ин етемме, мин етемме, Таналығым?

Һин етемме, мин етемме, Таналығым?

(Ҡәҙим Аралбай, “Таналығым”)

Таҡмаҡ – бейеү йә дәртле ҡыҫҡа көйгә һалынып йырлана торған шиғырҙар.

Теҙем - әҫәрҙә бер нисә күренештең бер юлы теҙмә һөйләмдәр ярҙамында бирелеүе, улар ғәҙәттә нөктәле өтөр аша бирелә бара: мәҫәлән, “Бейек тауҙың үлгәне – башын монар алғаны; Ир-егеттең үлгәне – илен дошман алғаны...”

Фигуралы шиғыр – шиғырҙың тышҡы ҡиәфәтен уның йөкмәткеһе менән тап килтереү: мәҫәлән, Әхмәр Үтәбайҙың “Хәнйәр” тигән шиғыры яҙылышы менән дә хәнйәргә оҡшап тора.

Хитап – махсус рәүештә халыҡҡа мөрәжәғәт ителгән телмәр формаһында яҙылған шиғыр: мәҫәлән, Бабичтың “Башҡорт халҡына көйлө хитап” тигән әҫәре.

Һамаҡ, һармаҡ – көйләп (һамаҡлап) әйтелгән шиғри текст.

Һамаҡлау – шиғырҙы таҡмаҡ һымағыраҡ көйгә һалып әйтеү.

Һыҡтау – илау ҡатыш йырлап әйтелгән ҡайғылы текст.

Шиғыр – теҙмә әҫәр, билдәле бер ритмикаға һәм үлсәмгә ҡоролған текст.

Шиғыр инструментовкаһы – шиғри телмәр алымы, уҡымлыраҡ һәм яңғырашлыраҡ булһын өсөн, шиғыр юлында төрлө саралар ҡулланыу.

Шиғыр төҙөлөшө - ниндәйҙер ритмик берәмеккә (ижеккә, баҫымға) ҡоролған юлдар системаһы.

Шиғыр үлсәме – шиғырҙарҙа ритмиканы барлыҡҡа килтергән системалар (ямб, хорей, робағи һ. б.).

Шиғыр юлы – шиғыр строфаһы берәмеге, берҙәм бер юл.

Элегия – һағышлы шиғыр, моңайыу.

Эпиграмма – кемгәлер бағышлап яҙылған ҡыҫҡа сатирик шиғыр.

Эпитафия – ҡәбер таштарына яҙылған тәрән мәғәнәле шиғырҙар.

Эпитет – сифатты йә билдәне аныҡлаусы һүҙ, һүҙбәйләнештә сифат ролен үтәй: һалҡын усаҡ, боҙло ямғыр.

Эпос – тура мәғәнәһендә хикәйәләү мәғәнәһен бирә, әҙәбиәттә прозаны эпик әҫәр тиҙәр, шиғри юл менән яҙылған ҙур әҫәрҙәр ҙә эпос була.

Эске рифма – шиғыр юлындағы һүҙҙәрҙең дә рифмалашып килеүе:

Бер йән инек, бергә көлгән инек (Рәми Ғарипов)

Әйләнмә рифма, әйләнмә строфа – шиғыр төҙөүҙең алымдары, рифманы йә тотош юлды ҡабатлап, баҫым яһау.

Әйтеш – шиғыр ярҙамында тапҡырлыҡта ярышыу. Борон ҡапма-ҡаршы тороп импровизация юлы менән әйтешкәндәр, таҡмаҡ әйтеше лә бар. Хәҙер бер-береңә ҡаршы яҙышып ярышыуҙы ла әйтеш тиҙәр.

Юл башы рифмаһы – Шиғыр юлдарының тәүге һүҙҙәренең рифмалашыуы:

Илем, тиеп әйтәм тиһәм,

Гөлөм, тиеп өндәшәм...

Ябай рифма – бер һүҙҙән торған рифма.

Ябыҡ ижек - ябыҡ рифма һымаҡ уҡ, тартынҡы өнгә бөткән ижек.

⇐ Предыдущая 6 7 8 9 10 11 12 13 1415