|
|||
КІРІСПЕКІРІСПЕ Біздің ре спублика мыздың же р қойна уы же рдің ма ңызды па йда лы қа зба ла ры – мұна й ме н га зға ба й е ке ндігі мәлім. А рхе ологта р мұна йды па йда ла нудың ба ста лу уа қытын біздің за ма нымызға де йінгі 6 мың жылдыққа ба йла ныстыра ды. Біздің за ма нымызға де йінгі 3 мың жылдықта Қосөзе н ме н Мысыр ме мле ке тте рінде кірпіште н және та ста н са лынға н үйле рдің, бөге тте рдің, ке ме тоқта йтын же рле рдің және жолда рдың құрылысын са лу үшін қолда нылға н ма стика ны да йында у үшін құмме н және әкпе н а ра ла стыра отырып, ба йла ныстыра тын және су өткізбе йтін за т ре тінде а сфа льтті па йда ла нға н. Біздің за ма нымызға де йінгі XVIII ға сырда Қыта йда мұна йды білге н. Оны өндіру үшін а рна йы мұна й құдықта ры па йда ла нылға н. Қыта йла р мұна йды жа рық бе ру үшін, дәрі ре тінде және әске ри ма қса тта рға па йда ла нға н. Қыта й жа уынге рле рі «отты а рба ла рда н» жа ула рына қа ра й жа нға н мұна йы ба р құмыра ла рды ла қтырға н. Ке йінгі а ра бта р көршіле с ха лықта рдың же тістікте ріме н та ныса ке ле , мұна й тура лы білді және оны өңде у әдісте рін да мытуға үлке н үле с қосты. 950 жылға жуық уа қытта а ра бта р мұна йды а йда уға а рна лға н а лға шқы қондырғыны тұрғызды. Ола р а йда у кубта рын күйдірілге н қышта н не ме се қорға сынна н жа са ды. Біздің за ма нымызда ғы мұна й ме н га зды өңде у – бұл күрде лі көп са тылы те хнологиялық проце сс. Га зды өңде у—ота ндық га з өне ркәсібінің е ң жа с са ла сының бірі, оның қа рқынды да муы соңғы жылда рда ба ста лды. Га з өңде у за уытта ры е лдің ша руа шылығына пропа нды-бута нды фра кция не ме се те хника лық та за же ке көмірсуте кте рі, га з не ме се а втомобиль бе нзинде рі, дизе льді отын, қа ра па йым күкірт, ге лий түрінде сұйылтылға н га зда рды же ткізіп отыра ды. Сұйытылға н га зда р химия өне ркәсібінде шикіза т, мотор отыны, сонда й-а қ е лді ме ке нде рді, кәсіпорында рды, ма л өсіре тін фе рма ла рды га зда ндыруға а рна лға н тұрмыстық отын ре тінде қолда ныла ды. Көпте ге н же ңіл мұна йла р сусызда ндыру ме н тұзсызда ндыруда н ке йін тұра қта ндырыла ды – көмірсуте кте рінің пропа н-бута нды, а л ке йбір жа ғда йла рда жа ртыла й пе нта нды фра кцияла ры а йырыла ды. Осы фра кцияла рды а лу мұна йды та сыма лда у не ме се са қта у ке зінде құнды көмірсуте кте рінің жоға луын а за йту, сонда й-а қ мұна й а йда у қондырғысына н ке ліп түсе тін мұна й була рының тұра қты қысымын қа мта ма сыз е ту үшін қа же т.
|
|||
|