Текстны электрон калыпка Гали Мусин күчерде. 3 страница

Урман юлының калган ө лешен без шактый шома ү ттек. Тө п башына элә геп, Ә кмә лнең чә кү шкә се сынуын искә алмаганда, ә ллә ни ә йтерлек вакыйга да булмады шикелле. Ә мма Тугай суын — без урманның яртысы дип йө ртә торган ү зә нне ү тү гә атлар тә мам хә лдә н тайдылар.

Ү зебез дә ардык. Тик арган атлар янында ү зең нең кө чсезлегең не һ ич тә белдерергә ярамый. Ат шундый сизгер ул, аның белә н шаярма! Һ ә м без тамакларыбыз карлыкса да, гайрә тлә нергә, гаярлә нергә, һ ай-һ ай дип тавыш кү тә рергә, сызгырырга, кыскасы, атка кө ч биреп барырга тиеш идек. Ә ле болай да алар бер җ ир буе баралар да туктыйлар. Чакрым исә бен югалтмасак та, вакыт исә бе кү птә н югалды, иртә ме, кичме икә нен оныттык инде без.

Тизрә к урманны чыгасы иде дә, урман авызындагы аланга атларны җ ибә реп, ут ягасы, ашап-эчеп аласы иде. Мин юл буендагы карт имә нгә карыйм. Аның кә ү сә се ә киятлә рдә ге батырдай дә ү, юан, кабыгы тубырланып беткә н. Киң ябалдашы белә н ярты кү кне каплап тора. Мин бу имә ннә н соң, урман чыкканчы тагын ни хә тле юл калганлыгын хә терлә ргә тырышам. Алпан-тилпә н килеп алдан баручы Барый да чыбыркы сабы белә н изә п имә нгә ишарә ли, кү рдең ме, янә се. Кү рдем инде, кү рдем, кү рмә сә м ә йбә трә к тә булыр иде. Тагын ике чакрым барасы бар ә ле. Имә нне ү ткә ч, чит-читенә шомырт агачлары ү скә н кечкенә генә, тү гә рә к кенә аланга чыгабыз. Сугышка кадә р яшь наратлар утыртылган бу алан хә зер сарут, кү злут, алабута һ ә м саргайган кыяк ү лә ннә р белә н кү мелеп калган. Берә н-сә рә н генә утырган нарат ү сентелә ре һ аман, бирешмә гә ннә р ә ле, тереклек итеп азапланалар. Наратлар булгач, аланның печә нен чаптырмыйлар. Ү ткә н-сү ткә н юлаучылар гына анда бер кишә рлек, монда бер уйдык табып арба тө бенә салып киткә лилә р.

Аланны ү тү гә атлар тагын туктадылар. Мин Барый янына килеп:

— Тугарып, бер ашатабызмы ә ллә? — дидем.

Барыйның эчкә баткан, йокысызлыктан кызарган кү злә рендә ниндидер бер очкын кабынган кебек булды.

Миң а калса, хә зер ү к шушында ятып ү лә р идем, — диде ул, — карын ачты, ардым, йокы килә, баш авырта, эч авырта, җ еп ө зә р хә лем юк, биллә һ и.

Вакыйф белә н Ә кмә л дә безнең янга килделә р. Ә кмә л, безнең тукталырга телә гебез барын белгә ч, ак кашларын җ ыерып, зурларча уйланып торды. Бер болытлар агылган соры кү ккә, бер юлга карап алды, башын чайкады:

— Ярамый. Барган шә пкә барырга тырышыйк инде. Бер тукталгач, кузгалу кыен булыр. Ө стә н яумаганда урманны чыгып калыйк. Аннары, ничек тә, Куян авылына кадә р тырышырбыз. Куян авылыннан соң таш юл. Караң гыга калсак та, куркыныч тү гел.

Аның сү зе белә н килешмичә булмый инде. Ничек кенә арган булсак та, урман уртасында ат ашатканыбыз юк иде ә ле безнең. Кузгалырга, кыен булса да, урманны ү тмичә тукталмаска дип таралыштык.

Атлар да безнең телә кне сизгә н сыман, яхшы ук кү ндә м атлый башладылар. Без тагын аларга иярдек. Кичә кө лтә кертергә барганда ә нкә й кесә мә салган тө че катлама хә теремә килде. Яшен тизлеге белә н кесә мә тыгылдым һ ә м ярты уч чамасы кү мә ч валчыгы җ ыеп чыгардым. Кү земне йомып, катлама валчыкларын тел ө стенә салып җ ибә рдем. Катламадан да тә мле ә йбер бар микә н дө ньяда! Ул бү ген миң а салкын каз итеннә н дә тә млерә к тоелды. Тагын юкмы икә н дип башка кесә лә ремне дә караштырдым. Берсеннә н ит налогын тү лә ү турында квитанция (ә нкә йгә бирергә онытылган), икенчесеннә н чиккә н кулъяулык (сугышка киткә н абыйның иске чалбары кесә сеннә н тапкан идем), чакма ташы килеп чыкты. Ә мма катлама юк иде.

Чама белә н урман кырыена ерак та калмый дип барганда Ә кмә л кинә т кычкырып җ ибә рде.

— Кыр кү ркә се!

Кычкырып та җ ибә рде, балтасын элә ктереп, йө гереп куаклыкка кереп тә китте. Чыннан да, чиклә век чыбыклары арасыннан олы гә ү дә ле, чуп-чуар бер кош йө герә, аның артыннан җ ан-фә рманга Ә кмә л томыла иде.

Кыр кү ркә се! Шә п булыр иде ү зен тотып алсаң! Безнең ару да, ачыгу да онытылды, дилбегә лә ребезне ыргыттык та Ә кмә л артыннан чатыр-чотыр чаба башладык. Ботакка элә геп чалбарым ертылды, битлә рем сыдырылып бетте. Берни кү рмим, алдымда ялт-йолт чагылып киткә н Ә кмә лне тизрә к куып җ итә сем Һ ә м кү ркә не ү земнең тотып аласым килә. Менә кү ркә ачыклыкка чыкты да аршын ярымлы канатларың җ илпеп кү ккә кү тә релде, очып та китте. Кү ркә дигә небезнең, «трыйлик» дип соң гы сә ламен биргә ч кенә гап-гади бер торна икә нлегенә тө шендек. Сулуларыбыз кабынып, Ә кмә л янына җ ыйналдык. Ә мма ул безне кү рми дә иде. Аның аучылык дә рте кузгалган, зә ң гә р кү злә ре кысылып ут булып яна, ак кашлары ө стенә учын куеп, һ аман ө зелеп-ө зелеп торнага карап тора иде. Торна урманны яң гыратып тагын аваз салды. Ә кмә лнең кайнарланып киң ә йгә н алсу борын яфрагына элә геп торган тир бө ртеклә ре дерелдә п киттелә р.

Без барыбыз да аннан кө лә башладык. Ә ул һ аман кү ккә текә лгә н килеш:

— Ну бер сыйлый идем ү зегезне! Бү ксә лә регез кап булганчы ашата идем, — диде.

— Кыр кү ркә се, имеш.

— Ә й йө гергә н була, ә й балтасын селтә гә н була.

— Тө пкә абынмаган булсам, кояштыр, куып җ итә идем ү зен!

— Җ итә идең! Менә мин элек кү ргә н булсам, ычкындырмас идем. Юлына тө шә ргә, ачыклыкка чыгармаска кирә к иде аны, — диде Вакыйф.

— Очып китә р дип кем белгә н аны? Мин кү ркә дип торам бит.

— Ә кыр кү ркә се буламы, малайлар?

Бусын беребез дә белми идек.

Арбалар ягына борылдык. Кү ң еллә ребез ачылып киткә н, аруларыбыз онытылгандай булды, юеш, ябышмак сә рдә лә рне яра-яра барабыз. Йө гергә ндә сизмә сә к тә, юлдан шактый ерагайганбыз икә н. Бара торгач Ә кмә л кесә сен капшап карады.

— Чакма тимерен тө шереп калдырганмын, — диде ул, каушап.

Чакма ташы — ул чакта авыл халкы арасында «Катюша» дип исем алган ә йбер — безнең кебек шә бә ргә н һ ә м кү шеккә н юлчылар ө чен иң кирә к нә рсә. Ташы таш инде аның, бер җ ирдә булмаса икенче җ ирдә н табыла, менә тимере генә... Ү ткер кырлы чуерташка бә рә -бә рә шомарып беткә н, тимерчелә р, иске чалгы бизен бө геп, сугарып, чыныктырып биргә н корыч кисә ген югалту — бу бө тен юл буена утсыз-учаксыз калу дигә н сү з. Дү ртебезнең дә торна куып җ ә елгә н авызларыбыз кинә т чалышаеп китте.

Торна куган ө чен Ә кмә лне ә ле генә шаярткан булсак, хә зер чын-чынлап ә рли башладык. Ул ак керфеклә рен челт-челт йомып, эчкерсез зә ң гә р кү злә ре белә н безгә карарга оялып, мескенлә неп калды.

— Ү зем телә п югалтмадым мин аны, кесә дә н сикереп тө шкә ндер. Ә рлә ү дә н файда юк, эзлә п карыйк, — диде ул.

Торна очып киткә н аланга яң адан барып, эз белә н кире кайтырга булдык. Дү ртебез дә килгә н юлны мү кә лә п диярлек ә рле-бирле ү тсә к тә, җ ир мае дип аталган сасы исле, агулы гө мбә дә н, ике тузгактан һ ә м кипшерә башлаган бер-ике бө рлегә ннә н башка берни дә тапмадык.

Юлга чыкканда барыбыз да ачулы идек.

Кү ркә, чакма тимере белә н мавыгып, без атларны хә тердә н дә чыгарып җ ибә ргә нбез. Юл ө стендә, ү зебезнең йө клә р янында, җ иң ел генә такта арбага җ игелгә н, ару гына кө рлектә ге тимер кү к айгырны кү ргә ч, без гаҗ ә плә неп киттек. Кем булыр икә н бу? Бер мә лгә айгырның хуҗ асын, Ә кмә л арбасы янына килеп чыбылдыкның бер башын чишеп маташучы хатынны да кү рми тордык. Хатын ү зе безне бик тиз кү реп алды, яшен тизлеге белә н кыска, юан бармакларын чыбылдыктан ычкындырды, бур мә ченеке кебек сыгылган карсак гә ү дә сен кинә т турайтты. Яшелле-зә ң гә рле утлар уйнаган итлә ч кабаклы кечкенә кү злә рендә елмаюга охшаган бер нә рсә кү ренде.

Кө пә -кө ндез булган бу эштә н хә йран калып, теллә ребезне йоттык та басып тора идек, кинә т барыбыз да берьюлы исебезгә килдек, Ә кмә л очып диярлек арбасы янына барып җ итте. Хатын хә йлә кә р генә елмая иде.

— Син монда нишлисең? — диде Ә кмә л, ярсып.

— Ә ллә кү рмисең ме? Басып торам. — диде хатын, борчылу галә мә те кү рсә тмичә.

— Ә ле генә нишлә дең?

— Минме? Йа, ходай! Нишлә дең, имеш. Белә сең килә мени? Ү зегез монда булсагыз, йө гегездә нә рсә дип сораган булыр идем. Кө ттем, кө ттем дә, берегез дә кү ренмә гә ч, ү зем ачып карадым. Бодай алып барасыз икә н.

Хатынның тавышы матур иде. Ул, ү з тавышына колак сала-сала, җ ырлаган кебек итеп сузып сө йли. Кү злә ре белә н ашардай булып ә ле беребезгә, ә ле икенчебезгә карый.

Миң а бик уң айсыз булып китте. «Кыр кү ркә се, имеш, бер йө к бодаең ны тө яп киткә н булсалар, кү рер идең кү ркә ң не! » дип уйладым мин. Ә кмә л, ачуыннан буыла язып, йө кнең ачылып калган ө лешен чыбылдыгы белә н каплады.

— Ә бодай булса нә рсә булган?

Хатын аң а җ авап бирмә де. Кү з алмаларын уйнатып:

— Сез Караталдан, ахры? — диде.

— Караталдан булсак, һ ә рбер ү ткә н-сү ткә нгә безнең йө кне ачып карарга ярый дип белә сең ме? — дип кызды Ә кмә л.

— Ай, алла! Нә рсә гә орышынасың? Мин бит, мондый чибә р егетлә р Караталда гына булса булыр, димә кче идем. Яшь чагымда Караталда егетем бар иде ә ле. Вә дү тне белә сезме?

Вә дү т Барыйның абыйсы иде. Моны ишеткә ч, хатын бө тенлә й ачылып китте, безне бик кызганды, юеш киемнә ребезне тотып карады. Симез ү рдә кне хә терлә ткә н бу хатында кү ң елгә йогышсыз ниндидер бер нә рсә бар иде.

Вакыйф:

— Кү ркә дә н ү рдә ккә каптык, — дип астыртын гына кө леп тә алды.

Хатынның жә ллә п ә йткә н тә мле сү злә ре кү ң елне бераз йомшартса да, арба тө бендә ге букчасыннан зур гына тү тә рә м каз ите тартып чыгаргач, ул безне сагаерга мә җ бү р итте. Хатын каз итен безгә кү рсә тә -кү рсә тә:

— Майлары тамып тора! Эчегезгә салкын тө шеп беткә ндер инде сезнең, балакайлар. Ашап алсагыз, җ ылынып китә рсез. Менә. Бигрә к нык интеккә нсез шул, бичаралар. Апамнарга кү чтә нә чкә дип алган идем. Ә йдә, сез ашагыз, шундый яхшы егетлә ргә жә л тү гел! — дип сө йлә нде.

Без, тө кереклә ребезне йота-йота, каз итеннә н баш тартык.

— Тү лә ргә акчабыз юк, — дидек.

— Кая ул!

Акча сү зен ишеткә ч, хатынның кү з алмалары тагын уйнаклый башлады. Ул букчасыннан изелеп, майланып беткә н бер тө ргә к иллелеклә р, йө злеклә р тартып чыгарды:

— Нигә миң а акча? Акча безнең ү зебездә дә бер букча. Мин ү зем сезгә акча бирә м ә ле... — Бу урында хатын як-ягына каранып алды. — Ә сез миң а бераз гына... — Ул йө клә ргә ымлап кү рсә тте.

— Нә рсә, бодаймы? Безнең бодаебыз юк, — дидем мин.

— Ә йө гегездә?

— Ул бит дә ү лә ткә дигә н.

— Мин дә чит илдә н, Ә мерикадан килмә гә н лә баса. Ү з кешегез! Мин сезгә бик кү п акча бирермен. Урман аулак, эт тә юк. Арбама бер-ике капчык саласыз да, мин сезне белмим, сез мине белмисез.

Хатын арбасындагы печә н астыннан ике зур. зур кычыткан капчык чыгарды.

Без бу оятсызлыктан исебез китеп дә шми тора идек. Хатын ашыктыра ук башлады:

— Йә, нә рсә җ ебедегез? Акчалы буласыгыз килмиме ә ллә? Потын ничә шә рдә н куясыз?

— Юк ла, нә рсә сатулашасың, сатлык бодай юк дип ә йттем ич инде, — диде Ә кмә л.

Хатынның маң гаена ике тирә н сызык ятты:

— Авызыгызга чә йнә п каптырганны йотарга телә мисезме? Мин сезне егет малайлар дип торам. Сез яшеллә р икә н ә ле!

Бусы инде чиктә н ашты. Без бердә м ачулана, шаулаша башладык.

— Кузгалдык ә йдә, аның ә кияте бетмә с. Бодай... Тотмыйсың мы капчыгың ны!

— Бирсә ң, капчыгын тоткан инде ул!

— Оста икә н!

Ачулану белә н эшнең барып чыкмаячагына тө шенде хатын. Ул, капчыкларын арбасына кире ыргытып, минем янга килде. Без, атларыбыз янына таралышып, кузгалырга тора идек. Чит арбага рө хсә тсез тыгылганы ө чен ул хатынны бик каты ачуланырга телә сә к тә, ү з гаебебезне тою безне сабырландыра һ ә м тиктомалга гына җ ә нҗ ал да кү тә рә себез килми иде. Йө клә рне ү зебез караусыз калдырдык бит!

Хатын миң а якын ук килеп серле кыяфә т белә н:

— Бә лки акча сиң а кирә ктер. Атың иң артта бит. Бербер сә бә п табып кал. Ике капчык бодайны иптә шлә рең дә сизмә с, — дип сө йлә нергә кереште.

— Юк, юк, апа, сорама да, ү гетлә мә дә.

— Менә җ ү лә р!

Ачуым килеп кычкырып җ ибә рдем:

— Вакыйф, шайтан, кузгал! Нә рсә баттың анда.

Хатын һ аман китмә де. Анын яшькелт кү злә ре ут булып яна иде.

— Кал инде!

— Кала алмыйм! Кү рә сең ме, без дү ртә ү! Без бер-беребездә н калмыйбыз.

Хатын, ачуына тулышып, юлда басып калды.

Бераз киткә ч кылт итен исемә чакма тимере килеп тө ште.

— Ә й, апа, шырпың юкмы синең?

Хатынның чыраена мыскыллы елмаю чыкты.

— Шырпы? Нигә булмасын? Менә сезгә шырпы! -дип ул итлә ч йодрыгын селкеде.

— Танты шырпы сорар кеше, — дип сукранды Барый.

Тагын лай ярып, сү рә н чырай белә н алга атладык. Атларның корсаклары тагын да шиң еп, алар тагын да ябыграк, кечкенә рә к булып калдылар.

Һ ә ркем беравык ү з уйлары белә н генә барды. Бераздан Ә кмә л тү змә де, җ ыелышта чыгыш ясагандай кычкырып, кулларын бутый-бутый:

— Мин бу хатынны белә м! Чокырлы авылыннан. Анда алар берничә хатын «ит комбинаты» оештырганнар. Тө нлә тавыклар, сарыклар урлап суялар икә н дә, кө ндезен алып сатыи йө рилә р икә н, диде.

Хатынга ачуланасы урынга ни ө чендер Ә кмә лнең ү зен тиргисе килде. Белә м имеш, тагын азрак кү ркә куып йө рсә ң. 6eр йө к бодаең квитанң иясез-нисез генә «ит комбинатына» китә р иде.

Беребездә дә ут булмау эчне бик пошыра иде. Мондый ә шә ке юеш кө ндә утың да булмаса, юлда йө рмә инде син!

Мин кемнең дә булса очравын тели башладым, я берә рсе куып җ итә р, я каршы очрар дип артка да, алга да караштырып барам. Ә мма кырыйлары алтынсыман яфраклы чиклә век агачлары белә н шыплаган кечкенә, аулак урман юлында без һ аман дү ртә ү генә. Ерактан кыр тавыгы гө лдерә гә н тавыш килде. Мин исемнә рен белми торган бик кү п кошлар чыркылдаштылар. Шушы жиде чакрымлы урманны ү ткә нче мин беренче мә рткә кошлар барын абайладым. Моң арчы аларнын барлыгы да сизелмә гә н, тавышлары да ишетелмә гә н иде.

Ниһ аять, кыр кү ренде. Малайлар «ура» кычкырып йө гереп киттелә р. Арбалар да ягымлырак шыгырдый башлады, атлар да җ итезрә к атладылар. Без, артык җ ә фа кү рмичә, исә н-сау килеш урманны чыктык. Туктарга, атларны ял иттерергә, кү птә н корсакны кытыклап барган бә рә ң ге белә н исә п-хисапны ө зә ргә мө мкинлек булачак.

Карыныбыз бик ачса да, иске гадә т буенча, урманны чыкканчы ашау юк иде. Урман ү зебезнеке, ү з ө ең нә н чыгып җ итмә с борын ашарга тотыну — бу ә йбә т эш тү гел. Димә к, сине ө ең нә н кадерсезлә п, ашатмыйча җ ибә ргә ннә р була.

Кү ң елемә тагын ө й, кечкенә энемнең быел яз кө не: «Их, җ илпуч, җ илпуч, оның да бетте, кая барырсың? » дигә н сү злә ре искә тө ште. Җ илпуч кече як стенасында эленеп тора да тора. Ә мма без ач корсакларыбызны кү тә реп һ аман йө рибез, һ аман барабыз.

Монда чит авылның билчә н баскан кырлары. Димә к, син ү з ө ең дә тү гел, чит җ ирдә. Ашасаң да ө йне кадерсезлә ү булмый.

Арбаларны урман авызындагы аланлыкта янә шә куеп, атларны тугарып, тышаулап җ ибә ргә ч, ү зебез нишлә ргә белми аптырап калдык. Башка вакытларда тизрә к коры-сары җ ыештырып учак яндырып җ ибә рә, кө лдә бә рә ң ге пешерә идек. Учак янында бә рә ң ге генә тү гел, сү злә р дә тә мле була.

Вакыйфның йө ге ө стеннә н иске кожанын алып җ иргә җ ә йдек — бусы табын һ ә м ашъяулык булды. Иң тә мле, иң затлы сыйлардан булган бә рә ң ге белә н ипине уртага куйдык. Сө йлә шү лә р, шаярулар бетте.

Без, игенченең борыны белә н җ ир сө реп чә чкә н, тырнагы белә н җ ир тырнап ү стергә н изге икмә кне ничек олылавын кү реп ү скә нгә ме, икмә к алга килгә ч, берьюлы олыланып, җ итдилә неп киттек.

Их, тоз да булса! Тик тоз юк иде. Ә ле аяк асты коры торганда, авыл хатыннары пристаньга барган чакта кечкенә янчыкларга салгалап булса да тоз алып кайталар иде. Бу арада ул эш ө зелеп торганга, без барыбыз да юлга тозсыз чыккан идек.

Авыз тутырып ипи белә н бә рә ң ге чә йнә гә ндә тозның юклыгы ә ллә ни сизелми сизелү ен. Бә рә ң гене дә ә рчеп тору юк, чалбар балагына ышкып, кө лен генә кагып тө шерә сең дә, ә йдә аша!

Ажгырып торган дү рт малайга бә рә ң ге җ итә ме соң? Рә хә тлек тиз бетте. Ипинең бер ө лешен генә ашадык. Ә ле алда олы юл ята, озак барасы бар ә ле.

Бераз ял итеп алгач, якындагы елгага алып тө шеп, атларны сугардык. Ә ллә ү лә н бик чыклы булганга алар аз эчтелә р. Ү зебез исә су буенда рә хә тлә ндек, бит-кулларыбызны юып алдык, тә мам кеше тө сенә кердек. Ә гә р атлар армаган булса, кузгалырга да каршы килмә с кебек идек. Арбалар янына кайтып чү мә шкә ч арганлык ү зенекен сиздерде тагын. Ботлар сызлый, тез башлары авырта, иң ә шә кесе, ү тереп-ү тереп йокы килә. Янган учак янында утка аркан ятып, озак, бик озак итеп йоклыйсы иде!

Мин, кү злә рем йомылса да, сер бирмә скә тырышып, йө реп килгә н булдым. Ерак тү гел аланда утлаган бахбайларга дә штем. Ү зем атлыйм, ү земнең бер аягым тирә н чокырга тө шеп киткә н кебек була. Иптә шлә р дә утырган җ ирдә н авып-тү неп китә лә р иде.

— Болай булмый, малайлар, атлар ашаганчы бә лә кә й генә черем итми ярамас, — дидем мин.

— Ә йө клә р? — дип сорады Ә кмә л кү злә рен йодрыгы белә н уа-уа.

— Кө не авыр бү ген, елак кө н. Югыйсә минем дү рт кө н йокламыйча юлда барганым бар, — дип киерелде Вакыйф.

— Йө клә рне чиратлап сакларбыз. Без Барый белә н, сез икә ү.

— Тотышабызмы?

— Тотышабыз.

Вакыйфның чыбыркы сабын тотыша башлыйбыз.

— Очка чыккан — иптә ше белә н алдан йоклый.

Вакыйф очка чыкты. Барый ачуланып:

— Син чыбыркың ны чамалап куйгансың! Хә рә м бу, хә рә млә ү! Яң адан тотышабыз, — дип кычкырып караса да, булмады.

Без, йоклап китмә с ө чен, аягү рә басабыз. Ә кмә л белә н Вакыйф бишмә тлә ренә тө ренеп, җ ылырак булсын дип аркаларын аркага терә п, арба астына тә гә рилә р.

Ә йе, кө н салынкы шул бү ген, кү к йө зе һ аман ачылмый. Куе тө тенгә охшаган саргылт болытлар кө зге тут тө шкә н урман ө стендә тияр-тимә с кенә йө зә лә р. Җ ил дә бар югыйсә, тик ул да болытларны сө реп алып китми, безнең тү бә дә генә болгандырып йө ртә. Ялтырап бер кояш чыкса соң инде! Бар да җ анланыр иде: урман да, ү лә ннә р дә, юл да. Без дә канатланыр идек. Шул болытларны да җ иң ә алмаган җ ил белә н кояшка ачу килә.

Барый мыгырданып Вакыйфны сү гә, гомере буе хә рә млә п яшә де, дип зарлана. Ү зенең кү злә ре йомык.

— Барый! дим мин аң а. — Йө клә рне ү зем карармын, ә йдә син дә йокла!

Ул миң а ышанмыйча, бер-бер хә йлә юкмы монда дигә ндә й, сә ерсенеп карый. Аннары елмаеп җ иргә тә гә ри һ ә м шунда ук йокыга китә.

Мин атларны карап килдем, бө рлегә н эзлә дем, лә кин таба алмадым. Дө ресен ә йткә ндә, чын-чынлап эзлә мә дем дә, иелергә, җ ентеклә п карарга да иренә идем. Иптә шлә р янына килеп, арба ө стенә менеп утырдым. Кү злә рем йомыла башлагач, кү ң елгә килгә н бер кө йне сызгырырга тотындым. Җ ыр да шың шып карадым. Ә мма арганлык ү зенекен иткә н: мин арба ө стенә авып тө шкә нмен һ ә м изелеп йокыга киткә нмен...

Кү пме йоклаганмындыр, белмим, берә ү бик каты тө рткә ли башлагач, уянып киттем. Уянсам — каршымда Ә кмә л тора. Ул каяндыр йө гереп килгә нгә охшый, борын тишеклә ре ә рлә н чокыры кебек киң ә йгә н, кү злә ре зур булып ачылган, ү зе сү зен дә ә йтә алмыйча мыш-мыш тын алып тора.

Менә ул мине бик кызганган тө с белә н, башкаларны да уятырга курыккандай, шыпырт кына:

— Озын ялың баткан... — дип пышылдады.

Йө рә гем жу итеп китте. Арбадан сикереп тө шү емне дә, Ә кмә лне чак кына тө ртеп екмый калуымны да хә терлә мим. Йө рә ктә н чыккан ә рнү ле аваз белә н:

— Чынмы?! — дип кычкырып җ ибә рдем.

Ә кмә л артык бер сү з дә ә йтмә де, ияген генә кагып куйды. Мин аның киң ачылган кү злә ренә, дерелдә п торган авыз читлә ренә карап, коточкыч бер бә хетсезлеккә дучар булуымны аң лап алдым.

Кулыма ничек, каян элә ккә ндер, белмим, Ә кмә л белә н урман буйлап чабып барганда гына дилбегә тотып йө герү емне абайладым.

Җ ә й башындарак чабылып, яң гырлар белә н кү переп киткә н курпы каплаган ямь-яшел аланда ө ч ат утлап йө ри. Һ ә ммә сенең дә тышавы бар. Чатор-чотыр чабып чыгуыбызга, алар ашауларыннан туктап, шомраеп, сагаеп калдылар. Минем Озын ялым гына юк. Йө рә гем урыныннан чыгардай булып тибә башлады. Кү з алларым караң гыланды. Ялгыш Ә кмә лнең ү кчә сенә басканмын икә н, ул куак арасына мә тә леп китте. Башка вакыт булса ачуланыр да иде, бү ген дә шмә де, егылган урынына чырт иттереп бер тө керде дә тагын чаба башлады.

Без ү зә нлеккә тө шә идек. Бу ү зә нлектә Чуал суы дигә н кечкенә генә инеш ага. Сугышка кадә р аның берничә җ иренә буалар, кү ллә р ясап мунчала тө шерергә кабык салалар иде. Яң гырлар башланса, иске чокырларга су тула, ярлары җ еби, йомшара һ ә м тә кә рлек оялары, бә лә кә й тү мгә клә р белә н капланган бу ү зә н бака ефә генә киенгә н быкырдык сазлыкка ә йлә нә иде. Озын ял, мө гаен, шунда барып элә ккә ндер. Лә кин ничек? Тышавын салды микә нни? Ө зеп киткә ндер дип уйламадым, сү стә н ишкә н ө р-яң а дип ә йтерлек аркан белә н тышаулаган идем.

Ә кмә л белә н бер сү з дә сө йлә шмибез, ул чаба, мин чабам. Я ул узып китә, я мин алга чыгам. Яфрак белә н капланган су ятмаларының кү зенә генә басабыз. Андый урыннар барган саен ешрак очрый башлады, без юлдан чыктык. Тү мгә ктә н тү мгә ккә сикереп бер кырыйга чыгабыз. Ничек монда кергә н ул, ничек кергә н?!

Тү мгә к кырыйларында кә кре-бө кре кә рлә каеннар ү сеп утыра. Зирек, тал куаклары арасыннан боргаланып-боргаланып Чуал ага.

Озын ял ярдан ерак та тү гел, кайчандыр кү л булып, хә зер кыяк ү лә н ү скә н чокырга кереп баткан иде. Аның аяклары бө тенлә й кү ренми, корсагы җ иргә җ итеп терә лгә н, су салкыныннан янбашлары тартышып, дерелдә п китә. Корсагы суырылып эчкә кергә н, пычранган, бичаракай.

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒