Текстны электрон калыпка Гали Мусин күчерде. 2 страница

Ә кмә л дә Нурҗ иһ ан апалардан ике аркалык чыгарлык бик таза, нык яшел тасманы алып кайтырга ө лгергә н иде.

Без Вакыйфның соң га калуын сизмә мешкә салышып, йө ген җ ә һ ә т кенә тө яп тә куйдык.

Сушилка эчендә җ ылыда һ ә м корыда шактый мә ж килеп, кипшереп алгач, барасы озын юл, яң гырлы кара тө н хакында оныткан да идек инде.

Тө н уртасында юлга чыгып киткә лә гә небез бар иде безнең. Ярты тө ндә кузгаласың да тө н барасың, кө н барасың, кичкә элеваторга да барып җ итә сең. Ә мма бу юлы беребез дә кө тмә гә н кыенлыклар килеп чыкты. Элеваторга бу баруым хә теремдә якты да, караң гы да бер истә лек булып калды.

Колхоз бик җ аваплы юлларга чыкканда гына бирә торган берә р бө тен ипине капчыкларга салып, чыланмасын ө чен, кабык астына кыстырдык. Барый, юлда пешерергә дип, берә р чилә к бә рә ң ге дә алырга булган иде.

Ә кмә л:

— Юл буенда бә рә ң ге бетмә с ә ле. Атларга бодай да авыр, — дип каршы тө ште.

— Карагыз аны, урлаша кү рмә гез, алсагыз сорап кына алырсыз, — диде Фә хри абый, ү зе ындыр ягына китә башлады. Нурҗ иһ ан апа сушилка миченә ут ягып җ ибә рде. Хә зер, бә лә кә й арбаларга тө яп, хатыннар тары китерә чә клә р. Янгын сараена куелган, картлыктан тешлә ре тө шеп беткә н, биле дугадай бө гелгә н, йоны коелган «Корыч» исемле алашаны да Фә хри абый бү ген тары ташу ө чен җ игә ргә булды.

— Бу явымда ут-кү з чыкмас ә ле, — диештек без.

— Чамалап йө регез инде, егетлә р. Сбруйларны да, атларны да саклагыз. Артык кумагыз. Урман чыккач, бераз хә л җ ыегыз. Йә, хә ерле юл сезгә, — дип, Фә хри абый безнең белә н саубуллашты.

— Безнең киткә нне ә нкә йлә ргә ә йт, Фә хри абый! — дип кычкырып калдык без аның артыннан.

Ниһ аять, кузгалдык.

Адымы ә йбә т дип Вакыйфның бурлы биясен алга куйдык. Аның артыннан Ә кмә л белә н Барый иярделә р. Озын ялым арттан кү ндә мрә к йө ргә нгә, мин Барый артыннан кузгалдым. Сушилка ишеге тө бендә моң аеп басып торган чал чә чле, ө стенә кигә н ямаулы ирлә р пиджагын нечкә бау белә н бә йлә п куйган, кара яулыклы, корымга һ ә м кө лгә буялып беткә н хатынга карап:

— Хуш, Нурҗ иһ ан апа, — дидем.

Ул элек сү зсез генә баш иде, җ айсыз гына кулын селкеп куйды. Аннары җ ә һ ә т кенә сушилкага кереп китте. Мин, ул яң адан дә шмә с инде, дип уйлаган идем. Арттан:

— Ибраһ им! — дигә н тавыш килгә ч, туктап калдым.

— Мә, юлда ашарсыз. Ә ле чи бә рә ң гегә ө метлә нгә нче, — диде ул килә -килә.

Аның кулында кө лдә пешкә н кайнар бә рә ң гелә р тутырган кечкенә генә киндер капчык. Рә хмә т ә йтеп алдым да капчыкны барган кө йгә генә кабык астына тыгып куйдым. Нурҗ иһ ан апа лапас янында басып карап калды. Бер-ике җ ир буе киткә ч, борылып карадым. Сушилка да, Нурҗ иһ ан апа да кү ренми иде. Тик, нигә дер, ул һ аман шунда басып торадыр һ ә м ү ксеп елыйдыр кебек тоела иде.

Мин ул вакытта Нурҗ иһ ан апаның ни ө чен шулай кызганыч итеп карап калуын аң лап та бетермә дем.

Аның, шул юллардан китеп, кайдадыр еракта, сугыш кырларында мә ң ге кайтмаска кү мелеп калган ире дә, улы да хә теремнә н чыккан иде ул вакытта. Нурҗ иһ ан апа гына онытмаган иде аларны, кү рә сең.

Менә ә ллә нинди шомлы караң гылыкка тө ренгә н ярым җ имерек тавык фермасы да артта калды. Тө нге юлда без, дү рт малай, берьюлы кечерә еп киттек. Бу арбалар да чын тү гел, атлар да уенчык кына, ү зебез дә зурлар булып уйнап шаярабыздыр кебек тоелды.

Тирә -як шулкадә р караң гы иде ки, алдагы атлар миң а юньлә п кү ренмилә р. Барыйның, арба кырына тотынып, лачтыр-лочтыр атлавы гына ишетелә иде.

Авылдан чыккач та юл бераз тү бә н таба. Коры вакыт булса, хә зер арба ө стенә утырып, җ илдереп кенә барыр идек. Хә ер, коры булса, икмә к тә ә ллә кайчан ташылып беткә н булыр иде. Ә тилә р дә шулай интегә -интегә ташыдылармы икә н? Юк, ул вакытта колхозның бер автомашинасы ө стенә никадә р аты булган Ә тилә р ө йдә торып, автомашина да сугышка алынмаган булса... Ә без? Без мондый ямьсез тө ннә рдә җ ылы мендә рдә генә аунар идек. Ә ни дә ямау сырган чуар кү лмә ген ә ллә кайчан иске-москылар җ ыючы Кыек Шә рипкә биреп җ ибә ргә н булыр иде. Кыек Шә рип булып Кыек Шә рип тә бу арада авылда кү ренми. Ичмасам, берә р кү мә ч сагыз алып калыр идем. Менә бу озын юлларда авызың ны тутырып чә йнә п җ ибә рсә ң!.. Корсагың буш булганда авыз алдарга ярар иде дә, юк...

Мин арбага ияреп барам, чуалчык уй җ еплә ре, юл буена сузылып, мине кө теп торалар икә н. Уйлар йө рә кне, ә котырып ү скә н тигә нә клә р, ә ремнә р ялангач теземне капшыйлар. Исерек арба тә гә рмә члә ре бер-бер артлы чулт та чулт итеп сулы чокырларга тө шә. Мин арба кырына иң емне терә п Озын ялыма булышам, кырык тө енле тә җ е бавымны тартып карыйм. Атлар да, нә къ кешелә р кебек, ярдә мгә килгә нне бик тиз сизә лә р бит. Тө ннең яктырмавы, ә безнең урманга якынаюыбыз борчый башлады. Булса да була икә н озын тө ннә р!

Яң гыр туктаган кебек булды. Ә мма җ ир һ ә м һ ава юешлек белә н шулкадә р туксырган иде, урман ягыннан искә н җ ил кая тө шә ргә белмичә аптырап йө ргә н су тамчыларын куып китерә. Бө тен яктан яң гыр исе, саз исе, тагын ә ллә нинди болганчык ислә р килә иде.

Кузгалып киткә ч тә малайларның кайсы чө ң гергә лә п, кайсы сызгырып, гаярьлә неп бара башлаган иде, ниһ аять, тындылар. Аклан чирә мен ү теп, басу арты юлындагы ү ргә менә башладык. Монда җ ир вак ташлык булып, юл ул кадә рле ү к бозылмаган, тә гә рмә ч бү кә не кү мелерлек чокырлар да юк иде. Ә мма ү зле балчык. Ул зур-зур кантарлары белә н кубып тә гә рмә чкә ябыша, тугымнар, кигилә р калынаеп резиннан эшлә нгә н тө скә керә лә р. Тик бу резин тә гә рмә чле арбаны сө йрә ү атка ничек авыр икә нлеген мин ү земнә н ү к чамалый алам. Чө нки чабаталарыма да ә ллә никадә р балчык сырышкан, аягым Алып батыр аягы кебек зур. Тик бу аякны кузгатырлык һ ә м йө ртерлек кө ч кенә юк миндә.

Ү рнең уртасына җ итә рә к Озын ял авыр-авыр сулый башлады, су исен басып, ат тире исе аң кыды. Мин буем җ иткә н кадә рле ү релеп атымның аркасын иркә лим. Ә ллә ничә потлыга ә йлә нгә н тә гә рмә члә р телә р-телә мә с кенә тә гә рилә р. Менә Озын ялның сулавы тоташ мышнауга ә йлә нә, ул арбаны, ө зек-ө зек хә рә кә тлә р ясап, кө чә неп кузгата. Менә туктый, менә туктый, дип шү рлә п барам. Бер туктаса, тауга каршы кузгатып җ ибә рү тагын да кыенрак булачак.

Дү ртебезнең дә атлар кө ч-хә л белә н кыймылдыйлар иде бугай. Ү з тавышым тынып торганда, алдан, караң гылык эченнә н, малайларның тирә н бер борчылу белә н тө рле авазлап:

— Ә йдә, елгыр, ә йдә, калма!..

— Бара, бара...

— Һ а-Һ а-Һ а, — дип кычкырынуларын ишетеп калам. Ү рне дә менеп җ итә без. Атлар дә шкә нне дә кө тмичә бердә м туктап калалар. Кулымдагы сигездә н ү ргә н камчымны арбага, бау астына кыстырып, ат янына барам. Аның дә ү башы тү бә н иелгә н, йоны юешлә неп, арыклыгы тагын да шыраебрак калган муены дерелдә п китә. Озын ял, кызганыч карап, мине каршы ала. Капшап карыйм: камыт тирә лә ре нык дымланса да, артык тирлә мә гә н ә ле. Мин аның муенын кочаклап алам, ү земнең кычкырып елыйсым килә. Мескен Озын ял! Җ ә ен дә, кышын да, кө нен дә, тө нен дә юлда бит ул. Ү зенең шушы ябык, ач гә ү дә се белә н ә ле арба, ә ле чана сө йри. Яң гырда да тышта, буранда да тышта. Чыдам ат, кү ндә м хайван. Берсү зсез, зарсыз эшли дә эшли. Кү пме яхшылык иткә н, хезмә т кү рсә ткә н инде ул безнең кечкенә авылга! Юлга йө рерлеге калган шушы дү рт бө ртек чыдам ат булмаса, без нишлә р идек икә н?

Иелеп, чабатама ябышкан балчыкны кырып ташладым. Тә гә рмә чкә сырышканнарын камчы сабы белә н каезладым. Вак таш катышкан ү зле балчык, кубарга телә мичә, кулларны авырттырып бетерде. Арба янында маташканда, борыныма бик тә мле ис бә релде. Мин, кабык астына кулымны тыгып, капчыктан бер бә рә ң ге алдым. Ә ле суынып та ө лгермә гә н, йомшак бә рә ң гене битемә тидереп тордым да Озын ялга илтеп каптырдым.

Аргы баштан Вакыйфның:

— Ә й, кузгалабызмы?! — дигә н карлыккан тавышы килде. Мин:

— Кузгал, ә йдә, — дип кычкырып җ ибә рдем һ ә м, ү з тавышымнан ү зем сискә неп, куркып киттем.

Тә гә рмә члә р тагын чокыр-чакырларда кү ң елсез генә су ярырга кереште. Тигә нә клә р, шайтан таяклары тагын, безне тотып калырга телә гә ндә й, чалбар балагын тешли башладылар. Тау ө стендә ге җ ир ике елдан бирле чә челмичә, эшкә ртелмичә ята. Шуң а кү рә аны чү п-чар, азгын алабуталар, ә рсез ә ремнә р басып киткә н.

Кү к йө зе чак кына ачылган кебек булды. Мин Барыйның аркасын гына тү гел, ү зен дә шактый ачык кү рә башладым. Ә ллә ничек кү ң еллерә к булып китте. Эчтә н генә бер кө й кисә ге дә шың шып алдым. Җ ыр дип, болай гына инде... Җ ырлар килми иде кү ң елгә. Кү ң елгә тик уйлар гына килә, сү злә р килә. Аларны җ ыр итеп җ ырлап булмый. Сө йлә ргә дисә ң, кемгә сө йлисең аларны. Озын ялгамы? Ул болай да бик яхшы аң лый, минем белә н байтак юллар ү ткә н, шактый нужа чиккә н иптә ш ул.

Барый артына борылып карап-карап куя, ә ллә ә йтер сү зе бар, ә ллә болай гына эче поша. Аң а да ялгыз бару кү ң елсез иде булса кирә к.

Алда җ иде чакрымлы урман. Аның тар юллары, кинә т бормалары безне шактый интектергә н инде. Чокыр-чакырына тө шеп, агач кә ү сә лә ренә элә геп, кү пме тә җ е баулары, аркалыклар ө здек, ничә тә гә рмә ч ваттык, кү чә р сындырдык инде без бу урманда! Санап бетергесез.

Барый туктап, мине кө теп алды. Икә ү лә п янә шә бара башладык.

— Атың бик армадымы, Барый? — дип сорадым мин.

— Ат? Ю-ук, — диде ул сузып кына. — Белә сең ме, Ибраһ им, мин куркам.

— Ә мин курыкмый дисең ме? Урман юлын ү тү дилә р аны. Бер Тугай суы гына да ни тора.

— Юк ла. Мин аны ә йтмим, качкын-фә лә н булмагае, дим.

— Качкыннар? Каян килсеннә р алар?

— Ә би ө ченче кө н генә Чыршылыдан кайтып сө йлә де. Чыршылы урманында ә ллә ничә качкын кү ргә ннә р...

— Хатын-кыз сү зенә ышансаң...

Хатын-кыз тү гел, ә би ә йтә, Җ амали картка очраганнар, ди. Бө тенесе дә тимер тешле икә н. Ул гел дө ресен генә сө йли.

«Тимер тешле»гә кадә р минем кү ң елгә дә бер шом кереп бара иде, аны ишеткә ч, кө леп җ ибә рдем. Барый ү з ә киятеннә н ү зе тагын да шү рли тө ште. Аның кү злә ре зур булып ачылдылар, бишмә т якасыннан кү ренеп торган озын муены тө рле якка борыла, ү зе һ аман миң а якынрак елыша.

— Камыр тешлелә ре дә булганмы соң?

— Кө лмә, кө лмә! Чыршылыдан бу тирә гә дә килеп чыкмаслар дисең ме? Безнең урман калынрак та, зуррак та ә ле. Ә би ә йтә: Тугай суы — качкын оясы, ди.

Бераз дә шми бардык.

— Булсалар, берә р кеше кү рер иде ү злә рен, — дидем мин. — Тугай суында су анасы бар, дип тә сө йлилә р. Кү ргә н кеше юк бит. Кеше ышанмаслык сү з ул.

Су анасы турында ишеткә ч, Барый тагын да шү рли тө ште. Аның йө зе агарынып китте. Ул артык куркуын сиздермә скә тырышып, кулындагы сү с камчысы белә н пычрак ә рекмә н яфракларына селтә неп бара башлады.

— Син бик оста кыйдырасың, яле мин...

Барый камчысын бирмә де. Бала йоннары тырпайган йө зен миң а терә п диярлек ү к пышылдый башлады:

— Бодайны таларга тотынсалар, нишлә рбез?

— Кемнә р? Су аналарымы? Алар бодай ашамыйлар ич! — дип, мин кычкырып кө леп җ ибә рдем.

— Җ ү лә р, кычкырма алай! Качкыннар, — диде Барый, тагын да шыпыртрак итеп.

Ул арада алдагы атлар да туктады. Без Ә кмә ллә рне куып җ иттек.

— Атлар бә лә кә й генә хә л алсыннар ә ле, — диде Вакыйф. Ул бишмә тен салып ташлаган, былтыр ялга кайтып киткә н абзасының иске гимнастеркасыннан калган иде. Гимнастерка аның ө чен шактый зур булса да, Вакыйфның кө рлеге, тазалыгы һ ә м бездә н калкулыгы нык сизелеп тора.

Бә лә кә й чакта ук сугыш уеннарында гел узаман булып уйнарга яраткан Вакыйф бү ген дә «атлар хә л алсын» дигә н сү зен каршы килеп тормаслык итеп, ө зеп ә йтте. Хә ер, беребез дә аның сү зенә каршы килергә җ ыенмадык. Урманга керер алдыннан аз гына хә л җ ыю кирә к бит.

Аркалыклары бушатылган атлар юл буендагы ү лә ннә ргә ү релделә р. Без Вакыйф арбасы янына җ ыелдык. Малайлар юлның начарлыгыннан, хайваннарның талчыгуларыннан зарланып алдылар.

— Менә Барый безне талый кү рмә сеннә р дип курка ә ле, — дидем мин.

Барысы да кычкырып кө лерлә р дип уйлаган идем, алай булып чыкмады, бары Вакыйф кына ниндидер ясалмалык белә н шаркылдарга кереште.

— Нигә кө лә сең? — дип, Ә кмә л аң а каршы тө ште. — Минем кү ң елгә дә килде ул. Шуннан таза гына бер ир чыксын, ди, безнең бодайны берү зе кө ри дә алып китә бит.

— Чыгып карасын, — диде Вакыйф эре генә.

— Нишлә рсең? — диде Барый, мыскыллы тавыш белә н сузып кына.

— Азау тешлә рен уч тө бенә тутырып җ ибә рермен.

— Ярый ла, син куе умач ашап ү скә н, синең кө чең дә кү п, ә без?

«Куе умач» сү зеннә н, гадә ттә, Вакыйфның ачуы килсә дә, «кө чең кү п» дигә ч, аның кә ефе кырылмады, ахрысы, дә шмә де.

— Их, чукмарны аласы калган икә н! Шуны да хә тергә тө шермә гә нсез, ичмасам, — диде ул, нык ү кенеп.

Малайларның качкыннардан шү рлә ве миндә дә эзсез ү тмә де. Юлчыларның икмә клә рен талау кебек хә бә рлә рнең ишетелгә лә гә не бар иде.

Вакыйф һ аман:

— Ул чукмар белә н минем бабай бү регә йө ргә н. Бер заман аң а ө ч бү ре ыргылган. Кырган да салган ү злә рен. Шул чукмар булса, бер качкын гына тү гел, унау чыксалар да ионнарын туздырыр идем, — дип сө йлә нде.

Иптә шемнең шапырынуыннан юаныч бик аз булганга, мин аны бү лдереп:

— Булмаган чукмарны ө йгә кайтып алып килеп булмый инде. Һ ич югында имә н кү сә клә р кисик! — дидем.

Ә кмә л юлга чыкканда арбасыннан бер дә калдырмый торган шома ө рә ң ге саплы, кечкенә, ә мма бик ү ткен балтасын алып килде.

Шулай карар кылдык: дү ртебез дә имә н кү сә клә р тотып кү мә клә шеп барабыз. Алдагы ат янында икебез, арттагы ат янында икебез. Бер-бер шик сизелү белә н бик тиз арада хә бә р итешергә. Качкыннар чыга калсалар, курыкмаска, иптә шең не ярдә мсез ташламаска, бер генә бодайны да дошманга бирмә скә.

Сугышырга туры килсә, уң ай булсын дип бишмә тлә ребезне салып, йө к ө стенә ташладык. Урман авыры... Без бу юллардан ә тилә рне, абыйларны озаттык кү пме яшь тү ктек. Кө зен дә ү лә ткә икмә к ташыдык. Язын берә р капчык чә чү лек орлык салынган кечкенә арбаларны сө йрә дек ул юллардан. Карлы бураннарда, чатнама суыкларда урман кисеп, пристаньга ташыдык. Барын да эшлә дек, тик юлның ү зен карарга гына вакытыбыз булмады...

Һ ә м менә ул юллар...

Юл тарайганнан-тарая барып, без арбалар яныннан килә алмас булдык. Мин Озын ялымның йө гә неннә н тотып алдан киттем. Чокыр-чакырларга мө мкин кадә р тө шмә скә тырышып, ә ле уң га, ә ле сулга тартылып ү ттек. Барый минем яннан китә ргә шү рли иде булса кирә к. Ул чокыр-фә лә н шә йлә сә, ботакларга сыдырыла-сыдырыла аты янына йө гереп бара да, ү ткә реп җ ибә ргә ч, ү зе читкә чыгып, мине кө теп ала. Имә н кү сә ген ябык иң башына салып тагын янымнан бара башлый. Озак вакыт берни дә сө йлә шмибез.

Гомумә н, юлда аз сө йлә шә идек без. Аның каравы, тукталышларда, фатир кергә н җ ирлә рдә, алны-ялны белмичә ү ткә н юлны бө тен ваклыклары белә н искә тө шерә торган идек.

Ни уйлап ү тә идек соң без ул юллардан? Искитә рлек берни дә уйламый идек.

Һ ә рберебез кү чә р сындырмый, тә гә рмә чен ватмыйча, ничек урман аша ү тү не генә уйлагандыр ул чакта. Авырлыкта уйлар еракка китмилә р бит.

Дү рт йө к бодай ил ө чен, фронт ө чен ә ллә нә рсә дә булмагандыр. Ә мма безнең ө чен дү рт йө к алтыннан да кадерлерә к иде ул. Ү з авызыбыздан ө зеп, аталарыбызга булсын, абыйларыбыз ашасын, дип ниятлә гә н бодай ич.

Аю аланына кадә р ару гына бардык. Тү шә ктә й кабарынып-кабарынып ишелгә н болытлар аркылы таң яктысы саркылды. Малайлар да, атлар да ап-ачык кү ренә башладылар. Аю аланын ү теп, тагын шырлыкка барып кердек. Гомер буе кояш чыраен кү рмә гә н, коры елда да дымланып, мә лҗ ерә п торган, арба эзе араларына зә гыйфь шуышма казаяклар, бака яфраклары сырышкан юл башланды. Монда колагың ны торгызыбрак бармасаң, тә гә рмә чең нә н коры калуың ны кө т тә тор. Сагаеп барган кебек булсак та, кинә т Барыйның аты шып туктап калды. Дү рт тә гә рмә ченең ө чесе шулпаланып беткә н пычрак сулы чокырга, иплә п кенә, бү кә ннә ренә кадә р тө шеп утырган. Аты омтылып-омтылып караса да, арба кымшанмый да, киресенчә, батканнан-бата бара иде. Менә арт кү чә ре бө тенлә й кү ренмә с булды.

Мин барып аны-моны эшлә гә нче Барый, атын кинә т бер якка борып, тә җ е бавын ө здерде. Мин алдагыларга кычкырдым:

— Ә й! Туктагыз ә ле!

Агачлар арасыннан Ә кмә лнең чә релдә век тавышы ишетелде:

— Нә рсә бар?

— Монда килегез!

Байтак кына вакыт узгач, сыгылган чиклә век чыбыкларын кү тә рә -кү тә рә, Ә кмә л белә н Вакыйф килеп чыктылар.

Мин аларны бераз кытыкларга телә п:

— Уяулыгыгыз шә п икә н, кычкыра-кычкыра тамагым бетте. Ә безне талый башлаган булсалар?.. — дип каршылаган идем, Вакыйфның ачулы тавышы ишетелде.

— Чумдың мы? — диде ул, калтырана-калтырана тә җ е бавын ялгап маташучы Барыйга җ икеренеп. — Тө нлә булса, караң гы, кү рмә дем, дияр идең. Хә зер бит ярты чакрымнан юл кү ренеп тора. Их чепи кү з, чепи кү з!

Барый акланырга телә п:

— Без Ибраһ им белә н артта килә идек. Качкыннар... — дип сө йли башлаган иде, Вакыйф аны бү лдерде:

— Арбаң ны ү зең чыгар инде менә. Алдан ике ат ү теп китте, берсе дә батмады. Ә ул чокырны ү зе эзлә п тапкан диярсең. Киттек, Ә кмә л!

Ә кмә л, терсә геннә н пычракка буялып, тә гә рмә ч кигилә ренең хә лен тикшерә -тикшерә, арба тирә сендә маташа иде. Вакыйфның сү злә рен ишеткә ч, ул турайды, кү зенә ү к тө шкә н фуражкасын кү тә реп куйды.

— Чыгарыйк инде, — диде ул, эшлекле кыяфә т белә н кулларын ә рекмә н яфрагына сө ртеп.

— Безнең йө клә рне тө яп китсә лә р, бик шә п булыр алайса, — диде Вакыйф.

— Тө яп китмә сеннә р ө чен, тиз генә чыгарыйк та, кузгалыйк, — дип сү згә катыштым мин.

— Тә җ е ө зелмә сә, сө йрә п чыгара иде ул аны, — диде Барый юаш кына. Ул, без карап торгангамы, каушап калды, Һ ич кенә дә тө енен тө енгә туры китерә алмый, ул кабаланган саен тө ен, сарык койрыгында укмашкан тигә нә к кебек, йә бик дә ү, йә кырау тиеп бө ршә йгә н кыяр кебек кә й була иде. Ә кмә л аны тынычландырып:

— Син ашыкма, бер булгач булсын инде. Атлаган саен туктап тормабыз. Мин берә р колга кисеп алыйм ә ле, — диде. Ү зе биленә кыстырган балтасын алып шырлыкка атлады. Вакыйф, сызгырынгалап, Барыйны кү зә тә иде, мин тә җ е бавын ялгарга булыша башладым. Ул арада балта тавышы ишетелде һ ә м бераздан саң гырау гына дө пелдә п агач ауды.

— Кү зенә генә баскансың икә н сазның, — диде Вакыйф. Аның соры кү злә ре уйнаклап торалар, йө зендә ачу. — Авызың ны ачып йө рсә ң, шулай булмый хә лең юк.

— Йә, ярар, җ итә р, — дидем мин. — Бә йлә нергә урын юк.

— Ул йоклап барсын да, син аның ө чен интек монда, — дип мыгырданды Вакыйф.

Шактый юан каен колгасы сө йрә п Ә кмә л килеп чыкты. Аның тирлә гә н битенә яфраклар ябышкан иде. Ул, чыгу белә н Вакыйфка карап:

— Шулай да беребез атлар янына кайтыйк. Бу эш тиз генә бетмә с ә ле, — диде.

Барый:

— Бетте инде, бетте. Ялгадым. Хә зер була, — дисә дә, Вакыйф, Ә кмә л сү зен хуплап, китә ргә җ ыенды. Мин аны:

— Ә кмә л барсын. Син кө члерә к, монда булышырсың, — дип туктаттым.

Вакыйф, эрелә неп, Ә кмә лгә кү з ташлады:

— Ә Ә кмә л нә рсә эшли ала?

— Кайда?

— Йө клә р янында.

— Тик торыр.

— Качкыннар чыкса?

— Чыкты пычагым! Тапканнар сү з! Качкыннар, имеш.

— Барсын, — диде Ә кмә л. — Без аны ө чә ү дә чыгарабыз.

Вакыйф, яуга җ ыйналган батыр сыман, кү сә ген болгый-болгый, зур-зур атлап китеп барды.

— Азрак булышса ни булган инде! — дип сукранды Барый.

— Китсен, — диде Ә кмә л, — барыбер кү з кө еге булып кына утыра.

Барый, тә җ есен рә тлә п бетереп, атын борып куйды. Без Ә кмә л белә н колганы арт кү чә р астына кертеп, иң нә ребезгә терә дек тә арбаны кузгата башладык. Барый ат янына басты. Ө чә ү лә шеп атны ә йдә клә ргә шауларга тотындык:

— Һ оп лә!

— Кузгала, кузгала!

— Китте, китте...

Кола бия, ябык сыртын турайтып, борын яфракларын дерелдә теп, бот мускулларын кабартып тартты. Без, кызарынып, бү ртенеп кү тә рә без, кычкырабыз. Колга иң башларын авырттырып батып керә. Чыбыркысын шартлатып Барый атын ә ле уң га, ә ле сулга борып карый. Ә мма арба урыннан да кузгалмый. Хә л җ ыярга туктыйбыз. Атның гармун кү реге кебек кабыргалары тагын да ә рсезрә к булып калыкканнар, бот тирә лә ре сизелер-сизелмә с кенә дерелди, ү зе мыш-мыш килә, Барыйның чыбыркысы артыннан ә рле-бирле кү зен ә йлә ндерә. Тик Барый атка сукмый иде. Песи балаларын, адашкан кө чеклә рне, урамнан җ ыеп кайтып, ашатып йө ри торган малай хайваннарга һ ә рвакыт кү ң еле нечкә реп карый. Ерактан Вакыйфның тавышы килде:

— Ә й, сез! Буласызмы инде?

Без аң а дә шмә дек. Барый атының муенын сыпыра-сыпыра елап тора иде.

Мин кешелә рне юата белмим. Бигрә к тә ү з иптә шем, яшьтә шем, авыз ачып елап торганда, миң а уң айсыз булып китте. Ә ле ярый янымда Ә кмә л иде. Ул зур зә ң гә р кү злә рен тутырып, мышкылдаудан кечерә еп, мескенлә неп калган Барыйга карап торды да:

— Җ ылама! Хә зер чыгарабыз аны! — диде.

Тагын колгага тотындык. Һ ай-Һ улап арбаны селкетә, этә һ ә м атны куалый башладык. Арба шыгырдап куйды, тә җ е баулары скрипка кыллары кебек киерелделә р. Бер тартылды кү ндә м хайван, ике тартылды, лайда иплә неп ө лгергә н тә гә рмә члә р телә р-телә мә с кенә урыннарыннан кузгалдылар, һ ә м арба каты җ иргә менеп тә утырды.

Без шатланып кычкырып җ ибә рдек.

Бераз хә л алгач, без кузгалып киткә ндә кө н тә мам яктырган иде инде.

Бер атна кү рми торган арада урман шактый ү згә ргә н кебек тоелды. Агачлар саргайганнар, картайганнар сыман. Ү лә ннә р шиң еп, шә лперә еп җ иргә иелгә ннә р. Кә ү сә лә ренә укалы балдак кигә н елан гө мбә лә ре генә ишле булып куак тө плә ренә дә, ачыклыкларга да сырышканнар. Кызарып, янып, эт җ илә ге пешеп утыра. Ашый торган нә рсә булсалар, бу кадә рле ү к уң маслар иде, хә ерсезлә р. Мин ачуымнан берничә гө мбә не тибеп тә җ ибә рдем. Аның эшлә пә се астында гомер кичергә н вак кырмыскаларны кү реп кенә, тими башладым, кырмыскаларны кызгандым. Ә йдә, корыда рә хә тлә неп яшә сеннә р!

⇐ Предыдущая 123 4 5 Следующая ⇒