Галимҗан Ибраһимов 5 страница

Ул арада бу зур шатлыклы хә бә р бө тен авылга таралып ө лгерде. Кар баскан ө йлә рдә н җ анлы мә етлә р кү тә релеп чыгалар, юлсыз, сукмаксыз урамнар, тыкрыклар буенча, вакытсыз картаеп кипкә н яки шешенгә н кечкенә балалар, шешенгә н, авыз ачып сү з ә йтә алмаслык хә лгә җ иткә н хатыннар, туфрак тө сле каралган карчыклар, картлар ү лемнә ре, каберлә ре белә н бергә кузгалып, бу ризык йортына агылдылар. Һ ичбер сү з белә н, һ ичбер кө ч белә н тыярга, туктатырга юл булмады, дү рт капчык бә рә ң ге шунда кар ө стендә чи, туң килеш ашалып, кимерелеп бетте. Тө нлә ачлар тарафыннан ү терелгә н Намаҗ анның ө е ризык килгә ндә ашханә ясар ө чен уң айлатылган иде. Булганынча утын кистелә р, җ итмә гә ненә читә ннә рне, коймаларны җ имерделә р, ә ллә ни чаклы хатыннар ү злә ре сорап, туйганчы аш исе, бә рә ң ге исе, икмә к, алабута исе иснә п калыр ө чен шунда казаннар тирә сендә булышлык иттелә р, ирлә р, балалар, карчыклар, картлар хә ле бары аяк ө стендә, хә лсезе утырып, карга ятып ризык пешкә нне, ө лә шә башлаганны тирә н бер тү земсезлек белә н кө ттелә р. Казаннарга ябык елкы итлә ре салынып, морҗ алардан аксыл соры тө теннең беренче кү ренү е бу кө ткә ннә рнең ө метлә рен якынайтты, җ ыелган халыкның ашау дә рте кайнап, ниндидер эчке корыч ыргаклар карыннарны борып-борып алдылар. Милә р ачылгандай, йө рә ккә ө мет, ышаныч дулкыны керергә телә гә ндә й булды. Бер минут бу ә йберлә р, казаннар яныннан аерылмаган рә ис ү з янына ташчы Камалине чакырды:

– Син, Камали абзый, – диде, – халыкка ә йт, бездә савыт-саба юк, ө йлә реннә н китерсеннә р, – диде. Лә кин ач крә стиә ннә р таралырга курыктылар, ө чнең берсе, тирә -кү ршенең икесе китсә, башкалары морҗ адагы тө теннә н, аш кайнаган ө йнең тә рә зә сеннә н кү злә рен ала алмый таш кебек катып кузгалмый тордылар. Болар арасында берсеннә н-берсе җ ылырак сү злә р тарала башлады, туйганчы шулпа бирә лә р икә н, тагы берә р кисә к алабута икмә ге дә бирә лә р икә н, инде хә зер шулай кө н дә ашатмакчылар икә н, бу сигез йө к беткә ч, тагы сигезне, аннан тагы сигезне китермә кчелә р икә н, дигә н кебек ө метле хә бә рлә р кү ң ел юанычы белә н матурланып, крә стиә ннең йө рә генә туктаусыз дә рт арттыра торды.

XIV

Крә стиә ннә р бер-берен таптап чыгып йө гергә ннә н соң ялгыз калган Гә рә й кинә т сә кегә утырды. Кулын йө зенә, маң гаена куеп бераз гына уйланып, шашып торды да, акырып җ ибә рде. Бу куркынычлы саташулы тавыш аның кө лү еме, елавымы, аерырга мө мкин булырлык тү гел иде. Шашкан кү злә ре тү шә мгә, аннан морҗ а калагына текә лделә р. Сикереп торып кулы белә н тимер калакны тартты да, тагы кире утырды, тагы кинә т кузгалды. Идә н уртасына басып акырып елады да, йортка-абзарга чыгып китте.

Тегендә Намаҗ ан йортындагы ашханә дә аш пешереп, аны кечкенә кисә к алабута икмә ге белә н ашап, азрак хә ллә нгә ч, ташчы Камали ү зенең кыйналган кү ршесе балтачы Гә рә йне бу ашарга җ ыелган халык эченнә н кү зе белә н эзлә де. Тапмады. тукта, ул юньсез хә лсез ятадыр, дип, кайтышлый аң а керде. Ө ендә юк. Кечкенә сабый кызның пешерелмә гә н нечкә ябык куллары, кабыргалары шунда сә кедә аунап яталар. Камали аптыранып уйланды: тукта, бу кайда булыр? Эзлә неп, каранып, бераз шикле куркыну белә н йортка чыкты. Анда тү бә саламы алып ашалган, читә не ягылган абзар, аның кө ч җ итмә гә нлектә н генә тө шереп ягылмаган калын агач ө рлеге бер баганадан икенче баганага таба сузылып тора. Ө рлекнең нә къ уртасына билбау бә йлә нгә н, билбауның тү бә нге очы иплә п, муенчак итеп ясалган, менә шул муенчак Гә рә йнең кипкә н сө як муенын буып тора. Йө з кара кө йгә н, тел салынган. Акрын гына җ ил исә, асылган гә ү дә ү зенең бугалагы белә н бергә ә ле бер якка, ә ле икенче якка акрын гына тирбә лә. Гә рә йнең ө стендә ге чикмә не ачылган, кү лмә ге ертылып салынган, киң кү крә генең эре кабыргалары кипкә н агачлар кебек калкып, тезелешеп яталар, тышка таба чыгып торган кү злә ре, гә ү дә җ ил белә н ә йлә нгә н саен ә ле бер якка, ә ле икенче якка карыйлар, бу кү злә рдә шелтә катнаш шашкынлык белә н каты газап тулы.

Бө тен кыш буенча кү ң елен тынычсызлаган, авылда теге бала ашый торган карчыкларны, җ иде хатын турындагы ә киятлә рне ишеткә н саен йө рә ген тартып, чакырып торган ерак кала ахыр чиктә малайны ү зенә суырып алды.

Атасы шашып сең лесен суйган кө ндә ул елап-елап кү рше авылга йө герде, аннан атлыларга иярә -иярә, кү п кө ннә р ү ткә ч калага килеп керә алды, лә кин ү лем аны ү зенең каты тырнакларыннан ычкындырырга телә мә де. Ул коточыргыч авыр ачлык елның тирә н куркыныч фаҗ игасен ә йтеп бирергә адә м теле җ итә чә к тү гел! Кечкенә бала зур калада тагы яманрак аптыранды. Урамнарда хә лсез гә ү дә лә р, ү леклә р, ү лем кө теп туң ып ың гырашучылар шунда аяк астында яталар. Атасының асылынуына атна тулганда, Зә йни шә һ ә р уртасында мә чет капкасы тө бендә карга егылды. Бераз ың гырашып ятты да, хә ле бетеп тынды. Җ омгадан чыгучылар, монда ү лә ксә ята ич, нигә җ ыймыйлар, дип сукранып ү ттелә р. Сабый бала туң са да, ү леп җ итмә гә н иде ә ле. Авыр ачлык фаҗ игасеннә н файдаланып, эт ите, адә м ите, мә че ите кебек нә рсә лә р белә н яшерен сату итә торган карчык кич белә н ү тешли Зә йнигә кү з салды, " кызгану" тө се белә н тотып карады, ү з эченнә н, ә ле яң а икә н, бозылмаган икә н, ярарлык җ ире табылырлык икә н, дип уйлады. Як-ягына кү з атты да, тиз генә капчыгына тыкты, икенче кө нне, башка кү п нә рсә лә р катнаштырып шул иттә н шулпалы пилмә н ясап сатты.

Казан, 1923 ел.

⇐ Предыдущая 1 2 3 45