Гүлдер мен өсімдіктер.

Гү лдер мен ө сімдіктер.

Ертеде ассириялық тар мен вавилондық тар Екі ө зендік мемлекетінде қ ұ рма пальмасын ө сірді (екі ү йлі ө сімдік). Х. К. Шпренгель «Табиғ аттың ашылғ ан сыры» ең бегінде 1793ж. гү лді ө сімдіктердің (нектарник) балауызын зерттеді. Ол ө з теориясында гү лдердің балауыз қ асиеттері сол ө сімдікті тозаң дыратын насекомдарғ а тә уелді екенін айтты. Мысалы: эвглосса арасы кектар соратын мү шесі ұ зын болып келеді. Оң тү стік америка кө белегі- тұ мсық тар ө те ұ зын гү л формасына байланысты. Шмель -> аконит

Экожү йедегі ағ залардың байланыстары.

1) Қ оректену немесе трофикалық байланыс.

2) Топикалық байланыс-(грекше топос –орын), мекен ету ортасын пайдалануғ а негізделген байланыстар.

3) Форикалық (латынша форас- сыртта)- бұ л байланыс бір ағ заныцң басқ а ағ зағ а таралуына қ атысқ ан кезде пайда болады.

3. Экологиялық факторлар ә серіне организмдердің жалпы заң дылық тары

Экологиялық факторлардың организмге ә сер етуі мен оғ ан организмнің реакциясы бірдей болмайды.

Ө зара ә рекеттесу факторлар ережесі. Оның мә ні келесіде: яғ ни бір факторлардың ә сер ету кү шін басқ а факторлар кү шейту немесе азайтуы мү мкін. Мысалы, жылудың кө п мө лшері ауаның ылғ алдылығ ын тө мендетеді. Ю. Либихтың «Минимум» заң ы немесе шектеуші факторлар ережесі. Бұ л ереженің мә ні келесіде: шектен тыс аз немесе шектен тыс кө п фактор (қ ауіпті нү ктенің қ асындағ ы) организмнің кү йіне ық пал етеді, сонымен бірге, басқ а факторлардың ә серлерін шектейді. Бұ л заң ның ө мірде практикалық маң ызы зор. Организмдердің ең қ ажетті шектеуші факторларын біле отырып, мол ө нім алуғ а немесе табиғ ат ресурстарын тиімді пайдалануғ а жол ашады. Шектеуші факторлармен қ атар организмнің факторлар жиынтығ ына деген ең жоғ арғ ы тө зімділік қ асиеті болады. Ол В. Шелфордтың толеранттық (тө зімділік) заң ына байланысты. Оптимум аймағ ы ә ртү рлі ағ залар ү шін бірдей емес. Біреулері ү шін аймақ аралығ ы біршама кө п, мұ ндай ағ залар эврибионттар тобына жатады (грекше эури- кең, биос- тіршілік). Аз диапазонда бейімделетін ағ залар стенобионттар деп аталады(грекше стенос- тар). Эврибионтты тү рлер қ олайсыз экологиялық орталарда қ алыпты тіршілігін жалғ астыра береді. Мысалы, бұ л организмдер тобына Қ азақ станғ а жерсіндірілген ондатраны, кө гілдір тү лкіні, колорадо қ оң ызын, ақ қ анатты американдық кө белекті жатқ ызуғ а болады. Стенобионтты тү рлердің таралу аймағ ы шектеулі болады.

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер: http: //referatikz. ru

СӨ Ж-3

Популяция (лат. populus — халық, тұ рғ ын халық ) — белгілі бір кең істікте генетикалық жү йе тү зетін, бір тү рге жататын жә не кө бею арқ ылы ө зін-ө зі жаң ғ ыртып отыратын ағ залар тобы. Осы топтың популяция болып есептелуі ү шін: тарихи қ алыптасқ ан ареалы жә не ү здіксіз ө згеріп тұ ратын сыртқ ы орта жағ дайында ө зінің саны мен қ ұ рылымын сақ тауғ а қ абілетті болуы; сол тү рдің ө зге топтарынан қ андай да бір табиғ и кедергілермен ажыратылып тұ руы; бір немесе бірнеше экожү йенің қ ұ рамына кіріп, олардағ ы зат алмасу, энергия тасымалдау процестеріне қ атысуы тиіс. Ә р популяция ө зіне ғ ана тә н статиктикалық сипаттамалары (саны, тығ ыздығ ы, ареалы, орналасуы, жас ерекшелігі, жыныстық қ ұ рамы) жә не динамикалық сипаттамалары (саны мен тығ ыздығ ының уақ ытқ а қ атысты ө згеруі) бойынша ерекшеленеді. Популяцияның статиктикалық сипаттамалары популяцияның белгілі бір сә ттегі кү йін кө рсетіп, ө лшеу, санау арқ ылы қ ысқ а мерзімде анық талады. Популяцияның динамикалық сипатамаларын анық тау ұ зақ мерзімді (бір ұ рпақ жаң аратындай) қ ажет етеді. Популяция санының динамикасы белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тірі ағ залардың ө мірге келуі мен ө лімі кө рсеткіштерінің ара салмағ ы бойынша анық талады. Сондай-ақ, популяция санының ө згеруіне иммиграция жә не эмиграция процестері де ә сер етеді. Популяция саны ө суінің біртіндеп тежелуі логистикалық тең деу арқ ылы ө рнектеледі. Ә детте, жануарлар мен ө сімдіктер популяциясының саны біршама тұ рақ ты болғ анымен, олар ә лсін-ә лсін кү рт ө згеріп отырады (мысалы, тоқ алтіс тышқ андар, леммингтер, т. б. ). Кейбір жануарлардың (шегіртке, бө кендер, т. б. ) санының немесе тығ ыздығ ының қ ауырт ө суі олардың қ оныс аударуына ә келеді. Жануарлар популяцияларының саны мен тығ ыздығ ы кү рделі мінез-қ ұ лық тық (аумағ ын белгілеу, қ ору, кө ші-қ он), физиологиялық механизмдер арқ ылы (гормондар қ ызметі, стресс) жә не популяцияның генетикалық қ ұ рылымының ө згеруі арқ ылы реттеліп отырады. ^[1]

Топтық бірігу ретіндегі популяция ө зіне ғ ана тә н қ асиеттермен қ атар ә рбір жеке дарақ тардың ө зіне тә н қ асиеттерге де ие. Топтық ерекшеліктер дегеніміз - бұ л популяциялардың негізгі сипаты. Оғ ан мыналар жатады:

· 1) жалпы есебі (сан) - бө лінген аумақ тағ ы дарақ тардың жалпы саны;

· 2) тығ ыздық - популяция мекендеген кең істіктің ауданына немесе кө леміне келетін дарақ тардың орташа саны;

· 3) ө сімталдық - кө бею нә тижесінде уақ ыт бірлігінде пайда болғ ан жаң а дарақ тар саны;

· 4) ө лім-жітім - белгілі уақ ыттың бір бө лігінде дарақ тар популяциясында ө лгендердің мө лшерін кө рсететін кө рсеткіш;

· 5) популяция ө сімі - туу мен ө лім-жітім арасындағ ы айырма; ө сімнің пайдалы да, пайдасыз да болуы мү мкін;

· 6) ө су қ арқ ыны - уақ ыт бірлігіндегі орташа ө сім;

· 7) жыныстық қ ұ рам — берілген популяциядағ ы еркек жә не ә йел жынысты дарақ тар арақ атынасы;

· 8) жас қ ұ рамы - бұ л дарақ тарды жасы бойынша бө ліп тарату. ^[2]

Популяция терминін 1903 ж. Дания биологы В. Иогансен (1857 — 1927) енгізді. Эволюция заң дылық тарын, тү рлердің пайда болуын зерттейтін ғ алымдар популяцияны микроэволюциялық процестің ең шағ ын бірлігі ретінде қ арастырса, ал экологтар популяцияны тү р аралық ә серлесу мен ө німділік тұ рғ ысынан зерттейді. Популяцияны зерттеудегі микроэволюциялық, генетикалық, экологиялық бағ ыттарды біріктіретін биологияның жаң а саласы — популяциялық биология қ алыптасты. Жойылып кету қ аупі тө нген тү рлерді сақ тап қ алу, зиянды тү рлердің санын тежеу, экожү йе қ ұ рамына жаң а тү рлерді енгізуде (интродукция) популяцияны зерттеудің маң ызы зор.

Популяция туралы тү сінік ә рбір тү р белгілі бір аумақ та - ареалда тіршілік етеді. Кө біне ареалдың ә р жерінде орналасқ ан особьтар топтары бір-бірімен байланыса да алмай, шағ ылыса да алмай бө лектеніп ө мір сү реді. Бұ л топтардың саны тү рдің санына, тарихи (филогенетикалық ) жасына, ареалдың аумағ ына жә не басқ а да себептерге байланысты. Популяция - тіршілік циклдары, морфологиялық белгілері ұ қ сас, генефондары ортақ особьтар жиынтығ ы. «Популяция» ұ ғ ымы лат. populus - халық деген мағ ынаны білдіреді. Бұ л терминді алғ аш рет дат генетигі В. Л. Иогансен қ олданды. «Популяция» ұ ғ ымы биологияда негізгі ұ ғ ымдардың бірі, ал популяцияны генетикалық, эволюциялық жә не экологиялық тұ рғ ыдан зерттеу жұ мыстары ерекше бағ ытқ а - популяциялық биологияғ а бірігеді. Популяциялық экология немесе демэкология осы бағ ыттың бір бө лігі болып табылады. Бір популяцияғ а жататын азғ алар бір-біріне қ оршағ ан ортаның факторлары немесе басқ а да бірге тіршілік ететін тү рлерден кем ә сер етпейді. Популяцияда тұ раралық қ арым-қ атынастың барлық формалары кездеседі. Алайда популяцияда кө біне бә секелестік жә не мутуалистік (бір-біріне пайдалы) байланыстар қ атты байқ алады. Популяциядағ ы ө зіндік тү руші қ арым қ атынастары - бұ л ұ рпақ ә келуге қ атысты байланыстар; ә ртү рлі жынысқ а жататын особьтар арасындағ ы жә не ата-аналары мен ұ рпақ тары арасындағ ы байланыстар. Экологиялық жү йелердің, сонымен қ атар популяцияның негізгі қ асиеті - олар ү немі ө згерісте, қ озғ алыста болады. Бұ л жү йенің ө німділігіне, биологиялық алуан тү рлілігіне, қ ұ рылымдық - Функционалдық ерекшелігіне ә сер етеді. Тірі материяның ұ йымдасу жү йесінде популяциялық дең гей ерекше орын алады. Бір жағ ынан популяция тіршіліктің ә ртү рлі дең гейінде: ағ за-популяция-биоценоз-биогеоценоз-биосфера Функционалдық -экологиялық қ атарына кіретін биоценотикалық қ арым-қ атынастың элементарлық бірлігі болып табылады. Екінші жағ ынан популяция ә ртү рлі дең гейдегі таксондардың Филогенетикалық байланысын: ағ за-популяция-тү р-тұ ыстұ қ ымдас-отряд-класс-патшалық кө рсететін генетикалық - эволюциялық қ атарына кіретін эволюциялық процестің элементарлық бірлігі.

Тү рдің популяциялық қ ұ рылымы ә рбір тү р белгілі бер территорияда (ареалда) тіршілік ете отырып сол территорияда популяциялар жү йесі ретінде кө рінеді. Тү р тіршілік еткен ареал неғ ұ рлым кү рделі, бө лшектенген болса популяциялар арасындағ ы алшақ тық та соғ ұ рлым жоғ ары болады. Алайда тү рдің популяциялық қ ұ рылымын оның биологиялық ерекшеліктері - особьтардың қ озғ алу белсенділігі, табиғ и кедергілерді, тосқ ауылдарды жең е білуі жә не т. б. анық тайды. Егер тү р мү шелері ү лкен кең істікте ү немі қ озғ алып, араласып жатса мұ ндай тү р аз ғ ана ірі-ірі популяциялардан тұ ратын тү р болып сипатталады. Кө шіп-қ ону (миграция) қ абілеттілігімен ә детте солтү стік бұ ғ ылары, Африка саванналарындағ ы тұ яқ ты жануарлар ерекшеленеді. Олар маусымдық кө шіп-қ ону кезінде жү здеген шақ ырым жерлерді артқ а тастайды. Мұ ндай тү рге жататын популяциялардың шекаралары ә детте, ү лкен географиялық тосқ ауыл, бө геттер - ү лкен ө зендер, тау жоталары т. б. бойынша ө теді. Қ озғ алуғ а белсенділігі тө мен жағ дайда тү рдің қ ұ рамында ландшафттың мозайкалығ ын білдіретін кө птеген майда популяциялар қ ұ рылады. Мозайкалық - қ ауымдастық тың кең істікте кө лденең таралуы. Ө сімдіктер мен аз жә не баяу қ озғ алатын жануарларда популяция саны ортаның ә ртү рлілігіне тікелей байланыста болады. Мысалы, мұ ндай тү рлердің таулы аудандарда жазық жерлермен салыстырганда территория бойынша бір-бірінен алыстап, бө лінуі жоғ ары. Кейде тү рдің кішкентай ареалда тіршілік етуі ортаның ә ртү рлілігіне емес, ағ заның мінез-қ ұ лқ ына да байланысты. Мысалы, аюлар ө здері тіршілік етіп жатқ ан жерге бауыр басып қ алатындық тан ол жерді тастап кетпейді, сондық тан ү лкен ареалда бір-бірінен кейбір қ асиеттері бойынша ө згешеліктері бар кө птеген майда топтар болып тіршілік етеді. Кө ршілес популяциялардың бір-бірінен алшақ ө мір сү ру ерекшеліктері ә ртү рлі. Кей жағ дайда олар тіршілік етуге қ олайсыз жерлермен бір-бірінен оқ шауланса, кейде тіршілікке қ олайлы ортада (шө лді жердегі ө зен аң ғ арлары мен оазистерде) бір жерге кө птеп шоғ ырланғ ан. Бір тү рге жататын популяциялардың ішінде шекаралары жақ сы байқ алатын жә не керісінше, анық байқ алмайтын ареалда тіршілік ететін популяциялар да болуы мү мкін. Кө пшілікке белгілі, астық тұ қ ымдастардың зиянкесі тасбақ алы қ андала жұ мыртқ аны жарып шық қ ан сон 2, 5-3 айдан кейін дә нді алқ аптардан ондағ ан, жү здеген шақ ырым жердегі тау етегіндегі ормандарғ а ұ шып, қ оныс аудару басталады. Ол жерде олар келесі кө ктемге дейін ағ аштардан тү скен жапырақ тар арасында қ ыстап шығ ады. Ұ шу ұ зақ тығ ы особьтардың қ оң дылығ ына байланысты. Нә тижесінде қ ыстап шығ атын бір жерде ә ртү рлі жерлерден ұ шып келетін қ андалалар араласып кетеді. Ал кө ктемгі ұ шу бағ ыты желдің бағ ытына байланысты болады. Осығ ан байланысты ү лкен кең істікте особьтардың ү немі қ озғ алуы жә не бір-бірімен араласуы болып жатады да жекелеген популяциялардың шекаралары бола бермейді. Сондық тан тү р ішінде популяциялар ә ртү рлі кө лемдегі топтар ретінде кездесуі мү мкін. Популяциялар арасында жекелеген особьтардың алмасуы ұ дайы немесе ара-тұ ра болып жатады. Қ арғ алардың маусымдық кө шуі кезінде жас қ ұ стардың бір бө лігі қ ыстайтын жерінде сол жердегі басқ а особьтармен жұ п тү зіп қ алып қ ояды. Жекелеген особьтар арасындағ ы байланыстар бір нә тижеге, популяция арасындағ ы байланыстар басқ аша нә тижелерге алып келеді. Мысалы, белгілі бір паразиттің ұ зақ уақ ыт бойы ә сер етуі иесінің физиологиялық жағ дайының, ұ рпақ шығ аруының, ө мір сү ру ұ зақ тығ ының ө згеруіне байланысты болуы мү мкін. Осы тү рге жататын популяциялар арасындағ ы қ арым-қ атынастар олардың топтық сипаттарының - санының, жастық қ ұ рамының, ө луі мен популяцияның ө су қ арқ ындылығ ьшың ө згеруіне алып келеді. Популяциялар арасындағ ы байланыстар оларды бү тін бір тү р ретінде ұ стап тұ руғ а кө мектеседі. Популяциялар арасындағ ы ұ зақ жә не толық оқ шаулану ә детте жаң а тү рлердің пайда болуына алып келеді.

Кейбір популяциялар арасындағ ы ө згешеліктер ә ртү рлі дең гейде болады. Ол ө згешеліктер олардың тек топтық сипатына ғ ана емес, жеке особьтарының мінез-қ ұ лық, морфологиялық жә не Физиологиялық ерекшеліктеріне де қ атысты болуы мү мкін. Ареалдың ә ртү рлі бө лігіндегі ақ қ ояндар бір-бірімен тү сі, дене мө лшері, ас қ орыту жү йесінің қ ұ рылысы бойынша айырмашылық тары болады. Мысалы, Ямал тү бегіндегі ақ қ ояндардың аш ішектерінің ұ зындығ ы Орал тауының орманды далаларындағ ы ө кілдеріне қ арағ анда 2 есе ұ зын. Бұ л қ оректену ерекшеліктеріне, қ орек қ ұ рамындағ ы қ атты азық тардың мө лшеріне байланысты.

Тіршілік орталарының айырмашылық тары неғ ұ рлым кө п жә не особьтар арасындағ ы алмасу нашар болса, соғ ұ рлым популяциялардың бір-бірінен ө згешеліктері кө п болады.

Генетикалық біртұ тастығ ына жә не кө бею тү ріне байланысты популяциялар: панмиктикалық (айқ ас ұ рық тану), клонды жә не клонды-панмиктикалық (мысалы, шіркейлерде партеногенетикалық ұ рпақ жынысгы ұ рпақ пен алмасады) болып бө лінеді.

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер:

1. Қ азақ стан энциклопедиясы, VII-том

2. Биология: Жалпы білім беретін мектептің, 9-сыныбына арналғ ан оқ улық, 2-басылымы, ө ң делген/ М. Гильманов,

СӨ Ж-4

Биогеоценоз (био..., гео... жә не гр. koіnos — жалпы) — тіршілік ету жағ дайлары ұ қ сас, белгілі аумақ та ө сетін ө зара байланысты тү рлердің (популяциялардың ) тыныс-тіршілік ортасы. Биогеоценоз терминін 1940 ж. орыс ғ алымы В. Н. Сукачев ұ сынғ ан. Ғ ылыми ә дебиетте биогеоценозды экологиялық жү йедеп те атайды. Дара бастың зат алмасу жә не энергия қ абылдау процестері биогеоценоз популяциялары арасындағ ы байланыстардың негізін қ ұ райды. Қ оректену ә дісіне қ арай барлық тірі организмдер автотрофты организмдер жә не гетеротрофты ағ залар болып бө лінеді. ^[1]Биогеоценоздағ ы зат айналымы тіршіліктің пайда болу процесінде қ алыптасып, тірі табиғ ат эволюциясының дамуы нә тижесінде кү рделене тү седі. Сондай-ақ, биогеоценозда зат айналымы болу ү шін экожү йеде анорганикалық заттардан органикалық заттар тү зетін жә не Кү н сә улесінің энергиясын басқ а тү рге ө згертіп, сол органикалық заттарды пайдаланып, оларды қ айтадан анорганикалық қ осылыстарғ а айналдыратын организмдер болады. Биогеоценоздың негізін продуценттер, консументтер, редуценттер қ ұ райды.

Биогеоценозды жә не онда ө тіп жатқ ан процестерді сипаттайтын кө рсеткіштер:

· тү рдің алуан тү рлілігі (осы биогеоценозды қ ұ райтын ө сімдіктер мен жануарлардың тү рлерінің саны);

· популяция тығ ыздығ ы (бір тү рдің аудан немесе кө лем бірлігіне келетін дара бастар саны);

· биомасса. ^[2]^[3]

Биогеоценоз 2-ге бө лінеді.

Табиғ и биогеоценоз (тоғ ан, орман, т. б. ) — табиғ и сұ рыпталу нә тижесінде қ алыптасатын ө здігінен реттелетін кү рделі де тұ рақ ты биологиялық жү йе.

Жасанды биогеоценоз — тү рлі агрономиялық ә дістерді қ олдану нә тижесінде алынғ ан агроценоздар. Бұ ғ ан қ олдан жасалатын шалғ ындық тар, егістіктер мен жайылымдар, қ олдан отырғ ызылатын ормандар жатады. ^[4]

Синэкология организмдердің тіршілік жағ дайларын, ө зара жә не қ оршағ ан ортамен ө зара қ арым-қ атынасын зерттейді. Синэкология экожү йелердің шекараларын салумен айналысады, сондық тан оны биогеноценологиялық экология деп те атайды. Табиғ атта ә ртү рлі популяциялар бірігіп ірі бірлестіктерді немесе қ ауымдастық тарды қ ұ райды. Синэкологиядағ ы «син» деген сө здің ө зі «бірге», яғ ни бірлесіп, қ ауымдасып тіршілік ету деген мағ ынаны білдіреді. Қ ауымдастық дегеніміз белгілі ареалда мекендейтін, ә ртү рлі тү рлерден қ ұ ралғ ан, тірі организмдер жиынтығ ы. Биоценоз (bios-ө мір, koinos-жалпы) – табиғ и жағ дайлары бірегей жерлерде тіршілік ететін ө сімдіктер, жануарлар жә не микроорганизмдер жиынтығ ынан тұ рады. Биоценоз ұ ғ ымын алғ аш рет ұ сынғ ан неміс зоологы К. Мебиус (1877). Кез келген биоценоз ө зімен-ө зі жеке дамымайды. Ол ә рқ ашанда ө лі табиғ атпен бірлестікте ғ ана ө мір сү реді. Қ ауымдастық дегеніміз ә ртү рлі биоценоздардың - фитоценоздардың, зооценоздардың, микробоценоздардың, микоценоздардың ө зарабайланыстарының жиынтығ ы. Экологияның негізгі ұ ғ ымына «экожү йе» жатады. Бұ л терминді енгізген 1935 ж. А. Тенсли. Экожү йе дегеніміз тірі тіршілік иелері мен олардың мекен ету орталарынан тұ ратын, біртұ тас функционалды біріккен табиғ и жү йе.

Экожү йенің қ ұ рылымы: Экожү йе = биоценоз + биотоп

Экожү йенің негізгі қ асиеттері:

1) зат айналымына қ атысу қ абілеттілігі;

2) сыртқ ы ә серлерге қ арсы тұ руы;

3) биологиялық кө беюі.

Экожү йенің дең гейлері:

1) микроэкожү йе- кішкене су қ оймасы, жануарлар ө лексесі олардың тіршілік ететін ә ртү рлі ағ заларымен бірге, аквариум, жайылым, су тамшысы

2) мезоэкожү йе- орман, ө зен, тоғ ан, т. б.

3) макроэкожү йе- мұ хит, континент, табиғ и зона, т. б.

4) глобальдық экожү йе- биосфера

Экожү йеге мағ ынасы жақ ын терминге «биогеоценоз» жатады. Бұ л терминді 1942ж. академик В. Н. Сукачев енгізген.

Биогеоценоз екі блоктан тұ рады:

1) «биоценоз»- организмдердің ә ртү рлі тү рлерінің ө зарабайланысы(популяция);

2) «биотоп» немесе «экотоп»- мекен ету ортасы.

Экологияда жиі «бірлестік» терминін пайдаланады.

Сонымен, биогеоценоз - тірі ағ залар мен олардың мекен ететін физикалық ортасымен бірге қ ауымдасқ ан жү йе. «био»-тірі ағ залар, «гео»- ө лі табиғ ат (арнайы географиялық орта)Табиғ атта бейорганикалық химиялық элементтер айналымынан басқ а да, биогендік химиялық элементтер миграциясы немесе биогеохимиялық айналым жү зеге асырылады. Экожү йе мен биогеоценоз- тірі ағ залардың жә не ортаның жиынтығ ы. Биогеоценоз- тірі ағ залар мен ортаның кездейсоқ жиынтығ ы емес, ерекше келісілген, динамикалық , ө зарабайланысы, тұ рақ ты, тең естірілген жү йе. Ол ұ зақ уақ ыттың адаптация нә тижесі. Биогеоценозды анық таушы- фитоценоздар. Агробиогеоценоз- жасанды фитоценоз негізінде жасалады. Биогеоценозда барлық тірі иелер қ оректену тізбегіне біріктірілген. Ө зара қ осылу жә не айырылу нә тижесінде белгілі буындардан кү рделі трофикалық тор қ ұ рылады. Қ ұ рлық тағ ы қ оректену тізбегі қ ысқ а(3-4 буыннан тұ рады). Мыс: ағ аш- қ ұ рт- қ ұ с-жыртқ ыш қ ұ с. Су ортасында қ оректену тізбегі едә уір ұ зын: фитопланктон-зоопланктон- майда балық тар- жыртқ ыш балық тар- человек.

Қ оректену тізбегінің бірнеше дең гейі болады:

I-трофикалық дең гей- автотрофты ағ залар-продуценттер

II- шө пқ оректі жануарлар (фитофагтар) – консументтер I-қ атардағ ы

III- трофикалық дең гей- жыртқ ыш жануарлар немесе зоофагтар- консументтер II-қ атардағ ы.

IV- ірі жыртқ ыштар.

V-ө лі организмдердегі заттарды жә не қ алдық тарды тұ тынушылар (деструкторлар, редуценты)- сапрофаг, сапрофиттер, детриттер.

Тізбектегі I-IV дейінгілер–> жеу тізбегі; соң ғ ы – детриттік тізбек

Биоценозда ә ртү рлі тү рлер арасында белгілі бір қ арым-қ атынастар қ алыптасады.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒