1. «Жылымық» жылдарындағы қоғамдық саяси және мәдени өмірге талдау жаз

50-жылдар мен 60-жылдардың ортасы Қ ең ес елінің ө міріндегі маң ызды кезең болды.

КСРО ОК-нің Бас секретары, КСРО министрлер Кең есінің тө рағ асы И. В. Сталин 1953 жылы 5 наурызда қ айтыс болды. Сталиннің ө лімімен тұ тас бір дә уір аяқ талды. Сталин қ айтыс болысымен-ақ елде болуы мү мкін ө згерістердің мә ні туралы ү ш бағ ыт айқ ын кө рінді: бірінші бағ ыт ө кімет басына Берияның келуімен байланысты болса, екінші бағ ыт Молотов немесе Булганин, ү шінші бағ ыт Хрущевтің ө кімет басына келумен байланысты еді. Жағ дай Хрущевтің пайдасына шешілді.

1953 жылы қ ыркү йекте Н. С. Хрущев КОКП Орталық комитетінің бірінші хатшылығ ына (1953-1964 жж. ) сайланды. «Жылымық жылдары» аталғ ан 50-жылдардың екінші жартысынан бастап елде игі істер атқ арылды. 1953 жылғ ы шілдеде КОКП ОК-нің пленумында бұ рынғ ы КСРО-ның Ішкі істер халық комиссариатының халық комиссары, КСРО Министрлер Кең есі тө рағ асының бірінші орынбасары, қ уғ ын-сұ ргінді ұ йымдастырушы, саяси авантюрист Л. Берия (1899-1953 жж. ) ісі қ аралып, барлық лауазымды қ ызметтерінен босатылып, атылды. Осылай Кең естер Одағ ында ширек ғ асырғ а созылғ ан тоталитарлық дә уір аяқ талды.

Бюрократ кө семдер биліктен кеткенімен, олардан мұ рағ а қ алғ ан ә міршіл-ә кімшіл жү йе жойылмады.

1956 жылғ ы ақ панда болғ ан КОКП XX съезінде КОКП ОК-нің бірінші хатшысы Н. С. Хрущев «Жеке адамғ а табыну жә не оның зардаптары туралы» баяндама жасады. Баяндамада жеке адамның басына табынудың жай – жапсарды туралы айтылды. Баяндамашы И. В. Сталин, Л. Берия, Н. Ежовты қ атты сынай отырып, саяси қ уғ ын – сү ргінді жү ргізудегі ө з жауапкершілігі туралы ештең е айтпады. Молотов, Каганович, Ворошиловты қ орғ ады. Съезде «Жеке адамғ а табыну жә не осының салдары туралы» қ аулы қ абылдап, ол 1956 жылы маусымда жарияланды, ал Съездін басқ а қ ұ жаттары, талқ ыланғ ан мә селелері кө п уақ ытқ а (33 жыл) дейін қ ұ пия тү рде сақ талды.

1953- 1955 жылдарда Н. С. Хрущевтің бастамасымен ГУЛАГ жойылды. Бү л кенес қ оғ амын сталинизмнен қ утқ арудағ ы адамгершілік акт, маң ызды қ адам еді. Лагерьлерге жазық сыз отырғ ызылғ ан мың дағ ан адамдарды босатып, белгілі партия қ айраткерлері Я. Рудзудақ ты, А. Рыковты, В. Губарьды актағ аннан кейін мемлекеттік аппарат реформаны жалғ астыруды тағ ыда аяқ сыз қ алдырды. Ә лі де болса, ө з қ ызметтерінің ә ділетті бағ асын алмады. Кә рістердың, немістердің, қ ырым татарларының, месхіт тү ріктерінің қ ү қ ық тары қ алпына келтірілмеді. Мемлекеттік дә режедегі кө птеген маселелер тек қ ана бірінші адамның колында болды. Одақ тас республикалардың қ ұ қ ығ ын кең ейтуге бағ ытталғ ан реформа толық жү зеге асырылмады. Республикалардың қ ұ зырында ештең е болмады.

Саяси кө зқ арасы ү шін қ удалау орын алып, халық жауы немесе ү лтшіл айыптарының орнына ө згеше ойлайтындар айыбы тағ ылды. Мысалы, Шығ ыс Қ азақ стан облысы бір мектебінің мұ ғ алімі М. Елікбаев Н. С. Хрущевке ашық хат жазады. Хатта Қ азақ станның тә уелсіздігі жоқ екенін, қ азақ мектептері, қ азақ тіліндегі оқ у кұ ралдары мен баспасө здің тым аз екені туралы айтылғ ан. Осыдаң кейін М. Елікбаев МҚ К тарапынан қ ұ ғ ынғ а ұ шырап, азап тартады. 1957 жылы М. Елікбаев партия қ атырынан шығ арылып, жындыханағ а тығ ылды. Н. С. Хрущев басқ арғ ан кезде де бюрократиялық жү йе ө згермеді. 1959 жылы болғ ан КОКП–ның XXI съезінде Н. Хрущев социализмның толық жең гені, енді коммунизмге аяқ басқ аны туралы ө з баяндамасында айтты. Елде осындай қ ияли болжамғ а сү йенген утопиялық социализм сақ талды, ал 1961 жылы ө ткен КОКП XXII съезде коммунизм 20 жылдық мерзімде орнайтындығ ы туралы тұ жырым жасалды.

⇐ Предыдущая 26 27 28 29 303132 33 34 35 Следующая ⇒