С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы Адақ пен М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасындағы Баян бейнесін салыстыра талдап жазыңыз.

№5 С.Торайғыровтың «Кім жазықты?» романындағы 7жібайға тPн қасиеттерді қазіргі жастардың бойындағы мінез-құлық, қасиеттерімен салыстырып талдаңыз.

Сұлтанмахмұт – адам құқын қорғаушы, азат өмірді аңсаушы жас. Жастардың теңіне қосылып, білім алуына, халқын өрге сүйрер алғыр азамат болып өсуіне тілек қосады. 20 ғасырдың басындағы қазақ ауылының <леуметтік өмірін кең қамтитын суреттеуде Сұлтанмахмұттың «Кім жазықты?» өлеңімен жазылған романының маңызы зор. Романның негізгі кейіпкерлері – қазақтың билеуші табының өкілдері. Олардың өсіп, т<рбие алған ортасы, ел басқару жүйесіндегі мінез – құлықтары роман оқиғасының негізін құрайды. Тасболат байдың үш буын ұрпағы ( өзі, Zжібай, Қабыш ), орта шаруаның өкілі Байбол, ауылдағы жас, жаңа ұрпақтан Zнуар, Күлтай бейнелері айрықша сомдалған. Бұлардан басқа романда аздаған қала адамдары да бейнеленген. Ал шығарманың негізгі идеясын осы бейнелер арқылы берілген.

Сұлтанмахмұт Zжібайға т<н қасиеттерді неге айрықша берген? Оны қазіргі жастардың бойынан көре аламыз ба? Ең алдымен Zжібайдың мінез құлқына зер салып көрелік. Негізінен жазушы Zжібайды жасынан алғыр, зерек, көзінде жалыны, бойында қуаты бар бала еді деп суреттейді. Алайда оны өскен ортасы, ең алдымен бай отбасынан нашар т<рбие алғандықтан жақсы жолдан тайдырып, бұзық жолмен өседі. Ал бұның себебі неде? Жас болса да алғыр <лі зейінді, пысық баланы <кенің т<рбиесіздігі мен ескі салт сана бұзады. 5 жастағы Zжібайға <кесі 11 жасар Ж<миланы қалыңдыққа айттырады. Оның үстіне Тасболатқа оның білім алып, көзі ашық зиялы болғанын қаламай, оқудан шығарып <келеді.

Ескі <дет заңы бойынша, Жақыптың айттырған жесірін алуға тиіс еді. Міне, осыдан бастап <ке мен бала арасында келіспес тартыс басталады. Осының салдарынан үйінен безіп, «кезбе» атанады. Ойлағаны тек ойын сауық пен күлкі ғана болады.

Менің ойымша, осы тұста Сұлтанмахмұт қазіргі қазақ жігіттерінің мінез–құлқын, жүріс тұрысын шенеп тұрғандай. Себебі, қазіргі қоғамда да Zжібайлар аз емес. Олардың бар атқарар жұмысы ата–анасының тірнектеп жиған байлығын шашып, еңбегін күл қылып, сауық сайран құру. Дала мен қалада қыдырып жүріп, ата–анасының үмітін ақтамайды. Сауық күйттеген мағынасыз өмір өткізіп, ең соңында оның аяғы д<л Сұлтанмахмұт сомдаған кейіпкердің өміріндей аяқталуы <бден мүмкін. Себебі, тұрмыста осындай азғындалған Zжібай кейін екі <йел алады, алайда бар ойы мал шашу болған ол бірде біреуімен тату да тұрақты өмір құра алмапты.

Қорыта келе, қазақтың дара жазушысы Сұлтанмахмұт сол замандағы Zжібайды мысал келтіре отырып, бізге, келешек ұрпаққа өнеге қалдырғандай. Сол арқылы т<лім т<рбие беріп, түзу жолдан таймауға, ата ана үмітін ақтап, адал еңбек етіп, үлгілі азамат болуға шақырғандай.

№6 С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы Адақ пен М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасындағы Баян бейнесін салыстыра талдап жазыңыз.

С<кен Сейфуллин қазақ кеңес <дебиетінің негізін салушы, революционер ақын. Оның поэзиялық шығармалары одан қалған <деби мұраның негізін саласы деуге болады. Осындай тағы бір көрнекті өкілі Мағжан Жұмабаев. Ол қазақ поэзиясының шолпан жұлдызындай бірі <рі бірегейі болып табылады.

Кеңес үкіметі кезіндегі ауыр жаладан ақталып, шығармасы ел игілігіне айналғанға дейін М.Жұмабаев шығармашылығы, оның ішінде «Батыр Баян» туындысы романтизм саласына жатады. Ал С.Сейфуллиннің халық арасына кең таралып, көкейімізде жатталып қалған поэмаларының бірі «Көкшетау». Бұнда Арқаның ең көрікті, <сем жерлерінің бірі Көкшетауды үлкен шеберлікпен суреттеледі.

Бізге берілген шығармаларда Адақ пен Баянның қандай байланысы бар? Екі кейіпкердің мінезі мен іс <рекеті қандай үйлесім табады? Осыған талдау жасап көрелік

Менің ойымша, көркем <дебиеттен өзіндік орын алған екі шығарма да бірінен бірі асып түсетіндей. Батыр мен Адақтың батылдығы, ержүректілігі, халқының тұлғалы азаматтары болуы осының д<леліндей.

Пайымдап қарар болсақ, С.Сейфуллиннің поэзиясының күші мынада деп білемін: ол ұлттық мінезін, табиғатпен көркем астасқан м<ңгілік жанды жаратылысымен, нақты бейнеленген ақиқатымен ойды баурап, сананы жаулап аларлықтай дер едім. «Көкшетау» поэмасының кейіпері Адақ <діл, кішіпейіл, батыр <рі ермінезді адам ретінде бейнеленеді. Ал Батыр Баян болса, халқының т<уелсіздігі жолында аянбай күрескен ардагер, батыр <рі жан жүрегінда ар мен намыс лапылдаған жауынгер. Екі шығарманы салыстырып қарасақ, мұнда қалмақ қызық жайлы сөз етіледі. Бірі жас қызға қол ұшын берсе, екіншісі керісінше, аяқтай шалғандай болады. Сонда екі кейіпкердің айырмашылығы осыдан көрінеді. Адақ қызға көмектесіп, басына азаттық беріп, бостандық сыйласа, Батыр Баян ар мен намыс жолында сатқындық жасаған қызды қуып жетіп, о дүниеге аттандырады. Алайда, мұнда Батыр Баян ісі арқылы оны біз нағыз азамат екендігін, туған елі мен жері үшін б<ріне де дайын екенін көреміз, Ал Адақ кеңпейіл <рі қайырымды мінезімен жақсылықтың символы ретінде көрінеді. Қорыта келе, міне, олардың мінезі мен атқарған <рекеттері арқылы екі туындының, айырмашылығын, бізге берер м<ні мен т<рбиесінің <ртүрлілігін байқаймыз. Өте <серлі психологиялық поэмалар жазушының айтар ойын дөп жеткізгендей.

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 Следующая ⇒