Эндокриндік жүйе[өңдеу]

Эндокриндік жү йе[ө ң деу]

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынғ ан мә лімет

Басты ішкі секреция бездері (сол жақ та — еркек, оң жақ та — ә йел): 1. Эпифиз 2. Гипофиз 3. Қ алқ анша без 4. Тимус 5. Бү йрек ү сті безі 6. Ұ йқ ы безі 7. Аналық без 8. Аталық без

Эндокриндік жү йе — ағ заның гуморальды реттелуінде маң ызды рө л атқ арады. Бұ л жерде гуморальды реттелу дегеніміз —қ анның қ ұ рамындағ ы гормондар жә не минералдық заттардың ә серлері арқ ылы организм қ ызметінің реттелуі. Ол ағ заның ішкі ортасына арнаулы биологиялық белсенді заттарды бө ліп шығ арады. Ішкі секреция бездері шығ арғ ан заттар гормон деп аталады. Бездер бө лген гормондар қ анның ағ ысымен ішкі мү шелерге жә не мү шелер жү йелеріне келіп, олардың жұ мысына ә сер етеді.

Организмде бездерді ү ш топқ а бө леді:

1. Сыртқ ы секреция бездері (бауыр, сілекей, ұ йқ ы жә не ішек бездері);

2. Ішкі секреция бездері (гипофиз, эпифиз, қ алқ анша без, қ алқ анша маң ы бездері, тимус, бү йрек ү сті бездері);

3. Аралас секреция бездері (жыныс бездері, ұ йқ ы безі).

Мазмұ ны

[жасыру]

· 1Эндокриндік жү йенің қ ызметі

· 2Гормондар

· 3Ішкі секреция бездері

o 3. 1Гипоталамус-гипофиздік жү йе

o 3. 2Қ алқ анша без

o 3. 3Қ алқ анша маң ы бездері

· 4Дереккө здер

Эндокриндік жү йенің қ ызметі[ө ң деу]

· Ағ заның гуморальды реттелуіне қ атысады жә не барлық мү шелер мен жү йелердің қ ызметін бақ ылайды.

· Ішкі тұ рақ тылық ты, яғ ни, гомеостазды қ амтамасыз етеді.

· Жү йке жә не иммундық жү йелермен қ осыла отырып:

· ө суді;

· ағ заның дамуын;

· жыныстық жетілуін жә не репродуктивті қ ызметін;

· энергияны сақ тауды бақ ылап қ амтамасыз етеді.

· Жү йке жү йесімен бірігіп гормондар:

· эмоционалды реакциялардың;

· адамның психикалық мансабынның қ амтамасыз етілуіне қ атысады.

Гормондар[ө ң деу]

Гормондар — ішкі секреция безінің қ анғ а бө ліп шығ аратын жә не дененің тү рлі ә рекетін реттейтін биологиялық заттар. Ә р гормон белгілі бір мү шеге ә сер етеді. Гормондардың барлығ ы бір-бірімен тығ ыз байланыста жұ мыс істейді. Гормондар химиялық қ ұ рамына қ арай аминдер, нә руыздар, стероидтар жә не май қ ышқ ылдары болып келеді.

Гормондардың қ асиеті:

1. Гормондар дистантты тү рде ә сер етеді;

2. Арнайы ә сер;

3. Био-физиологиялық белсенділік;

4. Ә р тү рге арнайшылық;

5. Тек тірі жасушаларғ а ә сер ету.

Ішкі секреция бездері[ө ң деу]

Толық мақ аласы: Ішкі секреция бездері

Эндокринді бездер (эндокринные железы); (glandula endocrinae, лат. glandula без, грек, endon — ішкі, krino — бө лу) — инкреттерін (гормондар) организмнің сұ йық ішкі ортасына (қ ан, лимфа, ұ лпа сұ йығ ы) бө летін бездер. Бұ л бездер тек секрет бө летін соң ғ ы бө лімдерден тұ рады, шығ ару ө зектері болмайды жә не қ ан тамырларына ө те бай келеді. Эндокринді бездер (ішкі секреция бездері): орталық жә не шеткі эндокринді бездер болып екіге бө лінеді. Орталық эндокринді бездерге: гипоталамус, гипофиз жә не элифиз, ал шеткі эндокринді бездерге: қ алқ анша, қ алқ анша маң ы, бү йрекү сті бездері жатады. Бұ лардан басқ а организмде қ осарлана қ ызмет атқ аратын аралас бездер де болады. Оларғ а: жынысбездері, ұ йқ ы безі, плацента жә не тимус (айырша без) жатады. Эндокринді бездер гормондары организмнің сұ йық ішкі ортасы арқ ылы дене мү шелерінің дамуы мен қ ызметін, олардағ ы зат алмасу дең гейін гуморальды реттеуге қ атысады. ^[1]

Гипоталамус-гипофиздік жү йе[ө ң деу]

Толық мақ алалары: Гипоталамус жә не Гипофиз

Гипоталамус — аралық мида орналасқ ан ішкі секреция бездерінің қ ызметін реттейтін орталық. Ә деби тұ рғ ыда айтатын болсақ: гипоталамус ішкі секреция бездерінің «композиторы». Гипоталамус пен гипофиз тығ ыз байланыста жұ мыс істеп, Гипоталамус-гипофиздік жү йені қ ұ райды. Гипоталамус гипофиз безін реттейді, ал гипофиз ағ задағ ы барлық басқ а бездердің жұ мысын реттейді. Олар нейрогормондар бө ліп рефлекстік жә не гуморальдік реттеуді жү зеге асырады. Гипоталамус гипофизге ә сер ететін статин (гипофиздың гормон тү зуін тежейді) жә не либерин (гипофиздің гормон бө лу белсенділігін арттырады) гормондарын бө леді. Окситоцин жә не вазопрессингормондары гипофиздың артқ ы бө лігінде жиналады.

Гипофиз жә не Эпифиз

Гипофиз — аралық мида орналасқ ан ішкі секреция бездерінің ең негізгі жетекші орталығ ы. Ә деби тұ рғ ыда бұ л гормон ішкі секреция бездерінің «дирижері» болып саналады. Гипофиз - сопақ ша пішінді, салмағ ы 0, 5-0, 7 г. Гипофиз гормондарының барлығ ы химиялық қ ұ рамы бойынша пептидті (нә руызды). Гипофиз ү ш бө ліктен тұ рады: алдың ғ ы, артқ ы, ортаң ғ ы

Қ алқ анша без[ө ң деу]

Толық мақ аласы: Қ алқ анша без

Қ алқ анша без — мойынның алдың ғ ы жағ ына орналасқ ан. Оның салмағ ы-15-30 г. Ол ө зара байланысты екі бө ліктен тұ рады. Қ алқ анша без қ анның қ ұ рамындағ ы йодты сің іріп, жинақ тайды. Йод бұ л без гормондарының қ ұ рамына енеді. Қ алқ анша бездің тироксин (тетрайодтиронин, Т₄) деп аталады. Сонымен қ атар кальцитонин жә не трийодтиронин (Т₃). Тироксин дененің ө су жә не даму, зат алмасу (нә руыз, май) ә рекеттері мен жү йке жү йесінің қ озуына ә серін тигізеді. Қ алқ анша без зат алмасуғ а, адамның ө суіне, дене салмағ ына, қ имылына жә не ой ең бектерінің дамуына ә сер етеді.

Қ алқ анша маң ы бездері[ө ң деу]

Толық мақ аласы: Қ алқ анша маң ы безі

Қ алқ анша маң ы бездері — қ алқ анша бездің жоғ арғ ы жә не тө менгі жағ ына жанаса орналасқ ан. Без паратгормон бө леді. Паратгормон - кү рделі қ ұ рылысты зат. Ол денедегі кальций мен фосфаттардың алмасуын, тағ амның ішектен қ анғ а тез сің ірілуін, зә рмен бірге шығ арылуын реттейді. Кальция алмасудың реттелуі паратгормонның жә не D дә руменінің қ атысуымен болады. D дә румені жетіспегенде сү йектің қ ұ рамында кальций азайып, оның қ аттылық, мық тылық қ асиеті тө мендейді.

1-типті Қ Д

β -жасушалы ұ йқ ы бездерінің деструкциясы, ә детте абсолютті инсулинді жетіспеушілігіне ә кеп соғ ады.

2-типті Қ Д

Инсулинді резистенттілік кө рінісіндегі инсулин секрециясының бұ зылуы

Қ Д-нің басқ а да спецификалық типтері

- β -жасушасы функциясының генетикалық ақ аулары; - инсулин ә рекеттерінің генетикалық ақ аулары; - ұ йқ ы бездерінің экзокринді бө лігінің аурулары; - дә рілік препараттармен немесе химиялық заттармен индуцирленген (АИТВ/ЖИТС емдегенде немесе ағ заларды транспланттаудан кейін); - эндокринопатия; - инфекциялар; - Қ Д-мен бірлескен басқ а да генетикалық белгілер.

Гестациялы Қ Д

жү ктілік кезінде байқ алады

Диагностикалық іс-шаралардың негізгі жә не қ осымша тізімі
Амбулаториялық дең гейде жү ргізілетін негізгі диагностикалық тексерулер:
• гликемияны анық тау аш қ арынғ а жә не астан кейін 2 сағ аттан соң (глюкометрмен);
• несептегі кетонды денелерді анық тау.

Амбулаториялық дең гейде жү ргізілетін қ осымша диагностикалық тексерулер:
• ИФА–анық тама ICA – аралшық жасушаларғ а антиденелер, GAD65 – глутаминді қ ышқ ыл декарбоксилазасына антиденелер, IA-2, IA-2 β – тирозин-фосфатазғ а антиденелер, IAA –инсулинге антиденелер;
• Иммунохемилюминесценция ә дісімен қ ан қ ұ рамындағ ы сарысудың C-пептидін анық тау;
• ИФА – анық тама ТТГ, еркін Т4, ТПО жә не ТГ антиденелер;
• НМГ (1-қ осымшағ а сә йкес);
• қ ан қ ұ рамындағ ы кетондық денелерді анық тау;
• гликозилирленген гемоглобинді анық тау (HbAlc);
• іш қ уысындағ ы ағ залардың, қ алқ анша безінің УДЗ-сы;
• кеуде қ уысының ағ заларының ФГ-сы (R-графия кө рсетуі бойынша).

Жоспарлы госпитальдауғ а жіберу кезінде жү ргізуге қ ажетті тексерудің ең қ ысқ а тізімі:
• гликемияны анық тау аш қ арынғ а жә не таң ғ ы астан кейін 2 сағ аттан соң, тү скі ас алдында жә не одан кейін 2 сағ аттан соң, кешкі ас алдында жә не
одан кейін 2 сағ аттан соң, 22 –00 сағ атта жә не тү ң гі сағ ат 03-те
(глюкометрмен);
• несептегі кетонды денелер анық тау.
• ЖҚ Т;
• ЖНТ;
• ЭКГ;

Стационарлық дең гейде жү ргізілетін негізгі (міндетті) диагностикалық тексерулер:
• гликемиялық бейін: аш қ арынғ а жә не таң ғ ы астан кейін 2 сағ аттан соң, тү скі ас алдында жә не тү скі астан 2 сағ аттан кейін, кешкі ас алдында жә не кешкі астан 2 сағ аттан соң, 22. 00-де жә не тү нгі 3. 00-де
• қ анның биохимиялық талдауы: жалпы ақ уызды, билирубинді, АСТ, АЛТ, креатининді, жалпы холестеринді жә не оның фракцияларсын, триглицеридтерді, натрийді, калийін, СКФ есебін анық тау;
• жалпы қ ан талдау
• жалпы несеп талдауы
• несептің альбумин-креатининді коэффициентін анық тау.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒