1.4 Дәнекерленген қосылыстардағы жіктердің шартты кескіндері мен белгілері.

Дә некерлеу қ осылысыдеп дә некерлеумен орындалатын ажыратылмайтын қ осылыс аталады. Металлқ ұ растырылымдарда дә некерлеу қ осылыстарының мынадай негізгі тү рлері кездеседі: тү йіспе, айқ ас, таврлы, бұ рыштық жә не дө ң бек.

Тү йіспе қ осылысдө ң бек тө селген беттің бірбіріне жанасатын екі бө лшегін дә -некерлеу қ осылысын; айқ ас дә некерленетін бө лшектер параллель жә не ішінарабірбірін жабатын қ осылысты; таврлыбірбө лшектің шетжағ ы бұ рышқ а жанасатын жә не басқ а бө лшектің бү йір бетіне дә некерленетін қ осылысты;

бұ рыштық бұ рыштың астына орналасқ ан жә не олардың шеттері жанасқ ан жерінде дә некерленетінекі бө лшектің қ осылысын; дө ң бекбірбіріне жанасатын дә некерленетін бө лшектердің бү йір бетінің қ осылысын білдіреді.

Дә некерлеу жігі бұ л балқ ытылғ ан металды кристалдау немесе қ ысыммендә некерлеу кезінде пластикалық деформациялау немесе кристалдау жә не деформациялауды ү йлестірунә тижесінде пайда болғ ан дә некерлеу қ осылысының учаскесі.

Сурет-2 Дә некерлеуқ осылыстарының тү рлері:

а—тү йіспе; б—айқ ас; в—таврлы; г—бұ рыштық; д—дө ң бек

Сурет-3 Дә некерлеу жіктерінің негізгі кең істіктік орналасуы

Дә некерлеу жіктері тү йіспежә не бұ рыштық қ а бө лінеді. Тү йіспе жіктү йіспе қ осылыстың дә некерлеу жігін, албұ рыштық бұ рыштық, айқ аснемесетаврлы қ осылысты білдіреді. Дә некерленетін тү йіннің немесе қ ұ растырылымның орналасуына байланысты дә некерлеу жіктеріннегізгілері астың ғ ы, тік жә не тө бе (2. 2-сурет) болып табылатын ә ртү рлі кең істіктік жағ дайлардаорындалады.

МЕМСТ 11969 79 сә йкес кең істікте орналасқ андә некерлеу жіктеріне сай

астың ғ ы, «қ айық », кө лденең, жартылай кө лденең, тік, жартылай тік, тө бе жә не жартылай тө белік деп бө лінеді.

Сыртқ ы бетінің нысаныбойынша жіктерді бірқ алыпты (жазық ), дө ң ес немесе ойыс депажыратады. Дө ң естіктің шекті мө лшері 2 мм аспайтынды, ал ойыстығ ы 3 мм аспайтынды қ ұ райды. Дө ң ес жіктермен пайда болғ ан қ осылыс-тар статистикалық жү ктемелерге жақ сы қ арсы тұ рады. Алайдашамадан тыс дө ң естігі кезінде электродты металдың артық шығ ыны салдарынан мұ ндай жік-тер ү немдіемес. Жазық жә не ойысты жіктер серпінді жә не айныма таң балы жү ктемеде артығ ырақ, ө йткені мұ ндайжағ дайларда негізгі металдан дә некерлеу жігіне бірден ө ту жоқ. Осындай ө ту болғ ан кезде дә некерлеуқ осылысының бұ зылуын тудыруы мү мкін кернеулердің концентрациясы пайда болады.

Орындау сипаты бойынша дә некерлеу жіктері бір жә не екіжақ ты, қ абат пен ө тпелер саныбойынша тиісінше бір жә не кө п қ абатты, бір жә не кө п ө т-пелі болып бө лінеді.

Қ абат. бұ л жіктің кө лденең қ имасының бір дең гейінде орналасқ ан бір немесе бірнешебілікшелерден тұ ратын дә некерлеу жігін металының бір бө лігі.

Білікше . бұ л бір рет ө туі ү шін балқ ытылғ ан немесе қ айта балқ ытылғ ан дә некерлеу жігінің металы.

Ө тудеп бір бағ ытта жылыту кө зін бірнеше рет ауыстырғ ан кездегі дә некерлеу жігін (білікшесін)орындау тү сіндіріледі.

Сурет-4 Ә ртү рлі орындалатын дә некерлеу жігінің қ ұ рылысы:

а — біржақ ты; б — екіжақ ты бір ө тпелі; в-кө п қ абатты кө п ө тпелі: 1-8-ө тулерді орындау кезектілігі (1 — тү пкі жік; 2—6 —аралық жіктер; 7- қ аптама жік; 8 — пісірілген жік); I—IV — жіктердің қ абаттары

Оның алдың ғ ы бетінен барынша алыстағ ыдә некерлеужігінің бө лігін жіктің тү бі деп атайды. Алдың ғ ы қ абаттарды жабатын кө п қ абатты дә некерлеу жігінің қ орытынды

қ абаты қ аптама жік деп атау қ абылданды.

Дә некерлеу қ осылысының жоғ ары сапасын қ амтамасыз ету ү шін пісірілген жікті жиі салады. Қ ұ растырылымды монтаждау кезінде орындалатындә некерлеу

жігі монтажды деп аталады. Дә некерленетін бө лшектердің ө зара орналасуын

тіркеуге арналғ ан қ ысқ а дә некерлеу жіктерін тұ тқ ышдеп атау қ абылданды.

МЕМСТ 260184сә йкес тү йіспе жә не бұ рыштық дә некерлеу жіктерінің негізгі геометриялық параметрлері.

Қ ұ растырылымдарды пайдалану процесінде дә некерлеу қ осылыстарының металл жігінде екі тү рдегікернеу жұ мыс жә не байланыстырушы кернеу пайда болады. Дә некерлеу қ осылыстары мен жіктері егероларғ а, негізгі металғ а ә сер еткендей, сол сияқ ты жү ктемелер ә сер етсе, жұ мысқ а арналғ андеп аталады. Осы қ осылыстарды жә не жіктерді бұ зу қ ұ растырылымның істен шығ уынаә кеп соқ тырады. Мысалы, жұ мыс кернеуі бойлық осі созу немесе сығ у кү штерінің ә рекет ету бағ ытына перпендикуляр тү йіспедә некерлеу қ осылыстары болып табылады.

Егер пайдалану жү ктемесі таврлы қ осылыс жігі осінің маң ынасалынса, ондаметаллжігіндеконструкцияның беріктігіү шінқ ауіпсізкернеупайда болады. Мұ ндай жіктербайланыстырушыдепаталады. Бұ рыштық жіктергебойлық немесекө лденең кү штерә рекететкенкездеолардың беріктігішарттыкесугетексеріледі. Байланыстырушыэлементтердегібұ рыштық қ осылыстар

беріктіккеесептеуге жатпайды. Кернеудің аздағ ан концентрациясының айқ ас қ осылыстарда, сондай-ақ дә некерлеу тү йініне тікелейкү шейтетін элементтерді пісірген кезде орны болады. Кө п жағ дайда мұ ндай дә некерлеу тү йіндерітозғ аннан бұ зылуғ а ұ шырағ ан. Тү йіспе қ осылыс дә некерлеу қ осылыстарының барынша жетілген пішіні білдіреді, мұ нда барлық жіктер мен негізгі металл бірдей пайдалану жағ дайында болады.

Дә некерлеу металл қ ұ растырылымдарын беріктікке есептеу ү шін ө неркә сіптің ә ртү рлі салаларындаә ртү рлі тә сілдемелерді қ олданады. Машина жасауда есептеуді қ олжетімді кернеулер бойынша, алө неркә сіптік қ ұ рылыста - шекті жағ дайы бойынша орындайды.

Есептіккернеу, МПа, мынаформулабойыншаанық талады

𝜎 =N/F, (1)

мұ ндағ ы N - қ ұ растырылымның дә некерлеу элементін немеседә некерлеу жігін қ абылдайтын жү ктеме (кү ш), кгс; Fдә некерлеу элементінің немесе жіктің кө лденең қ имасының алаң ы, мм2 (1 кгс/мм

≈ 10 МПа).

Қ олжетімді кернеулербойынша есептегенде жекелеген

элементтерде қ олданылатын қ ұ растырылымдар иілгіштік шегінен аспауы тиіс

екендігін негізге алады, яғ ниқ ұ растырылым оның серпімді кезең іне сә йкес келетін металдың жағ дайында жұ мыс істеуі тиіс. Шектікернеулер ретінде тұ рақ тамау шегі қ абылданады. Қ олжетімді кернеу металдың физикалық -механикалық қ асиеттеріне, орындалатын есептеудің дә лдігіне, жү ктеме кү штердің тү ріне (созу, сығ у, ию немесекесу), технологиялық процестің ерекшеліктеріне жә не қ ұ растырылым жұ мыс істейтін жү ктеме сипатына (статистика-лық, соқ қ ы, діріл) байланысты.

Беріктікке қ ұ растырылымды есептеу формуласының мынадай тү рі бар

𝜎 ≤ [𝜎 ]=𝜎 п/𝑘 ′ (2)

мұ ндағ ы [𝜎 ] — қ олжетімді кернеу; 𝜎 п — таң дап алынғ ан металдың

шекті кернеуі (созылымды металдар ү шін бұ л ақ қ ыштық шегі, морт

ү шін беріктік шегі); к нақ ты дә некерлеу тү йіндеріне немесе қ ұ растырылымына қ олданылатынтә жірибелі деректер негізінде таң дап алынатын беріктік қ орының коэффициенті.

Шекті жайкү йібойынша есептеу болжамды қ ұ растырылым кү ш ә серінің шамадан тыс жағ дайындажұ мыс істеген жағ дайда жү зегеасырылады, сол кездеол жобалау кезінде берілген тапсырыс берушінің талаптарына қ анағ аттандыруынқ ояды. Осы есепте кү ш ә серімен металл кедергісінің негізгі сипаттамалары нормативтік кедергілердіқ абылдайды: ақ қ ыштық шегінің ең аз мә ні немесе -ажыратуғ а уақ ытша кедергісі. Дә некерлеу қ осылысының кедергісін негізгі металдың есеп кедергісіне, қ осылыстың конструктивтік ерекшеліктеріне, оны орындау технологиясына жә не жү ктеме сипатына байланысты есептейді.

Дә некерлеу қ осылыстары мү мкіндігінше пайдалану процесінде қ ұ растырылымның жұ мыс қ абілетінің кепілдігін қ амтамасыз ету ү шін дә некерлеу тү йіндерінің бө лшектерін негізгі металмен тең беріктіктеболуы тиіс.

Жауапты қ ұ растырылымды дайындау кезінде жұ мыс жіктеріндегі дө ң естігін пневматикалық бормашиналармен, арнайы фрезалармен немесе аргонды доғ алық дә некерлеу (тегістеу) ү шін жалындыжанарғ ыны шешеді. Тү рлі қ алың дық тағ ы бө лшектерден дә некерлеу қ осылысының беріктігіне арналғ анесепті аз

қ алың дық тағ ы бө лшектің ө лшемдерін сү йене отырып орындайды.

Сапасы жоғ ары жіктерді алу ү шін дә некерлеу жіктері мен қ осылыстарының конструктивтікэлементтерінің геометриялық ө лшемдері дә некерлеудің қ абылданғ ан технологияны жә не режимдердісақ тау кезінде есептеледі. Негізгі конструктивтік элементтерге жіктің ені, қ алың дығ ы жә не дө ң естігі, негізгі металды балқ ыту терең дігі, тү йіспе қ осылыстағ ы саң ылау, дә некерленетін -бө лшектердің қ алың дығ ы, қ иғ аштығ ы, мұ қ алту, жиекті ө ң деу бұ рышы мен пішіні жатады. Дә некерленетін бө лшектерді ө ң деу пішіні қ ажетті электродтық металл санына жә не дә некерлеупроцесінің ө німділігіне ә сер етеді. Дә некерленетін бө лшектер аз қ алың дық та болғ ан кезде кө мкерудіорындайды, орташа қ алың дық кезінде (4... 5 мм) жиек қ иғ аштығ ы жоқ, ал бө лшектердің ү лкенқ алың дығ ы кезінде бір жиектің тік сызық ты қ иғ аштығ ын, екі жиектің тік сызық ты бір немесе екіжақ тық иғ аштығ ын жә не екі жиектің қ исық сызық ты бір немесе екіжақ ты қ иғ аштығ ын қ олданады.

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 Следующая ⇒