Векторлық үлгілеу әдістері

Мәліметтердің векторлық үлгісі әрбір жер бетін изосызықтар сериясы түрінде көрсетеді, жер беті сипаттамаларын есептеуде қолданылады.Мысалы, белгілі бір нүктедегі немесе бағыттағы жер беті еңістігі сияқты жер бетіне қатысты мәліметтерді талдағанда қолданады.Қазіргі кезде графикалық акпараттарды енгізу туралы және картографиялық акпараттарды еңдейтін алгоритмдердің жұмысы негізінде де қолдануға жеңіл әдістердің бірі векторлық «құрылымдарға нүктелік, сызықтық жэне контурлық мәліметтер жатады.Контурлық өзінің ұқсас зерзатгьщ, яғни нүктелік, сызықтық,рвитурлық зерзаттармен сәйкес келеді.Картографиялық мэліметтерді векторлық әдіспен нысандандьфу ірафикалық элементтердің бірнеше түрлерінің көмегімен жүзеге асады.Нүктелік-бірінші элементтің ХҮ координаттарымен беріледі.Картографиялық мэліметтерді векторлық әдіспен көрсету:а) графикалық элементтер жиыны;

б) мәліметтер ұйымының бөлімі;

в) қиын контурға мысал — “аралдар”.

Көптеген нүктелік зерзаттар бір қабат түзеді, олар векторлық форматта ретсіз түрде де беріледі. Онда жүйеліліктің әрқайсысы 3 санда болады. Олар: зерзаттардың бірегей идентификаңиялау нөмірі, координаттың ХҮ мәндері.Кесінділер- түзу екі нүктені қосатын сызық.Сегменттер- кескіндер жиынтығы, торлық нүкте - үш кескінді қосатын нүкте.Полигонжүйенің контурлық сегментінен кұралған.Олардың бүкіл картоғрафиялық мәліметтерді көрсетіп тұрғанын көруге болады.Мысалы, аудандық, сызықтық және нүктелік зерзаттар. Сызыктық зерзатка тоқталсақ (жол немесе су тораптары ретінде беріледі), олар көбінесе нүктелердің жиынтығынан тұрады. Картада кез келген осы сызықтық зерзаттың бағытын анықтауда алғашқы кезде төмендегі сызба векторизатор қолданылған болаты

25. Layerформатын сипаттаңыз.

Полигоналді қабат құру.(Көлдер мысалында)

а) сандық және текстік баған ашу;

ә) карегорияларга бөлу: (ащы, тұщы көлдер)

б) мәліметтерді енгізу;

в) символ таңдау;

г) Layer форматында сақтау;

ArcCatalog (өз папканды тандап) → Вектор(оң жағын басамыз)→ новый→шейп файл→таблица шыгады:

Имя: озера

Тип объектов: Polygon

Редактировать: импорт→растр→.imj ( форматында) →ОК

а) ArcMap→открыть(өз картанды шакырып)

Текстік баған ашу: озера(оң жақ кнопканы)→Открыть таблицу атрибутов (редактировать қосылып тұрмауы қажет )→опции→добавить поле→

Имя: название Тип: Text →Ok

Сандық баған ашу: осыған ұқсас бірақ Тип: Short Integer – қысқа сандар үшін. Тип:Long Integer – ұзын сандар үшін

ә) редактировать→начать редактировать (озера)→қаламды алып керекті көлді белгілейміз→таблица атрибутов ты ашып id береміз.

Мысалы: ащы көл-1; түщы көл-2; деп белгілейміз.

б) Таблица атрибутовты ашып (редактировать активті болып тұруы қажет)

id – 1болса ; названияга –ащы көл

id – 2 ; название – тұщы көл

в) озера(оң жақ кнопка)→свойства→симболы→категорий→ id→(все другие значение дегі v-алып тастаймыз)→добавить все→ОК

г) laуer форматында сақтау үшін: озера(оң жақ кнопка) → сохранить как файл слоя... → папка слои→сохранить

26. Карта шаблондары туралы айтыңыз. Карта шаблондарының қолданылуын сипаттаңыз.

Карта шаблондары құрастырылымдарды тез арада аяқтауға мүмкіндік береді. Ол үшін ArcMap – ты ашып, пайда болған диалогты терезеде начать работу в ArcMap с шаблоном деген опцияны таңдай отырып жұмыс жасаймыз.Яғни:

1. ArcMap- тағы шаблондарды үйрену:

2. Карталарды өзгерту және оған жеке өзінің мәліметтерді қосу;

3. Карта аннотацияларының орнын ауыстыру;

4. Құрастырылымдарды өзгерту;

ArcMap- та шаблондармен жұмыс жасаған кезде аз уақыт ішінде карта құрастыра аламыз. Кейбір шаблондар: карта құрылымдарын анықтайды: беттің бағдарлауы, өлшем және деректердің фрейімінің жағдайы, карта элементтерінің құрылымы, карта пішіні және картаға деректер енгізу.

Жаңа карта шаблондарымен жұмыс жасаған кезде біз карта құжаттарымен жұмыс жасаймыз.Карта құжаттарымен жұмыс жасағандықтан, картаға өз калауымыз бойынша өзгерістер енгізуімізге болады. Кез келген жағдайда құрастырылым түрінде дайын карта шаблондарын қолдануға болады. Ол үшін компоновка аспаптар панеліндегі изменить компоновку деген батырманы таңдау қажет,

Жасалынған картаны шаблон ретінде сақтауға болады.

Сохранить как тип ( Save as Type) → c документа ( Document ( .mxd)) → на шаблон ( Template (.mxt)). Бұл арқылы құрылған құрастылырылымдарды қайта қолдануға болады.

27. Карта компановкасының элеметтерін айтыңыз. Карта компановкасы процесін анықтаңыз.

Картограмма, картодиаграмма, нүктелік тəсіл, белгілік тəсіл сияқты бейнелеу
тəсілдерінің бірқатары əлеуметтік-экономикалық картография сферасында туындады жəнеде изосызықтар, сапалық фон, сандық фон, сызықтық белгілер сияқты жалпы картографиялық тəсілдер қолданылуда.
Əлеуметтік-экономикалық карталарды жобалау мен құрастыру барысында
бейнелеу тəсілдеріне арнайы жүгіну əлеуметтік-экономикалық картографияның ақпараттық жабдықталу жағдайына, экономикалық құбылыстардың географиялық
таралуы мен мазмұны ерекшелігіне байланысты. Қазіргі уақытта əлеуметтік-
экономикалық картографиялау саласында бейнелеу тəсілдері мен оларды қолдануда математикалық əдістер мен автоматтандырылу таралуда. Осылай, изосызықтар, тұрақты
тор бойынша картограммалар кең қолданыс тапты. Əлеуметтік-экономикалық құбылыстардың географиялық көп сатылығы,
жергіліктіден бастап мемлекеттік, тіпті кейде халықаралық деңгейге дейінгі дəрежеде қызмет жасай алуы оның үшінші ерекшелігіне жатады.
Əлеуметтік-экономикалық құбылыстарды бейнелеу тəсілін таңдауға септігін
тигізетін оның тағы бір ерекшелігі-уақыт жəне кеңістіктегі динамизмі.Табиғи
құбылыстармен салыстырғанда əлеуметтік-экономикалық құбылыстардың жиі өзгеруі
динамиканы бейнелеудің тəсілдерін таңдауға əсер етеді.
Əлеуметтік-экономикалық құбылыстарды бейнелеу тəсілдерін жеке-жеке
қарастыратын болсақ, ең бірінші орынға бейнелеудің белгілік тəсілін қойған заңды.

28. Arc Map-ғы Мәліметтер түрі мен Компановка түрі арасындағы ерекшеліктер мен айырмашылықтарын ажыратыңыз.

Вид данных - географиялық қабаттармен жұмыс жасауға, əртүрлі символдарды анықтауға, анализ жасауға мүмкіндік береді. Мұнда негізгі картографиялық жұмыстар жасалынады.

Вид компоновки - вид данныхта жасалған картаны безендіру, яғни легенда құрастырылады, тақырыбы жазылады, мəліметтер базасы, қағаз көлемі, масштабы жəне т.б. көрсетіледі.

23.Географиялық мәліметтер базасы. Құрылысы, кеңістіктік объектілер класының шейп файлдан айырмашылығы.

Географиялық мәліметтерді сақтауда шейп файлдар мен мәліметтер базасы жасалған. Шейп файлдар географиялық мәліметтерді сақтау үшін керек. Өзінің атқаратын қызметіне байланысты шейп файлдар манызды жұмыстар атқарады, соның бірі мәліметтерді ауыстырумен танымал.Шейп файлдар тек қарапайым географиялық мәліметтерді сақтау үшін ғана жасалса,қазіргі таңда маңызды жұмыстарды атқаратын бағдарламанның біріне айналып отыр. Шейп файлдар қолданыста қарапайым және оңай болғанымен, геомәліметтермен жұмыс атқаруда оларда шектеулер кездеседі. Мыналар:

Географиялық мәліметтер тек шейп файлда кеңістік обьектер мен атрибуттарды сақтап қоймай,басқа да жұмыстар атқарады. Мысалы аннотаци, атрибуттық байланыстар, топологиялық байланыстар мен координаталық дәлділікпен, оны шешу жолдары, атрибутық домендер сияқты қызметтер көрсетеді. Бірақ бұл географиялық мәліметтерді сақталатын ақпараттар,олар шейп файлға еш қатысы жоқ.

Шейп файлдар алмастыру жұмысымен айналысқандықтан , олар ашық форматтағы бағдарлама болып саналады. Бірақ шейп файлдар әр форматтағы жұмыстарды сақтай бермейді,егер дұрыс болмаған жағдайда шейп файлдарды зақымдап немесе жарамсыз етіп алуға болады.

Шейп файлдар dBASE форматында сақталынады,Ол 1980 жылдарда кестелер мен атрибуттарды сақтау үшін ойластырылған. Бірақ дами келе Unicode, форматтары қолданлы басталды,олар әр тілде сақтауға мүмкіндік берді.Бірақ шейп файлдар ағылшын тілінде жұмыс атқарған.

29. Мәліметтер базасының құрылымын айтыңыз. Мысал келтіріңіз.

Геомəліметтер базасы .Векторлық жəне растрлік, адрестік нүктелер геодезиялық өлшем мəліметтері, метомəліметтер жəне көптеген басқа да əр түрлі мəліметтердің құрылымы мен сақтау ережелерін анықтайтын үлгі. Бірегей технология əркелкі мəліметтерді тиімді сақтауға жəне оларды күрделі жобалар мен жүйелерде жеңіл қолдануға мүмкіндік береді. Геомəліметтер қорында тұтынушылар қойма ішінде кеңістіктік өзара байланысқан географиялық объекттер мен объекттік кластарды анықтайтын жəне мəліметтердің тұтастығын қамтамсыздандыратын (əдетте, топология деп аталатын) ережелер мен қатынастарды бере алады.Геомəліметтер қоры нұсқаларды синхрондау мүмкіндігімен тəртіпте саралауды автономды түрде ғана емес, сонымен қатар көптұтынушылық өткізуге мүмкіндік береді. XML пішімінде геомəліметтер қорын экспорттау, бүкіл геомəліметтер қоры немесе оның жеке элементтерін (кестелер, домендер, топология ережелері немесе басқалар) басқа қосымшаларға қолайлы болатындай алмастыру пішіміне көшіруге мүмкіндік береді.

Шейп файл арқылы біз белгілейміз. Атрибуток кестесін толтырамыз, надпис жасаймыз. Ал геомәліметтер базасына шейп файлды экспорттаймыз, ол бізге ұтымды уақыт болады. Геомәліметтер базасында аннотация жасаймыз. Біз шейп файлдан аннотация жасайтын болсақ ол объектпен связанный болмай қалады. ГАЖ- дың негізінде ақпараттық – бағдарламалық кешен, мәліметтерді қайта өңдеу, кеңістіктік – координаттық байлау, тарату және көрсету жатыр. Қазіргі дамыған елдерде мыңдаған ГАЖ бар, олар экономикада, саясаттануда, экологияда. қоршаған ортаны қорғау және басқаруда, жер кадастырында, ғылымда, білім беруде қолданылады.

Геоинформатика геология, топырақтану, биология, экономика, әлеуметтану, картография, арақашықтықтан зерделеу, информатика және басқа ғылымдармен тығыз байланысты.

Қазіргі уақытта табиғи байлықтарын тиімді пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне көп көңіл бөлінуде. Оларды шешу үшін табиғи ортаның компоненттерінің жағдайы жайында картографиялық, экологиялық және т.б. сандық ақпараттардың кең көлемін қолдануды талап ететін кешендік тәсілдер қажет.Ал бұл мәселелерді информатиканың дамыған әдістері мен құралдарынсыз іске асыру мүмкін емес. Бүгінгі таңда мұндай көлемдегі ақпараттарды өңдеу және таңудағы ең болашағы зор әдіс компьютерлік геоақпараттық технологияларды қолдануға негізделген әдістер болып табылады. Бұл жұмыстарды геоақпараттық жүйелер құрып, арнаулы мақсаттағы қолданбалы бағдарламалардың көмегі арқылы шешеді.

ГАЖ-жүйе ретінде географияны, информатиканы, ақпараттар жүйелер теориясын біріктіре отырып, картография және басқа ғылымдардың тоғысқан жерінде пайда болды. Ол таным әдісі ретінде жүйелік тұрғы негізінде электронды есептеу техникаларының ең жаңа жетістіктерін қолданып құрылған жүйе. Мәліметтер базасының мүмкіндіктері.

Мәліметтер базасы (МБ) - белгілі бір арнаулы ауқымға қатысты мәліметтерді баяндау, сақтау мен амал-тәсілдермен ұқсата білудің жалпы прииңиптерін қарастыратын белгілі бір ережелер бойынша үйымдастырылған мәліметтердің жиынтыгы. Адамның қатысуы ықтимал, автоматтық құралдармен өңдеуге жарамды түрде ұсынылған ақпарат мәліметтер ретінде түсініледі. Арнаулы ауқым ретінде нақты зерттеуші үшін қызықты нақты әлемнің бөлігі түсініледі. Қарапайым МБ мысалы ретінде телефон анықтамалығын, поездар қозғалысы кестесін, кәсіпорын қызметкерлері туралы мәліметгерді, студенттердің сессия тапсыру қорытындылары және т.б. атауға болады.Электронды мәліметтер базасының басты қасиеті - ақпаратты тез іздестіру мен сұрыптау (іріктеу), сондай-ақ берілген форма бойынща есепті қарапайым түрлендіру (жасау) мүмкіндігі. Мысалы, сынақ кітапшаларының нөмірлері бойынша студенттердің аты-жөндерін оңай айыруға болады немесе жазушының аты-жөні бойынша шығармаларының тізімін жасауға болады. Мәліметтер базасын басқару теориясы дербес пән ретінде шамамен алғанда XX ғасырдың 50-жылдарының басынан бері дами бастады. Осы уақыт ішінде белгілі бір іргелі ұғымдар жүйесі калыптасты.Мәліметтер базасының басқару жүйесі - жаңа база құрылымын құруға арналған программаның құралдар кешені, оны құрамын толықтыру, құрамында барды редакциялау және ақпаратпен көрсетушілік (визуализация). База ақпаратын көрсетушілік ретінде берілген критерийге сәйкес бейнеленетін мәліметгерді іріктеу, оларды ретгеу, сосын шығаратын құрылғыға беру немесе байланыс арналары бойынша беру.

Кез келген МББЖ мәліметтермен төрт қарапайым операция орындауға мүмкіндік береді:

1. кестеге бір немесе бірнеше жазбаны қосу

2. кестеден бір немесе бірнеше жазбаны жою

3. кейбір өрістердің бір немесе бірнеше жазбаларындағы мәндерді жаңарту

4. берілген шартты қанағаттандыратын бір немесе бірнеше жазбаларды табу

МББЖ-ның тағы бір функңиясы - мәліметтерді басқару. Мәліметтерді басқару ретінде, әдетте, мәліметтерді рұқсат етілмей қол жетуден қорғау, мәліметтермен жұмыс режимін көп мәрте пайдалануды қолдау және мәліметтердің тұтастығы мен үйлесімділігін қамтамасыз ету түсініледі.
Мәліметтер базасын жіктеу. Мәліметтер арасындағы байланыстарды орнату әдістері бойынша былайша ажыратылады: Реляциялық, иерархиялық және желілік МБ.

Реляциялық МБ кесте түрінде мәліметтерді ұсынудың қарапайым және әдеттегі формасы болып саналады.

30. Атрибуттар кестесіндегі бағандарын айтыңыз және оларға сипаттама беріңіз.

Мысалы: Текстік баған ашу: нас_пункт(оң жақ кнопканы)→Открыть таблицу атрибутов (редактировать қосылып тұрмауы қажет )→опции→добавить поле→

Имя: название

Тип: Text →Ok

Сандық баған ашу: осыған ұқсас бірақ:

Тип: Short Integer – қысқа сандар үшін

Тип:Long Integer – ұзын сандар үшін

Атрибуттық деректер – географиялық нысан туралы қосымша дерек береді. Кеңістіктік деректер базалық карта құрастырудың негізі болса, атрибуттық деректер бұл картаға үлкен мағына мен арнайы ерекшелігін береді. Векторлық деректер моделі-графикалық ақпарттардың нүкте, сызық, көп бұрышты түрде берілуін айтады. Ол дискретті нысандардың, мысалы, құбыр, жол, аудан шекараларына қолданғанға ыңғайлы. Ал растрлы деректер моделі ақиқат тең ұяшықтарға бөлінген пикселдер түрінде көрінеді. Олар деректерді сақтауға және талдауға ыңғайлы. Әр ұяшықтың класқа немесе категорияға қатыстылығын анықтайтын мәні болады.

Əрбір нүктедегі объектінің сандық сипаттамасы бар, яғни биіктік өлшемі бар. Осы бізде бар мəліметтерді карта бетінде көрсету үшін атрибуттар кестесіне (Atribute Table) енгіземіз. Ол үшін биіктік белгілері қабатына барып, тышқанның оң жағын басамыз. Ашылған терезеден Open Atribute Table деген команданы таңдаймыз. Atribute Table кестесінде кез-келген қабаттың үш бағыты болады: FID,SHEP,ID.

FID- реттік номері;

SHEP- атауы (полигон, сызық, нүкте);

ID- поля;

Жаңа мəліметтерді енгізу үшін Atribute кестесінің ішіндегі Options қатарына барамыз, ашылған терезеде қосылатын поляның атын жазамыз. Оның типін таңдаймыз. Геометриялық үшінші əдіспен берілген кеңістіктегі объектілер туралы мəліметтер карта бетінде жазу арқылы беріледі. Мұндай карталық мəліметтерсіз картаны оқу мүмкін емес. Содықтан əрбір объектіні салғанда оның сандық жəне сапалық көрсеткіштерін немесе атауларын атрибуттар кестесіне толтырамыз.

31. Нүктелік қабаттың құрылуы мен атрибуттар кестесінің құрылуына мысал келтіріңіз.

географиялық нысан туралы қосымша дерек береді. Кеңістіктік деректер базалық карта құрастырудың негізі болса, атрибуттық деректер бұл картаға үлкен мағына мен арнайы ерекшелігін береді. Векторлық деректер моделі-графикалық ақпарттардың нүкте, сызық, көп бұрышты түрде берілуін айтады. Ол дискретті нысандардың, мысалы, құбыр, жол, аудан шекараларына қолданғанға ыңғайлы. Ал растрлы деректер моделі ақиқат тең ұяшықтарға бөлінген пикселдер түрінде көрінеді. Олар деректерді сақтауға және талдауға ыңғайлы. Әр ұяшықтың класқа немесе категорияға қатыстылығын анықтайтын мәні болады. Əрбір нүктедегі объектінің сандық сипаттамасы бар, яғни биіктік өлшемі бар. Осы бізде бар мəліметтерді карта бетінде көрсету үшін атрибуттар кестесіне (Atribute Table) енгіземіз. Ол үшін биіктік белгілері қабатына барып, тышқанның оң жағын басамыз. Ашылған терезеден Open Atribute Table деген команданы таңдаймыз. Atribute Table кестесінде кез-келген қабаттың үш бағыты болады:

1. FID,SHEP,ID.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 Следующая ⇒