Тәжірибе мәліметтерін кестеге жинақтайды

мұ ндағ ыα – кө бейткіш жә не ол су ү шін 0, 67 тең, К - тұ рақ ты, ол су ү шін 5, 9∙ 10 ^-4 тең, бұ лар ә рбір еріткіш ү шін анық тамадан алынады.

Сипаттамалық тұ тқ ырлыкты табу ү шін, таралым мен келтірілген тұ ткырлық арасындағ ы тә уелділікті сипаттайтын сызбаны сызып, ондағ ы тү зуді ординатағ а дейін созып, ординаттағ ы кесіндіні ө лшейді.

Зертханалық жұ мыс № 8

Тақ ырыбы «Жоғ ары молекулалық заттың ісінуі»

Мақ саты: ЖМҚ ісіну жылдамдығ ының тұ рақ тысын анық тау.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Полимерлердің еру ерекшеліктері қ андай?

2. Қ андай қ ұ былысты ісіну дейді? Қ андай шекті жә не шексіз ісіну жү реді?

3. Ісіну дә режесі дегеніміз не жә не оны қ алай анық тайды?

Теориялық кіріспе:

Полимер еріген кезде негізінен еріткіш молекулалары полимерге бір жақ ты диффузияланады. Мұ нда макромолекуланың есесіне келетін еріткіш ә лі аз, яғ ни еріткіштің полимердегі ерітіндісі тү зіледі. Еріткіш молекуласының макромолекулалардың арасына енуінен полимер ісінеді. Ісіну полимердің еру процесінің спецификалық сатысы. Барлық еру процесін тө рт сатығ а бө луге болады:

1) Жү йе гетерогенді екі фазадан: таза тө мен молекулалық сұ йық тық жә не таза полимер;

2) Ісіну жү йеге екі сұ йық фазағ а қ абаттанады: бір фазасы еріткіштің полимердегі ерітіндісі, екіншісі таза тө мен молекулалық сұ йық еріткіш;

3) Екінші ерітіндінің тү зілу сатысы. Жү йе екі фазалы болады, бірақ екі фазасы да екі компоненттен тұ ратын ерітінді. Біріншісі – бастапқ ы ісінген полимер, яғ ни тө мен молекулалық сұ йық тың жоғ ары молекулалық қ осылыстардағ ы ерітіндісі, екіншісі – жоғ ары молекуланық қ осылыстың тө мен молекулалық сұ йық тағ ы ерітіндісі;

4) Толық еру сатысы – екі ерітінді бір бірімен араласып, гетерогенді екі фазалы жү йе гомогенді бір фазалы жү йеге айналады.

Ісіну шексіз жә не шекті болып бө лінеді. Шексіз ісіну кезінде аяғ ында бір фазалы гомогенді ерітінді тү зіледі. Шекті ісіну кезінде полимер ерітіндіге толық ө те алмайды. Ісіну процесі екінші жә не ү шінщі сатыда тоқ тап қ алады.

Ісіну процесі кө птеген кө рсеткіштерімен – ісіну дә режесімен, ісіну жылдамдығ ымен, ісіну қ ысымымен жә не т. б. сипатталады.

Ісіну дә режесі (α ) полимердің ісінген кездегі массасының немесе кө лемінің ө суі арқ ылы сипатталады:

;  (1)

Мұ ндағ ы m_i, m_о – стандартты полимер ү лгісінің ісінгеннен кейінгі жә не бастапқ ы массасы, V_i, V₀ – стандартты полимер ү лгісінің ісінгеннен кейінгі жә не бастапқ ы кө лемі.

Экспериметтің ә дістемесі:

    Реактивтер: ЖМҚ ерітіндісі, желатин

    Жұ мыс реті:

1. Желатиннің pH ортағ а байланысты ісінуі

    Ісіну дә режесі деп 1 г затпен сұ йық тың сің ірілу мө лшерін қ ұ рғ ақ заттың салмағ ына қ атысты процентпен ө рнектелуін айтады.

    Ісіну дә режесін заттың кө лемінің ө суі бойынша анық тайды. Есептеулер келесі формуламен есептеледі:

Q= (a₂ – a₁/ a₁)  100% (1)

    Мұ ндағ ы, Q- ісіну дә режесі, %; а₁ жә не а₂ заттың ісінуге дейін жә не ісінуден кейінгі массасы немесе кө лемдері.

    Диаметрі бірдей пробиркағ а 0, 2г-нан желатин ұ нтағ ын салып, оғ ан тө менде кө рсетілген ерітінділерден 10 мл қ ұ яды:

    Пробиркаларды акырындап шайқ ап желатинмен кө лемін белгілеп, 1 сағ атқ а қ ояды. Пробирканың белгілеулері бойынша ісінуден кейінгі желатиннің биіктігін анық тап, (1) формуламен ісіну дә режесін есептейді. Ерітіндінің рН-ын потенциометрді ө лшеп, ісіну дә режесін рН-қ а тә уелділік графигін сызады.

    Ісінудің минимумы бойынша изоэлектрлікті нү ктенің мә нін кө рсетеді.

2. Нейтралды тұ здардың желатиннің ісінуіне ә сері (лиотропты қ атар)

Алты пробиркағ а 0, 1 г желатиннен салады. Содан кейін бес пробиркағ а 8 мл 0, 05 н. тұ здардың ерітіндісін қ ұ йып, ал алтыншы пробиркағ а 8 мл дистильденген су қ ұ йып бақ ылауғ а қ алдырады. 40-60 мин. ө ткеннен соң желатиннің ісіну биіктігін анық тап, таблицағ а жазады. Ісінуге ә сері бойынша иондарды лиотропты қ атарғ а орналастырады. Сондай-ақ сумен салыстырғ анды қ андай иондар ісінуді кү шейтеді, қ андай иондар тежейтінін атап кө рсету керек.