия басталғ анда гипокалиемия дамиды.
| Амилаза
|
|
| Липаздар дең гейі қ алыпты жағ дайда қ алады
| Лейкоциттер
|
|
| Инфекциялар болмағ ан жағ дайда (стрестік лейкоцитоз)
| Қ анның газдық қ ұ рамы рСО2
|
|
| Ішінара респитарлы ө теумен метаболиялық ацидоз
| рН
|
|
| Тыныс алудың жетіспеушілігімен қ оса жү ргенде рСО2- 25 мм аз рт. ст., сонымен қ атар ми тамыр ларының вазоконструкциясы дамып, мидың ісінуі болуы мү мкін. 6, 8 дейін тө менейді.
| Лактат
|
|
| Лактацидозды гиперперфузиямен шақ ырылады, сонымен қ атар белсенді лактат синтезі рН 7, 0
| болып тө мендегенде пайда болады.
|
| КФК, АСТ
|
|
| Протеолиз белгісі сияқ ты
| Ескерту. ↑ — жоғ арылағ ан, ↓ — тө мендеген, N— қ алыпты мә н, КФК —фосфокиназ креатині, АСТ — аспартат аминотрансфераза 4-кесте. ДКА-ның ауырлығ ына қ арай жіктелуі [3]
Кө рсеткіштер
| ДКА ауырлық дең гейі
| жең іл
| орташа
| ауыр
| Плазма глюкозасы (ммоль/л)
| > 13
| > 13
| > 13
| Артериальды қ анның рН
| 7, 25-7, 30
| 7, 0-7, 24
| < 7, 0
| Сарысудың бикарбонаты (ммоль/л)
| 15-18
| 10-15
| < 10
| Несептегі кетонды денелер
| +
| ++
| +++
| Сарысудағ ы кетонды денелер
|
|
|
| Плазманың осмолярлығ ы (мосмоль/л)*
| Тү рленеді
| Тү рленеді
| Тү рленеді
| Анионды айырмашылық **
| > 10
| > 12
| > 14
| Естің бұ зылуы
| Жоқ
| Жоқ немесе ұ йқ ышылдық
| Сопор/кома
| * Есептеуді Гиперосмолярлы гипергликемиялық жағ дай бө лімінен қ араң ыз. ** Анионды айырмашылық = (Na+) – (Cl– +HCO3–) (ммоль/л). 5-кесте Мамандар кең есі ү шін кө рсетімдер *[3, 7]
Маман
| Кең ес мақ саты
| Офтальмологтың кең есі
| Диабеттік ретинопатияны диагностикалау мен емдеу ү шін – кең қ арашық тағ ы офтальмоскопия жү ргізу жылына 1 рет, кө рсетім бойынша-жиірек
| Неврологтың кең есі
| Диабеттің асқ ынуын диагностикалау мен емдеу ү шін – кө рсетім бойынша
| Нефрологтың кең есі
| Диабеттің асқ ынуын диагностикалау мен емдеу ү шін – кө рсетім бойынша
| Кардиологтың кең есі
| Диабеттің асқ ынуын диагностикалау мен емдеу ү шін – кө рсетім бойынша
| Стоматологтың жә не ЛОР дә рігерінің кең есі
| Созылмалы инфекция ошақ тарын санациялау ү шін – кө рсетім бойынша
|
|