ОТЫЗ БІРІНШІ СӨЗ. ОТЫЗ ЕКІНШІ СӨЗ

ОТЫЗ БІРІНШІ СӨ З

Естіген нә рсені ұ мытпастық қ а тө рт тү рлі себеп бар: ә уелі - кө кірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші — сол нә рсені естігенде я кө ргенде ғ ибрә тлану керек, кө ң ілденіп, тұ шынып, ынтамен ұ ғ у керек; ү шінші — сол нә рсені ішінен бірнеше уақ ыт қ айтарып ойланып, кө ң ілге бекіту керек; тө ртінші - ой кеселі нә рселерден қ ашық болу керек. Егер кез болып қ алса, салынбау керек. Ой кеселдері: уайымсыз салғ ырттық, ойыншы-кү лкішілдік, я бір қ айғ ығ а салыну, я бір нә рсеге қ ұ марлық пайда болу секілді. Бұ л тө рт нә рсе - кү ллі ақ ыл мен ғ ылымды тоздыратұ ғ ын нә рселер.

ОТЫЗ ЕКІНШІ СӨ З

Білім-ғ ылым ү йренбекке талап қ ылушыларғ а ә уелі білмек керек. Талаптың ө зінің біраз шарттары бар. Оларды білмек керек, білмей іздегенмен табылмас.

Ә уелі - білім-ғ ылым табылса, ондай-мұ ндай іске жаратар едім деп, дү ниенің бір қ ызық ты нә рсесіне керек болар еді деп іздемекке керек. Оның ү шін білім-ғ ылымның ө зіне ғ ана қ ұ мар, ынтық болып, бір ғ ана білмектіктің ө зін дә улет білсең жә не ә р білмегенің ді білген уақ ытта кө ң ілде бір рахат хұ зур хасил болады. Сол рахат білгенің ді берік ұ стап, білмегенің ді тағ ы да сондай білсем екен деп ү міттенген қ ұ мар, махаббат пайда болады. Сонда ә рбір естігенің ді, кө ргенің ді кө ң ілің жақ сы ұ ғ ып, анық ө з суретімен ішке жайғ астырып алады.

Егер дін кө ң ілің ө зге нә рседе болса, білім-ғ ылымды бір-ақ соғ ан себеп қ ана қ ылмақ ү шін ү йренсең, ондай білімге кө ң ілің нің мейірімі асырап алғ ан шешең нің мейірімі секілді болады. Адамның кө ң ілі шын мейірленсе, білім-ғ ылымның ө зі де адамғ а мейірленіп, тезірек қ олғ а тү седі.

Шала мейір шала байқ айды.

Екінші - ғ ылымды ү йренгенде, ақ иқ ат мақ сатпен білмек ү шін ү йренбек керек. Бахасқ а бола ү йренбе, азырақ бахас кө ң ілің ді пысық тандырмақ ү шін залал да емес, кө бірек бахас адамды тү земек тү гіл, бұ зады. Оның себебі ә рбір бахасшыл адам хақ ты шығ армақ ү шін ғ ана бахас қ ылмайды, жең бек ү шін бахас қ ылады. Ондай бахас хусідшілікті зорайтады, адамшылық ты зорайтпайды, бә лкім, азайтады. Жә не мақ саты ғ ылымдағ ы мақ сат болмайды, адам баласын шатастырып, жалғ ан сө зге жең дірмекші болады. Мұ ндай қ иял ө зі де бұ зық тарда болады. Жү з тура жолдағ ыларды шатастырушы кісі бір қ исық жолдағ ы кісіні тү зеткен кісіден садағ а кетсін! Бахас - ө зі де ғ ылымның бір жолы, бірақ оғ ан хирслану жарамайды. Егер хирсланса, ө з сө зімшіл ғ урурлық, мақ таншақ тық, хусідшілік бойын жең се, ондай адам бойына қ орлық келтіретұ ғ ын ө тіріктен де, ө сектен де, ұ рсып-тө белесуден де қ ашық болмайды.

Ү шінші - ә рбір хақ иқ атқ а тырысып ижтиһ атың мен кө зің жетсе, соны тұ т, ө лсең айрылма! Егерде ондай білгендігің ө зің ді жең е алмаса, кімге пұ л болады? Ө зің қ ұ рметтемеген нә рсеге бө теннен қ айтіп қ ұ рмет кү тесің?

Тө ртінші - білім-ғ ылымды кө бейтуге екі қ ару бар адамның ішінде: бірі - мұ лахаза қ ылу, екіншісі - берік мұ хафаза қ ылу. Бұ л екі қ уатты зорайту жаһ атінде болу керек. Бұ лар зораймай, ғ ылым зораймайды.

Бесінші - осы сө здің он тоғ ызыншы бабында жазылғ ан ақ ыл кеселі деген тө рт нә рсе бар. Содан қ ашық болу керек. Соның ішінде уайымсыз салғ ырттық деген бір нә рсе бар, зинһ ар, жаным, соғ ан бек сақ бол, ә сіресе, ә уелі - қ ұ даның, екінші - халық тың, ү шінші - дә улеттің, тө ртінші - ғ ибраттың, бесінші - ақ ылдың, ардың -бә рінің дұ шпаны. Ол бар жерде бұ лар болмайды.

Алтыншы - ғ ылымды, ақ ылды сақ тайтұ ғ ын мінез деген сауыты болады. Сол мінез бұ зылмасын! Кө рсеқ ызарлық пен, жең ілдікпен, я біреудің орынсыз сө зіне, я бір кез келген қ ызық қ а шайқ алып қ ала берсең, мінездің беріктігі бұ зылады. Онан соң оқ ып ү йреніп те пайда жоқ. Қ оярғ а орны жоқ болғ ан соң, оларды қ айда сақ тайсың? Қ ылам дегенін қ ыларлық, тұ рам дегенінде тұ рарлық мінезде азғ ырылмайтын ақ ылды, арды сақ тарлық беріктігі, қ айраты бар болсын! Бұ л беріктік бір ақ ыл, ар ү шін болсын!

⇐ Предыдущая 17 18 19 20 212223 24 25 26 Следующая ⇒