адалау жұмыстарының дəлдігі 5 страница

Ғимараттың бұрышын анықтаудың бір әдісі көлденең бұрыш әдісі болып табылады, оның көмегімен тірек бағыты мен ғимарат бұрышының жоғарғы және төменгі нүктелеріне бағыттар арасындағы көлденең бұрыштар өзара перпендикуляр осьтерде орналасқан тірек нүктелерінен өлшенеді. Өлшенген бұрыштардың және станциядан байқалатын нүктеге дейінгі горизонтальдық қашықтықтың айырмашылығы бойынша осьтер бойымен ролл компоненттері және жалпы орама табылған.

3.13 Құрылыc орамын анықтау

Жеңілдетілген әдістеме ұсынылуы мүмкін, атап айтқанда тұрақты бағдарлаудың арнайы нүктелері таңдалмаған және бағдарлар мен бақыланатын нүктелерге бағыттар арасындағы бұрыштар өлшенбейді. Оның орнына құрылымдар бұрыштың жоғарғы және төменгі нүктелерінің бағыттарына сәйкес келетін көлденең шеңберде (аяқта) алынады. Бұл жағдайда теодолиттің аяқ-қолы байқау кезінде қозғалмайтын болғандықтан, оның нөлдік сілтемесіне сәйкес келетін сызықты тірек бағыт ретінде қарастыруға болады.

Осылайша, ғимараттың бұрышын өлшеу келесі ретпен жүзеге асырылады. Теодолитті I станциясында жұмыс жағдайына орнатқаннан кейін (3.14-сурет) нысаналы сәуле ғимарат бұрышының жоғарғы және төменгі нүктелеріне бағытталады. Теодолиттің көлденең шеңберіндегі сәйкес үлгілердің мәндерінен айырмашылық бұрышы (бұрыштық жылжу) анықталады, ол орам болмаған кезде нөлге тең болуы керек. Дәлдікті арттыру үшін бұл операция тік шеңбердің екі позициясында орындалады.

Бұрыштық ығысудың белгісі мен мөлшері құрылымның вертикальдан ауытқу бағыты мен дәрежесін сипаттайды: бұрыштың оң мәнімен жоғарғы нүкте төменгі жаққа қатысты оңға, ал теріс болса - солға бұрылады.

Сызықтық көлденең жылжуды анықтау үшін теодолиттен ғимараттың B бұрышына дейінгі қашықтық өлшенеді және тригонометриялық формулалар қолданылады. Кейбір жағдайларда көру сәулесі ғимараттың B бұрышының жоғарғы A нүктесіне бағытталғандығын ескере отырып, тік проекциялау әдісін қолдануға болады, сызықты көлденең жылжу көру сәулесіне перпендикуляр орналасқан сызғыш немесе персонал көмегімен тікелей өлшенеді .

3.14 Жеңілдетілген әдіс бойынша құрылымның орамасын анықтау

Орамның бұрышы, жоғарыда айтылғандай, l сызықтық горизонтальды ығысудың жалпы объектінің биіктігіне қатынасы арқылы табылады. Сонымен қатар, , ал биіктігін тригонометриялық нивелирлеу әдісі арқылы табуға болады.

6.Ғимараттар мен құрылыстардың жер беті бөліктерін салудағы геодезиялық жұмыстар

6.1 Жер бетіндегі құрылыс-монтаждау жұмыстарының құрамы

Алдағы параграфтар ғимараттың жер асты бөліктерін геодезиялық іспен қамтамасыз ету əдістеріне арналған. Ал бұл тараудағы жұмыс, құрылыс осьтерін жəне биіктік шамаларын салынбақшы құрылыс фундаментінің үстіне шығарумен аяқталады.

Геометриялық нивелирлеу арқылы ғимараттың тік тұрғызылатын бөлігінің нөлдік деңгейі құрылады, бұл деңгей бірінші қабаттың «таза едендік» (чистого пола) деңгейі болып есептелмейді. Таза едендік деңгей ғимараттың тік тұрғызылатын бөлігінен жəне жер асты бөлігін жабу жазықтығынан біршама жоғары орналасады. Сондықтан шартты деңгей биіктігін нивелирмен шығарады, іс жүзінде оны бастапқы деңгей деп атайды да, оның үстіне пландық қадалау торы құрылады. Бұл тордың қосындары ғимаратты тұрғызу кезінде монтаждау қабатына координаталар беру үшін, тірек қосындары ретінде пайдалынылады. Монтаждау қабаты деп монтаждалмақшы құрылым элементтерінің төменгі жақ табанындағы шартты жазықтықты атайды.

Пландық тірек қадалау торы тек қана жер асты қабатының төбесінде ғана емес, фундамент блоктарында немесе оның бетондалған тұстарында да құрыла береді. Жер үсті құрылысмонтаждау құрамына келесі негізгі жұмыстар кіреді:

· тастан қалау немесе сыртқы жəне ішкі қабырғаларды терезелерін, балкондарын, санитарлық-техникалық, желдет кіш терін жəне есік жақтауларын тұрғыза монтаждау;

· қабатаралық төбесін жабу, арасын бөлу, баспалдақтарды салу, сонымен бірге шатырдың, төбесінің құрама элементтерін монтаждау;

· лифттерді, санитарлық-техникалық бөліктерді жəне жабдықтарды, қоқыс шығарғышты, газ құбырын, ішкі сумен қамтамасыз ету құбырларын, канализацяны жəне арнаулы істерге арналған құбырларды монтаждау;

· электр сымдарын, төменгі вольтті, радио жəне теле желілерін монтаждау;

· ақтап, əрлеу жұмыстары;

· территорияны жерұйықтау, уақытша салынған құрылымдарды, жабдықтарды құрылыс машиналарын бұзу, жинау.

Ғимараттың қабырғасын көтеру, жер асты бөлігін салудың жалғасы болып саналғанмен, жұмысты бастамас бұрын, негізгі құрылыс осьтерін бекітетін геодезиялық қосындардың сақталуын жəне құрылыс алаңының ішінде орналасқан, ғимараттың жəне құрылымның қабырғасында, фундаментінде жұмыс реперлерінің жағдайын тексеріп, дұрыс сақталғанына көз жеткізеді.

6.2 Құрылыс нормалары жəне ережелері.

Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың ережелері Құрылыс нормалары жəне ережелері іс жүзінде құрылыс салуда жəне жобалауда тексеріліп, қолдануға əбден болатын, бұлжытпай орындалатын норма жəне ереже талаптарынан тұрады. Олар алдыңғы тəжірибелі құрылыс техникаларын енгі зуге, құрылысты ұйымдастыру жəне механикаландыруға, құрылыс сапасын арттыруға жəне құрылыс өндірісін жобалауда, прогрессивті нормаларды енгізу арқылы бағасын төмендетуге, пəрменді құрылыс материалдарын қолдануға, сонымен бірге неғұрлым зауытта жасалған құрама элементтер мен конструкцияларды пайдалануға бағытталған. Бірақ құрылыстағы геодезияның сұрақтары бүгінгі күнге дейін, «Құрылыс нормалары жəне ережелерінде» кеңінен көрсетілмеген. Бұл кемшілікті кейіннен шыққан СНиП толықтыра алады, дегенмен бұл шығармашылықта да геодезиялық жұмыстардың түбегейлі қаралмағанын байқауға болады. «Құрылыс нормалары жəне ережелері» мəтініне кіретіндер: жалпы түсінік; құрылыс үшін геодезиялық қадалау негізі; құрылыс салу кездеріндегі геодезиялық қадалау жұмыстары; құрылысмонтаждау жұмыстарының дəлдіктерін тексеру; ғимараттардың жəне құрылымдардың отыруын, жылжуын геодезиялық бақылау.

3.4-кесте

Геодезиялық қадалау негіздерінің дəлдігі

Дәлдік класы	Құрылыс нысандарының сипаттамасы	Геодезиялық қадалау негіздерін құрудағы шектік орташа квадраттық қателері
Дәлдік класы	Құрылыс нысандарының сипаттамасы	бұрыштық, с	Сызықтық	биіктікті анықтау, мм
1-0	100 га ауданды алып жатқан кешенді немесе топты ғимарат жəне құрылым. 100 мың м2 артық ауданды алып жатқан жеке тұрған ғимарат жəне құрылым		1/50 000
2-0	100 га дейінгі ауданды алып жатқан кешенді немсе топты ғимарат жəне құрылым. 100 мың м2 дейінгі ауданды алып жатқан жеке тұрған ғимарат жəне құрылым		1/15 000
3-0	10 мың м2 дейінгі ауданды алып жатқан кешенді немесе топты ғимарат жəне құрылым. Құрылыс салынбақшы аудан ішіндегі жолдар, жер үсті жəне жер асты коммуникациялары		1/5000
4-0	Құрылыс салынбақшы аудан сыртындағы жолдар, жер үсті жəне жер асты коммуникациялары		1/2000

Ескертулер: 1. Геодезиялық қадалау негіздеріндегі базисті құру дəлдігі арнаулы есептеулермен анықталады. 2. Кейбір участоктерде, сол нысан үшін (мысалы, құрылыстық өндірістік базалары) өлшеу жəне құру дəлдіктері берілмеген болса, онда төменгі дəлдікті класс шамасын қолдана беруге болады . 3. Құрылыс нысанында геодезиялық қадалау негіздерін құруды қандай дəлдік класына жатқызу керек екендігін геодезиялық жұмыстарды жүргізу жобасынан қарап анықтау болады.

3-5 кесте

Қадалау жұмыстарының дəлдігі

Дəлдік классы	Құрылыс нысандарының сипаттамасы	Қадалау жұмыстарындағы өлшеулердің шектік орташа
Дəлдік классы	Құрылыс нысандарының сипаттамасы	бұрыштық, с (//)	сызықтық жəне осьтерді биіктік бойынша ауыстыру	биіктікті анықтау, м
1-Р	14 қабаттан биік ғимарат, жабу ұзындығы 36 м жəне биіктігі 60 м асатын құрылыстар. Фрезерленген жанамалы бетті металл құрылымдар. Өзі бекітілетін құрама темірбетонды құрылымдар		1/15 000
2-Р	5 қабаттан артық, 14 қабатқа дейінгі ғимарат немесе жабу ұзындығы 6 дан 36 метрге дейін жəне 15 тен 60 м дейінгі құрылыстар. Пісірілген жəне болтпен жалғасқан металл жəне құрама темірбетонды құрылымдар. Ауыспалы жəне жылжымалы қалыптағы жазық жəне жұқа қабырғалы темірбетонды құрылымдар.		1/5000
3-Р	5 қабатқа дейінгі ғимараттар немесе жабу ені 6 м дейінгі жəне биіктігі 15 м дейінгі құрылыстар. Ауыспалы жəне жылжымалы қалыптағы монолитті темірбетонды құрылымдар.		1/2000
4-Р	Жерде орналасқан құрылыстар		1/1000

Геодезиялық қадалау негізін құру жəне ғимараттар мен құрылыстардың отыруын, жылжуын тапсырма беруші атқарады. Сондықтан аталған геодезиялық жұмыстар, құрылыс өндірісінің айырыламас бір бөлігі болып есептелмейтіндіктен толық қарал майды. Геодезиялық қадалау негізінің шектік шамалары 3.4-кестеде берілген. Құрылыс салу кезіндегі геодезиялық жұмыстар-геодезиялық негізгі тірек қосындарынан жер бетіне (құрылыс алаңына) ғимарат жəне құрылыс элеменеттерінің пландық жəне биіктік орналасу жағдайларын анықтайтын осьтерді жəне биіктік шамаларын беру болып есептеледі. 3.5-кестеде қадалау жұмыстарындағы шектік шамалар берілген. Құрылыс-монтаждау жұмыстарының дəлдігін геодезиялық тексеру дегеніміз – аспаптар жəне құрал-жабдықтардың көмегімен ғимараттар мен құрылымдардың нақтылы пландық жəне биіктік шамаларының жұмыс сызбаларымен дəл келуін тексеру. Мұнда өлшеу қатесі, шектік қатеден 0,3 шамадан аспауы керек.

6.3 Ірі панельді, каркасты жəне каркасты-панельді ғимараттарды монтаждау кездеріндегі геодезиялық жұмыстар

Ірі панельді құрылыста монтаждау жұмыстарының сапасы, оны дұрыс уақтылы геодезиялық іспен қамтамасыз етуге байланысты, яғни: панельдердің осьтері қадалау осьтерімен дəл келулеріне; панельдердің тік болуын қатаң бақылауға алуға; панельдің жоғары жағын жобалық орнына келтіруге; панельдердің жазық жəне тік жалғасу жіктеріне жобалық өлшем шамаларына байланысты.

Ірі панельді, қаңқасыз ғимаратты монтаждау кезінде, қабырғалық панельдерді қоюға жəне түзетуге ерекше көңіл бөлінеді, себебі оларды дұрыс қоюдан бүкіл ғимаратты салудың дəлдігі жəне тұрғызу сапасы артады.

Əр қабаттағы қабырғалық панельдерді тұрғызуға, монтаждау деңгейін дайындау жəне түзету жұмыстарын біткеннен кейін кіріседі. Ғимараттың барлық периметріне немесе бір бөлігіне қабырғалық панельдерді тұрғызу үшін, ұзынабойлық жəне көлденең осьтерін қадалайды (28-сурет).

28-сурет. Панельдерді орнату тəсімі 1 – панель; 2 – ұстағыш-тиянақ; 3 – маяк; 4 – осьтік сым; 5 – лай қоспасы

Қабырғалық панельдердің пландық орындарын тексерумен бірге, олардың биіктік бойынша дұрыс орнатылғанын қамтамасыз ету керек. Панельдің жоғары жақтары бір жазықтықта, жобалық бір биіктікте жатуы үшін арнаулы лай қоспасын (5), сонымен бірге панель астына (керек болса үстіне) металл немесе ағаш төсенішмаяк (3) салады. Төсеніштің қалыңдығын нивелирлеу нəтижесін жəне панельдің нақтылы биіктігін пайдалана отырып есептейді. Ішкі панельдердің план бойынша орнату дəлдігін арттыру үшін алдын ала панель ішіне пісіріліп бекітілген немесе деңгейлік жабу панельдеріне бекітілген тиянақ-ұстағыштарды (2) пайдаланады. Тиянақ ұстағыштардың арасындағы саңылау панельдің қалыңдығынан 3 мм артық болуы керек.

Сыртқы панельді маяк үстіне фиксаторсыз, ғимараттың сыртқы қырына дəл келетін арнаулы ойыққа үйлестіре қойып орнатады. Панельді орнына ғимараттың сырт жағынан, дайындалған орнынан 0,3-05 м жоғары береді.

Панельді тік қалпын қатаң сақтап, орнына жайлап түсіреді де, панельді уақытша арнаулы тіреулермен бекітеді. Панельді орнатып бекіткеннен кейін, оның тіктігін тексереді, керек болған жағдайда қапсырма тросты босатып, тіреу муфтасын бұрай отырып, панельді тік-жобалық қалпына келтіреді.

Панельді тік жағдайға келтіру үшін маятникті тіктеуіш немесе рейка тіктеуішті қолданады. Панельдің тіктігін оның екі қыры арқылы тексереді: қабырғалық жəне ашық бүйір қырлары арқылы. Егер екі қыры арқылы түсірілген тіктеуіш рейкадағы тік сызық-ойыққа (риской) дəл келсе, онда панель дұрыс орнатылған. Панельдің тік жағдайында дұрыс орнату дəлдігін жəне монтаждау өнімділігін арттыру үшін, тіктеуіш-сызғыш кеңінен қолданылады (29-сурет). Тіктеуіш-сызғыш тіктеуіштен (5), сызғыш бойымен түсірілген шнурдан (3) тұрады. Тіктеуішсызғышты панельдің жоғарғы қырына кронштейн 1 арқылы орнатады. Сызғышқа ұштары бір сызықтың бойында, сызғышқа пареллель тіреуіш планка (2) бекітілген. Сызғыштың төменгі бөлігі шкаламен (4) жабдықталған. Тіктеуіш жібі шкаланың нөлі арқылы өтсе, онда панельдің тік орналасқаны. Панельдің тік орналасқандығын тексеру кезінде тіктеуіш-сызғышты панельдің бүйір бетіне жанай қояды, мұнда кронштейн өзінің қырымен панельдің жоғары қырына тіреліп, ал сызғыштың жоғарғы жəне төменгі тіремелері тексерілмекші бүйір беттерге тиіп тұруын қадағалайды. Егер тіктеуіш-сызғышқа шкала сияқты бөліктер сызып қойса, оны нивелирлік рейка ретінде, панельдің биіктік шамасын тексеруде пайдалануға болады.

29-сурет. Тіктеуіш-сызғыш 30-сурет Ірі панельді

1 – кронштейн монтаждаудағы ығысулар;

2 – серіппелі планкалар; 1 – панельдің тірек бетінің ығысуы (±10 мм);

3 – шнур; 4 – шкала; 2 – панельдің тік жағдайынан жоғары

5 – тіктеуі жақ қима жазықтығының ауытқуы (±5 мм);

қадалау осіне қарағанда панельдің төменгі қима

осінің ауытқуы (±5 мм); 4 – фундаменттің жоғары

тірек беті биіктік шамасының ауытқуы (±5 мм);

Панельдерді монтаждауды алдымен көлденең жəне ұзынабойлық осьтердің үстіне, жобамен ғимараттың ортасына базалық панельдерді орнатудан бастайды. Бұл базалық панельдер қатаң блок құрады, яғни оларды орнынан қозғамайды, қалған панельдер осы базалық блоктарға жанай орналасады. Базалық панель дерді теодолит арқылы бақылап орнатады да, тіреуіштермен немесе арнаулы «кондукторлармен» (арнаулы құрылғымен) бекітеді. Келесі панельдерді монтаждау кезінде, олардың орналасу жағдайларын тіреулермен жəне байланыс жабдықтарымен анықтайды.

Ортасынан шетіне қарай «еріксіз» монтаждау ғимарат конструк циясын құрастырудың жоғары дəлдігін қамтамасыз етеді. Мұндай дəлдікке қол жеткізу үшін, əртүрлі құрал-жабдықтарды қолданады, мысалы, деңгей төбесіне бекітілген жазық болат таспаларды пайдаланады. Бұл таспалардың көлденең панельдерді бекітетін тіремелер жəне панельдердің жоғары жағын бекітетін жазық құбырлы байланыстары бар. 30-суретте каркассыз ғимараттарды ірі панельдерден монтаждаудың орнынан ауытқу шамалары берілген (СНиП III-B.4-97).

Каркасты-панельді ғимаратты монтаждауда, темірбетонды конс трукцияларды бекітпестен бұрын, тиянақты түрде олардың нақтылы орналасу жағдайларына геодезиялық бақылау жүргізеді.

6.4Темірбетонды жəне металл бағаналарды монтаждау кезіндегі геодезиялық жұмыстар

Бағаналарды орнату, қабат төбесін жауып, баспалдақ марштарын орнына қойып жəне төменгі қабаттың алаңын монтаждап болған соң басталады.

31-сурет. Каркасты-панельді ғимаратты бір топ кондукторлардың көмегімен монтаждау тəсімі. I, I I – кондуктордың пландағы орны; 1 – екі қабатты бағаналар; 2 – қалқан қорған; 3 – ішкі жалғамала; 4 – жоғары, төменгі қамыттар; 5 – кондукторды жылжыту қондырғысы; 6 – ригельдер (итарқалар); 7 – жабу плиталары; (үшкілдермен кондукторларды жылжу бағыты көрсетілген)

Мұнара кранымен бағананы орнына жеткізіп, кондуктор ішіне жайлап түсіреді де, теодолитпен бақылай отырып, осьтік сызықойық бойымен орнатады.

Монтаждау жұмысының дəлдігін жəне өнімділігін арттыру үшін бір топ кондукторды пайдаланады (31-сурет). Мұндай кондукторлармен бір уақытта алты бағананы орнатуға болады. Екі қабатты бағаналарды кранмен қамыт ішіне орнатады, мұнда кондуктордың реттеу бұрандалары жəне теодолиттің көмегімен бағананы түзетіп, жобалық жағдайына келтіреді. Əр келесі қабатты монтаждауға, төменгі қабаттағы барлық монтаждық жалғасуларды пісіріп, монолиттеп жəне тексеріп болған соң кіріседі.

Биіктігі 5 м артық бағаналарды жобалық орнына (жағдайына) орнату екі теодолитті пайдалана отырып, іске асады (32-сурет). Орнату дəлдігін арттыру үшін бағананың жоғары қырына интервалы 10 мм шкала сызықтарын салады.

Бағана қатарының тік екендігін тексеру үшін бүйірлік нивелирлеу əдісін қолдануға болады. Бағаналардың осіне пареллель 0,5-1 м қашықтықта көмекші сызықты қадалайды. Көмекші сызық үстіндегі бір нүктеге теодолит орнатады да (мысалы, А нүктесіне), сызығының бойымен колимациондық жазықтыққа бағ дарлайды (32-сурет). Əрі қа рай кіші рейка табанын бағана бүйіріне қойып, теодолит дүр бісінің екі жағдайында рей кадан есеп алады. Орташа есептің берілген қашықтықтан ауытқуы арқылы, монтаждау жұмысының сапасын анық тайды. Бұл əдістің кемші лігі – рейка ұстаушыға бағананың жоғары жағына рейка ұстау кейде қиынға соғады.

32-сурет. Екі теодолитпен бағананың тік орнатылуын бақылау тəсімі. 1 – бағана қырындағы бақылау шкаласы; 2, 7 – бағананың ретімен жоғары жəне төменгі қима қырларындағы сызық-ойықтар; 3 – теодолиттің проекцияланушы көздеу осі; 4 – теодолиттер; 5 – осьтік белгілер; 6 – қадалау осьтері.

33-сурет. Бағаналардың тік, бір жазықтықта орнатылғанын бүйірлік нивелирлеу əдісімен тексеру тəсімі

Бағаналарды монтаждаудың дəлдігін, сенімділігін тексеріп отыру жəне келесі монтаждау жұмыстарын, кран астындағы балкаларды жəне кран жолдарын салуды керекті дəлдікпен қамтамасыз ету үшін, жалпы ғимараттық бағаналар үстімен жəне көлденең осьтерін шығарады. Егер бағаналар тік орнатылған болса, ұзынабойлық жəне көлденең осьтері бағана бастарының тура ортасынан өтеді, ал бағана еңкейіп тұрса, онда оның жобалық осьтері қиылысу нүктелерінің геометриялық центрлерінен ауытқуы өлшеніп, шара қолданылады.

34-сурет. Орындалған жұмыстың жəне бағаналардың пландық жəне биіктік жағдайының тəсімі. Үшкілдермен (мм) бағаналардың төменгі жағының (қимасының) ауытқуы көрсетілген: плюс жəне минус таңбалы мəндері бағананың жоғары немесе төмен (мм) орнатылғанын көрсетеді

Орындалған жұмыстың тəсімі арқылы ауытқу шамасы анықталып, керек болған жағдайда бағаналардың түбін ығыстыра қазып түзетеді. Бағаналардың жерге кірген тұстарын өсіре (немесе түсіре) отырып, олардың бастары бір деңгейде болғанын қадағалайды. Орындалған жұмыстың жəне бағаналардың пландық жəне биіктік жағдайының тəсімдік үлгісі 34-суретте көрсетілген.

Төменде бағаналарды монтаждау кезіндегі жобалық жағдайларынан ауытқу шектік шамалары берілген:

1. Бағаналардың төменгі қимасындағы осьтерінің қадалау осьтеріне қарағандағы ауытқуы ±5 мм;

2. Бағана осьтерінің жоғарғы қимасындағы осьтерінің тік жағдайынан ауытқуы,

Егер бағана биіктігі Н, м:

4,5 м дейін, ± 10 мм;

4,5 –15 м дейін, ± 15 мм;

15 м артық, 0,001Н, бірақ ± 35 мм артық емес.

3. Бағаналардың тірек фундаменттер беттерінің жобалық биіктік шамасынан ауытқуы, ±3 мм;

4. Көп қабатты ғимараттағы əр ярус бағаналарының жоғары жақ биіктіктерінің айырмасы (n – ярустың реттік саны), (2 n + 1,2) мм.

6.5Монолитті, ғимараттар мен құрылыстарды сырғымалы қалып арқылы тұрғызу кезіндегі геодезиялық жұмыстар

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 Следующая ⇒