Ылғалдылық, оның жануарларға әсері

Жануарлардың тіршілігіне тікелей немесе жанама ық палын тигізетін негізгі фактордың бірі – ортаның ылғ алдылығ ы. Су ағ задағ ы зат айналым ү рдісін қ амтамасыз етіп, ағ заның барлық қ ызметтерінің қ алыпты жағ дайда дұ рыс жү рілуіне мү мкіндік туғ ызады. Сондық тан денесіндегі ылғ алдың тең дестігін сақ тау жануарлар ү шін аса маң ызды. Жануарлар қ ұ рлық та, кейбірі суда тіршілік етеді. Ылғ алдық ү немі тапшы болатын шө лді мекендерде тіршілік ететін жануарлар да аз емес. Ә сіресе қ ұ рлық та тіршілік ететін жануарлар ылғ алдың тапшылығ ына ұ шырамауғ а ә ртү рлі жолмен бейімделген.

Жануарлардың дене салмағ ының 70-ке жуық пайызын су қ ұ райды. Ә сіресе зат алмасуын ү немі екпінді жү ргізетін жү йке жү йесі, бауыр сияқ ты мү шелердің жасушасының жалпы салмағ ының 80-85 пайызын су иеленеді. Осының ө зі-ақ жануарлар ү шін су қ анша маң ызды екенін баяндайды. Жасушадағ ы барлық судың 95 пайызын еркін су, 4-5 пайызын ақ уыз бен қ осылыс тү зіп байланысқ ан су қ ұ райды.

Судың жануарларғ а қ ажеттігі оның физикалық, химиялық қ асиеттеріне жә не ағ зағ а атқ аратын қ ызметтеріне байланысты. Судың ағ зағ а атқ аратын тө мендегідей қ асиеттері мен қ ызметтерін атауғ а болады:

- Су - ә лемдік табиғ и еріткіштердің бә рінен артық еріткіш: кө птү рлі заттарды ерітуге қ абілеттілігі тұ рғ ысынан судан артық ешбір сұ йық жоқ. Жасушада жү рілетін кө птеген химиялық реакциялар суда еріген иондардың ә рекеттесіп, ә серлесуіне негізделген. Сондық тан да су заттардың ыдырау, тү зілуі жү рілетін негізгі ортаның рө лін атқ арады.

- Су тек реакцияларды жү ргізетін орта ғ ана емес, судың ө зі ә ртү рлі реакцияларғ а тікелей қ атысып ә ртү рлі кү рделі заттарды тү зеді.

- Су ағ залардың жылуын тұ рақ тандырушы, жылу мө лшерін реттеуші ретінде ү лкен рө л атқ арады. Бұ л – судың жылу ө ткізгіштік, жылу сыйымдылық қ асиеті жоғ ары жә не жоғ ары температурада (100°С) буланатын қ асиеттеріне байланысты. Жылу сыйымдылығ ы жоғ ары болғ андық тан сыртқ ы ортаның температурасы қ алыпты дең гейден ө те азайып, не ө те кө бейіп ауытқ ығ ан кезде, сол ауытқ удың ағ зағ а тигізетін ә серін жұ мсартады. Жылу ө ткізгіштігі – ағ заның барлық мү шесіне жылудың біркелкі таралуына жә рдемін тигізеді. Судың булану температурасы жоғ ары болғ андық тан жануарлардың ішкі мү шелерінде пайда болғ ан ыстық терлеген кезде буланғ ан сумен бірге сыртқ а бө лініп шығ ады да ыстық тағ ан денесі салқ ындайды.

- Ағ зағ а қ ажетті заттар суда еріген ерітінді тү рде жануарлардың ә ртү рлі ұ лпалары мен мү шелеріне тарайды, ал ағ зағ а қ ажетсіз зиянды заттар тағ ы да су арқ ылы аластатылады. Сондық тан судың тасымалдаушылық рө лі де аз емес.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 Следующая ⇒