3.1 ҚР-дағы құқық функциялары мәселелерін шешу жолдары

Қ ұ қ ық функцияларының мә селелерін кейінгі заманғ ы отандық мемлекет пен қ ұ қ ық теориясы ү шін жаң а деп айтуғ а болмайды, ө йткені, олардың белгілі бір жобалары кө теріліске дейінгі жә не кең естік кезең дерде пайда болды. Сонымен қ атар бұ л мә селеге қ атысты барлық сұ рақ тарды жеткілікті терең зерттелген деп айтуғ а болмайды. Олардың қ атарында қ ұ қ ық функцияларын тү сіну мен сыныптастырудың сұ рақ тарын атап кеткен абзал.

Алдымен, қ ұ қ ық функциялары тү сінігінің мә селесіне тоқ талайық. Т. Н. Радько пайымдауынша, «қ ұ қ ық функиясы» тү сінігін белсенді зерттеудің бір ғ асырғ а жуық тә жірибесі бү гінгі кү ні бұ л мә селеге қ атысты бірың ғ ай кө зқ арастың болуын баяндауғ а мү мкіндік бермейді». Осығ ан қ атысты қ андай пікірлер айтылып жатыр екен? Сірә, ең қ ұ рығ анда қ азіргі ә дебиеттерде ең кең таралғ аны деп мына ү шеуін атауғ а болады. Бір зерттеушілер позитивті қ ұ қ ық функциясы ретінде қ оғ амдық қ атынастарғ а немесе адамдардың мінез-қ ұ лқ ына қ ұ қ ық тық ық палдың белгілі бір бағ ыттарын (ә детте, негізгі) тү сінеді. Басқ алары позитивті қ ұ қ ық тың функцияларын қ оғ амдық қ атынастарғ а қ ұ қ ық тың қ адағ алаушы ық палының негізгі бағ ыттары деп санайды. Ал, ү шіншілердің пікірінше, позитивті қ ұ қ ық функциялары – бұ л тұ тас боп біріккен ә леуметтік міндет пен осы міндеттен туатын қ оғ амдық қ атынастарғ а қ ұ қ ық тық ық палдың бағ ыттары.

Егер де берілген позицияларды салыстырса, онда біреулердің позитивті қ ұ қ ық функциялары ретінде қ оғ амдық қ атынастарғ а тү рлі қ ұ қ ық тық ық палдардың бағ ыттарын тү сінуін, ал басқ алардың позитивті қ ұ қ ық функциялары ретінде қ оғ амдық қ атынастарғ а тек реттейтін қ ұ қ ық тық ық палдардың бағ ыттарын тү сінуін байқ ауғ а болады, яғ ни, біріншілері позитивті қ ұ қ ық функцияларын кең баяндаса, келесілері тар баяндайды. Позитивті қ ұ қ ық функцияларының тар баяндамасына жоғ арыда ү шінші пікір ретінде берілген Т. Н. Радьконың да позициясы да жақ ын. Қ ұ қ ық функцияларын тұ тастай біріккен ә леуметтік міндет пен осы міндеттен туатын қ оғ амдық қ атынастарғ а қ ұ қ ық тық ық палдың бағ ыттары ретінде қ арастырғ анда, ол ерікті немесе еріксіз позитивті қ ұ қ ық функцияларын қ ұ қ ық тың қ адағ алаушы ық палына келтіреді, себебі, қ ұ қ ық тың міндеті –қ оғ амдық қ атынастарды қ адағ алау. Сонымен қ атар қ ұ қ ық функциялары сыныптамасын қ арастыра отырып, Т. Н. Радько негізінен, қ ұ қ ық функцияларының кең ірек баяндамасына сү йенеді.

Позитивті қ ұ қ ық функциялары тү сінігінің сұ рақ тарын жете тү сіну ү шін ең қ алаулы, қ ажетті жә не маң ызды сә ттерге кө ң іл аударуды сұ раймын. Біріншіден, қ ұ қ ық функциялары ретінде кө птеген зерттеушілер адамдардың тә ртібіне немесе қ оғ амдық қ атынастарғ а қ ұ қ ық тық ық палдың белгілі бір бағ ыттарын тү сінеді, бұ л толық тай негізделген тұ жырым. Қ ұ қ ық функцияларын адамдардың тә ртібіне немесе қ оғ амдық қ атынастарғ а қ ұ қ ық тық ық палдың ө зінен шеттетуге болмайды, себебі, мұ ндай ық пал неше тү рлі болуы мү мкін. Ол тікелей немесе жанама, нә тижелі немесе нә тижесіз жә не т. б. болуы мү мкін. Қ ұ қ ық функциялары туралы айтқ ан кезде, адамдардың тә ртібіне немесе қ оғ амдық қ атынастарғ а тікелей қ ұ қ ық тық ық палды ғ ана кө здейді жә не қ ұ қ ық ә р функциясын осындай ық палдың ағ ымы, белгілі бір бағ ыт ретінде қ арастырады.

Қ ұ қ ық функцияларын адамдардың тә ртібіне немесе қ оғ амдық қ атынастарғ а қ ұ қ ық тық ық палдың бағ ыттары ретінде анық тай отырып, кө птеген зерттеушілер қ ұ қ ық функцияларына қ ұ қ ық тық ық палдың тек басты бағ ыттарын жатқ ызғ анды дұ рыс деп есептейді, себебі, олар қ ұ қ ық тың қ оғ амдық қ атынастарғ а ық палының ә рбір бағ ыттарын қ ұ қ ық функциясы деп есептеуге болмайды. Алайда, мұ ндай шектеу ә бден ақ талғ ан деп те ойлауғ а болады. Егер қ ұ қ ық тың функциясы ретінде қ оғ амдық қ атынастарғ а қ ұ қ ық тық ық палдың тек басты бағ ыттарын санасақ, онда басты емес бағ ыттар не болғ аны? Ә лде қ ұ қ ық та ондайлар жоқ па? Онда ненің негізінде қ ұ қ ық функцияларын ә детте, басты жә не басты еместерге жіктейді? Ең дұ рысы – қ ұ қ ық функциялары деп қ оғ амдық қ атынастарғ а қ ұ қ ық тық ық палдың басты да, басты емес те бағ ыттарын тү сіну жә не позитивті қ ұ қ ық функциялары ретінде оның адамдар тә ртібі мен қ оғ амдық қ атынастарғ а ық палының бағ ыттары деп есептеу.

Ү шіншіден, қ ұ қ ық функцияларының оның ә леуметтік міндетімен жә не қ оғ амдық ө мірдегі рө лімен байланысын ә бден ақ талғ ан деп санау керек. Мә ндік мағ ыналардың бірінде «функция» сө зі – бірдең енің міндеті, рө лі. Аладйа, заң ғ ылымында қ ұ қ ық функцияларын қ ұ қ ық тың міндеті мен рө лінен алшақ татпайды. Зерттеушілердің кө пшілігі қ ұ қ ық функцияларын оның қ оғ амдағ ы рө лі мен міндетін бейнелейтін қ оғ амдық қ атынастарғ а ық палының бағ ыттары ретінде қ арастырады. Яғ ни, қ ұ қ ық функциясы – қ ұ қ ық рө лі немесе міндетінің ө зі емес, ал қ ұ қ ық рө лі мен міндетінің кө рсеткіштері, белгілі айқ ындауыштары.

Осы жайтты белгілей отырып, қ ұ қ ық тың ә леуметтік міндетін жә не оның рө лін кейде алшақ татынын айта кеткен жө н. Сонымен қ атар оны істеудің қ ажеті жоқ. Қ ұ қ ық міндеті қ ұ қ ық тың не ү шін жасалып, не ү шін ө мір сү ретіні жә не оның арналуы жайында айтады. Арналымда қ ұ қ ық қ оғ амдық ө мірде атқ аратын басты рө л бейнеленеді. Бұ л басты рө лдің маң ызы – қ оғ амдық қ атынастарды реттеушінің болуы. Ол осы мақ сатта жасалады, оның арналымы осында. Қ ұ қ ық қ оғ амдық қ атынастардың реттеуіші бола отырып, бір уақ ытта басқ а да рө лдік функцияларды атқ ара алады жә не атқ арады. Ол қ андай да бір қ оғ амлық қ атынастарды қ ұ қ ық тық реттеу жайында ақ парат кө зі бола алады, қ атынастардың берілген жү йесінде адамдардың тә ртібін бағ алай алады, тә рбиелік ық пал қ ұ ралы жә не т. б. бола алады. Басқ аша айтқ анда, қ ұ қ ық тың реттеуші, сө зсіз, басым (доминант) ық палынан басқ а да «жағ ымсыз ә серлері» бар. Сондық тан позитивті қ ұ қ ық функцияларын оның тек реттеуші ық палына келтіруге дұ рыс емес болып кө рінеді.

Жоғ арыда айтылғ андардың нә тижесінде, позитивті қ ұ қ ық функциялары ретінде оның болмысын, міндеті мен қ оғ амдық ө мірдегі рө лін бейнелейтін, адамдардың тә ртібі мен қ оғ амдық қ атынастарғ а ық палының белгілі бір бағ ыттарын санағ ан абзал.

Ал, енді позитивті қ ұ қ ық функцияларының сыныптамасы жө ніндегі сұ рақ ты қ арастырайық. Алғ ашында, бұ л сұ рақ та келісімге қ ол жеткізілген болып кө рінуі мү мкін. Қ азіргі заманғ ы заң ғ ылымы бойынша ең бектерде функцияларды жалпыә леуметтік жә не меншікті қ ұ қ ық тық (басқ а терминология бойынша арнайы‑ заң и)деп бө лу қ алыпты жағ дайғ а айналғ аны бұ л келісімнің куә сі болып отыр. Оның ү стіне, жалпыә леуметтіктерге мемлекет функцияларымен ү йлесетін экономикалық, саяси, тә рбиелік жә не басқ а функциялар жатады, ал, меншікті қ ұ қ ық тық тарғ а қ оғ амдық қ атынастардың реттеуіші ретінде қ ұ қ ық тың спецификасын айқ ындайтын регулятивті статикалық, регулятивті динамикалық жә не қ орғ аушы функциялар жатады.

    Қ ұ қ ық салаларын, оның пә нін, ә дісін қ ұ қ ық тық реттеудің салалық ә дісін жә не қ ұ қ ық тық жү йені тұ тасымен теориялық талдаудың маң ызды инструментіне қ ұ ралына қ ұ қ ық қ ағ идасының тү сінігі жатады. Қ ұ қ ық тық қ ағ идалар қ алай болмасын, қ ұ қ ық та кө рсетілгендей, негізгі идеялар ретінде осы уақ ытқ а дейін кө рсетілуде. Қ азіргі кездегі, біздің қ ұ қ ық тануда, қ ұ қ ық тық қ ағ идалар теориясы қ ұ қ ық қ ағ идасы ретінде қ абылдаып, қ андай кү йде болсын қ ұ қ ық та бекітілгендей, негізгі бастаушы идеялар ретінде қ алды.
    Ғ алымдардың кө зқ арастарындағ ы ол мә селе туралы ұ қ састық тар орынды. Шектен тыс дауласу, ә рине бұ л жұ мысқ а кедергі. Алайда, бұ л оқ иғ ада проблема басқ адай: қ ұ қ ық қ ағ идалары біржақ ты тү сіндіріледі, олардың тү сінігінің дамуы сол кү йінде тоқ тап қ алды, ол жалпы қ ұ қ ық теориясының даму дең гейіне жауап бермейді жә не соғ ан байланысты теориялық мә селелерді шешуге кедергі жасайды.
    Сонымен бірге, мынандай ү ш компонеттерді біріктіру: Жалпы жү йе теориясының жағ дайын, қ ұ қ ық тық реттеу тетігінің идеяларын, бірақ олардың синтезі емес, барлығ ы қ ұ қ ық тық қ ұ былыстар ө мірінен, обьективтік қ ұ қ ық тың ашылу тетігі ретіндегі сыртқ ы жағ дйы жә не қ ұ қ ық тың табиғ атын білу. Бір жағ ынан, олардың негізгі қ ұ қ ық тық ық палдың қ ұ ралы туралы мә лісеті бар, екінші жағ ынан - маң ызды элементі, қ ұ қ ық тық қ ұ ралдардың шын мә ніндегі жалғ асы, нақ тылы тә ртіп актісін реттеу процесінде объективтік қ ұ қ ық тан шығ арылғ ан. Ол теориялық реакцияны туғ ызып, нә тижесінде қ ұ қ ық тық қ ағ иданың тү сінігіне тиіті жаң а кө зқ арас туды.
    Қ ұ қ ық қ ағ идаларының дә стү рлі тү сінігінің қ алыптасу тү ріндегі жағ дайы туралы айтсақ, ол шын мә нісінде басқ а емес қ ұ қ ық тық жү йедегі бар шын мә ніндегі қ ұ қ ық тағ ы негізгі ақ параттық кө рініс болып табылады. Бұ л бағ ытта, қ ағ идалар жалғ ыз ғ ана қ ұ қ ық жү йесінің ақ параттық компонеттер жү йесі болып қ алды, оғ ан қ атысты еш қ андай екіжақ ты онтологиялық ұ қ састық қ ұ қ ық тық шындық та іздеушілік ә рекеттері жоқ.
    Барлық қ азіргі қ алыптасқ ан қ ұ қ ық тық қ ағ идаларды ( ойдан шығ арылғ аннан басқ а) қ ағ идалар- байланыстарына сай бө луге болады, яғ ни ә рқ айсысындағ ы идея қ ағ идаларында ө здері негіз жасағ ан қ ағ ида- қ атынастарды табуғ а болады.

    Салалық идея қ ағ идалары екі топтағ ы қ ұ қ ық тық байланыстарғ анегізделеді:
1)Салалық пә нде кө рсетілген байланысқ а;
2)Оның қ ұ қ ық тық реттеу тетігіндегі байланысқ а, яғ ни қ ұ қ ық тың ық пал қ ұ ралы мен пә ннің арасындағ ы.
    Бұ л қ ағ идалар байланыстарынаң кейбіреулері бір- біріне сә йкес келуі мү мкін. Мысалы, қ ұ қ қ ық тық реттеу тетігіндегі (Қ РТ) маң ызды қ ұ рылыс байланысына субъектілер арасындағ ы байланыс жатады, яғ ни қ ұ қ ық тық қ атынастар. Сонымен қ атар, салалық пә н қ ұ қ ық тық қ ұ рылысты тегін ө теді. (қ ұ қ ық тық қ атынастар жү йесі).
    Кейбірқ ұ қ ық тық қ ағ идалар идеяларының объективтік ұ қ састық тарын іздеу бағ ытында қ араймыз. Мысалы, заң дылық қ ағ ида шын тә ртіп пен қ ұ қ ық нормаларының арасындағ ы маң ызды байланыстарды кө рсетеді, дә лірек (фактідегі) тә ртіп пен қ ұ қ ық талаптарының арасындағ ы сә йкес келу қ атынасын ақ параттық басқ аружү йесі ретінде кө рсетеді. Не, мысалы, азаматтық процессуалдық қ ұ қ ық тағ ы бекітілген процессуалдық қ ұ қ ық тардың қ ағ идаларының жақ тары, азаматтық қ ұ қ ық тағ ы субъектілердің қ атынастарының маң ызды ерекшеліктерін кө рсету, ө з кезінде екіжақ тық тең дігімен, азаматтық айналумен қ амтамасыз етілген. Ал қ ағ идалар- идеялар (қ ылмыстық - процессуалдық қ ұ қ ық ) азаматтық жә не қ ылмыстық процестердің материалды- қ ұ қ ық тық ортаның байланысының ерекшеліктерін сипаттайды. Объективтік шың дық тың процессуалдық қ ағ ида процестің байланысына, оның объектісі мен мақ сатына негізделеді.
    Процессуалдық қ ұ қ ық қ а кіргізілген қ ағ идалар – идеялар бө лігі- қ ағ идалар байланысындағ ы соттық ұ йымдастыру қ ұ рылысының жә не басқ а юрисдикциялық жү йелердің кө рінісі (халық заседательдерінің қ атысуы жө нінде жә не істі қ араудағ ы коллегиялық жағ дай).

Қ ұ қ ық жү йесінде мыналарды айыра білу қ ажет.
а) қ ағ идалар, идеялар, соның қ ұ рамындағ ы ақ параттық жү йе ретінде жә не қ ұ қ ық тық реттеу тетігіндегі объективтігі бар байланыстың жә не қ ұ қ ық тық реттеу объекттінің идеялық кө рінісі;
ә ) қ ұ қ ық жү йесінің меншікті қ ұ рылыс ұ йымдарының қ ағ идалары. Ә ң гіме қ ұ қ ық тың ө з ішіндегі байланыс туралы болып отыр, элементтердің арасындағ ы байланыстар туралы: салалардың, институттардың.

    Қ ағ идалар мен қ ұ қ ық тың қ ұ рамдық қ ағ идалары жә не идеялы қ ағ идаларымен арасындағ ысақ талғ ан байланыстар кү мә нсіз. Кейінгілердің қ ағ идалы- байланыстарымен, қ ұ қ ық тық қ ұ ралдармен жә не сала пә ндеріндегі байланыстармен қ амтамасыз етілуі, не байланысты заң дар жү йесін жетілдірудің объективті негізін қ ұ райын жалғ астық ты қ ұ рады.
    Бұ лай келу, номативті шығ армашылық процесі кезінде заң шығ арушыны заң дарда бекітілген қ ағ идалы идеяларғ а жү гінуі жү гінуге мә жбү р ету, ең алдымен, қ ұ қ ық жү йесіндегі шын мә ніндегі бар принципті байланысты есепке алуды талап етеді. Оғ ан қ оса, біріншіден, кей жағ дайларда оның ө зінің меншікті ә рекетінің нә тижесі.
    Кейде заң ә дебиеттерінде жеке салалардың принциптер жү йесінің барлығ ы туралы тұ жырымдамаларды кездестіруге болады, не барлық қ ұ қ ық жү йесінің кө лемінде. Проблеманың зерттеу бағ ыты дұ рыс жә не болшағ ы бар, бірақ ә р уақ ытта осындай қ орытындылар соғ ан сай аргументация таба бермейді. Салалық принциптер идеялар жиынтығ ында, кемінде екі жағ дайда жү йені қ ұ ра алады:

а) қ ағ идалы байланыстар, ө здері негізделген принциптер мен идеяларда принципті байланыстардың жү йесін қ ұ райды;
ә ) қ ағ идалы идеялар, принципті байланыстардың жү йесін бірдей кө рсетеді, яғ ни артығ ы жоқ, қ ажеттіні қ осады. т. с. с.

    Жү йе байланысы(қ атынастар) жү йелік келу теориясында қ ұ рылыс деп аталады. Сондық тан, қ ұ қ ық тық байланыс жү йесі туралы мә селе – қ ұ қ ық тық қ ұ рылыс мә селесі жө нінде.
    Жоғ арыда кө рсетілгендей, қ ағ идалы идеялар екі негізгі қ ұ қ ық тық байланыстарғ а негізделген: қ ұ қ ық тық реттеу тетігіндежә не сала пә нінде. Соғ ан сай, қ ағ идалы идеялар жиынтығ ы туралы ойлағ анда алдын ала ол кезді зерттеу керек. Айтылғ ан қ ұ қ ық тық қ атынастар тү рлері салыстырмалы бостандық та. Сонымен бірге, тек кешенді саланың ғ ана қ ұ қ ық тық қ ұ рылымы бар, ал негізгі пә нде пайда болғ ан қ ұ қ ық тық қ атынастар, жү йеде бір-бірімен байланыстаемес. Дегенмен, олар қ ағ идалы идеяларды қ алыптастыруғ а қ ажетті материалдарды береді.
    Басқ а жағ ынан, егер ә йтеуір бір қ ұ қ ық саласының мазмұ ның зерттегендегі нә тиже мен ә ртү рлі тұ тастық қ ағ ида идеялардың жиынтығ ы ретінде сипатталса, онда бұ л кү мә нсіз тү рде кешенді қ ұ қ ық саласы.
Қ ұ қ ық тық қ ағ идалар(олар- қ ұ қ ық қ ағ идалары, қ ұ қ ық тық реттеу қ ағ идалары) – бұ л басты белгілеуші, қ ұ қ ық тық реттеу обьектісіндегі маң ызды қ ұ рамдық байланыстар, қ ұ қ ық тық жү йенің іші жә не оның сыртында (ә леуметтік ортадағ ы байланыстар) олар обьективтік қ ұ қ ық тың мазмұ нында ақ паратттық кө рінуді принципті идеялар тү рінде табуғ а міндетті
    Қ ұ қ ық тың қ ағ идалары – бұ л қ ұ қ ық тың ерекше ә леуметтік реттеуші ретіндегі мә нін кө рсететін негізгі бастамалар, ережелер, идеялар. Олар қ ұ қ ық тың заң дылығ ын, табиғ атын жә не ә леуметтік мә нін кө рсетеді жә не заң дардың ө зінде тікелей кө рініс тапқ ан немесе олардың мә нінен туындайтын жү ріс- тұ рыс ережелері болып табылады. Таралу саласына қ арай жалпы қ ұ қ ық тық, салааралық жә не салалық қ ағ идаларды бө ліп қ арастырады.
Жалпы қ ұ қ ық тық қ ағ идалар барлық қ ұ қ ық салалаында кү шке ие болып келеді.

Оларғ а мына қ ағ идалар жатады:
-ә ділеттілік
-азаматтардың заң мен сот алдындағ ы заң ды тең дігі;
-ізгілік ( гуманизм)
- демократиялық;
-қ ұ қ ық тар мен міндеттердің біртұ тастығ ы;
- сендіру мен мә жбү рлеуді ү йлестіру.

Салааралық қ ағ идалар бірнеше қ ұ қ ық саласының ерекше мә нді белгілерін сипаттайды. Олардың арасынан жарыспалылық жә не сот ө ндірісінін жариялылығ ы жә не т. б. қ ағ идаларды бө ліп атауғ а болады.
Салалық қ ағ идалар тек бір саланың шең берінде ғ ана ә рекет етеді. Мысалы, азаматтық қ ұ қ ық та- мү ліктік қ атынастардағ ы тараптардың тең дігі қ ағ идасы; қ ылмыстық қ ұ қ ық та – кінә сіздік презумпциясы.
Қ ұ қ ық қ ағ идалары қ оғ амдық қ атынастарды ретеуге қ атысады, себебі, олар қ ұ қ ық тық ә сер етудің жалпы бағ ыттарын анық тап қ ана қ оймай, нақ ты бір іс бойынша шешмнің негіздемесіне де енуі мү мкін.

Осылармен қ атар, мемлекет норманы белгілеу ү дерісін жаң а сапалы дең гейге кө теретін шаралар қ абылданды. Олардың қ атарында заң жобалары іс-ә рекетін перспективалық жоспарлау, қ ұ қ ық тық нормативтік актілердің жобаларына ғ ылыми сарап жасау, қ абылданатын заң дарды толығ ымен қ аржылық тұ рғ ыда қ амтамасыз ету, т. б. бар.

Қ орыта айтқ анда, мемлекеттің қ ұ қ ық тық саясаты қ оғ амымыздың заң намалық -саяси жү йесін одан ә рі демократияландыруғ а бағ ытталғ ан заң намалық шаралар болып отыр.

Сонымен бірге, ә лемдік экономика мен саясаттағ ы іргелі ө згерістер, сондай-ақ ел дамуының ішкі динамикасы заң герлер алдына жаң а міндеттер қ оюда. Ұ лттық қ ұ қ ық тарды уақ ыттың жаң а талаптарына сә йкес келтіру ү шін мемлекеттің норма жасау жә не қ ұ қ ық қ олдану ә рекеттерін одан ә рі жетілдіру қ ажет болды.

Осығ ан байланысты Мемлекет басшысының Жарлығ ымен 2009 жылдың 24 тамызында Қ азақ стан Республикасының қ ұ қ ық тық саясатының тұ жырымдамасы (ә рі қ арай Тұ жырымдама) атты ү шінші бағ дарламалық қ ұ жат қ абылданды. Ол алдағ ы он жылғ а (2010-2020 жылдар аралығ ы) арналғ ан. Онда жинақ талғ ан тә жірибелер мен ғ ылыми негіздер арқ ылы жақ ын жә не алыс перспективаларғ а, бү гінгі кү нгі даму ү рдісіне сү йеніп жасалғ ан Қ азақ станның мемлекеттік жә не қ оғ амдық біртұ тас қ ұ қ ық тық саясаты айқ ындалғ ан.

Тегінде, қ ұ қ ық функциясы – бұ л қ ұ қ ық тың ә леуметтік міндетін іске асыру. Ал қ ұ қ ық тың ә леуметтік міндеті мен қ ұ қ ық тық ық пал дегеніміз не?

Қ ұ қ ық тың ә леуметтік міндеті қ оғ амдық даму қ ажеттіліктерінен туады жә не солардан қ ұ ралады. Қ оғ амның ә леуметтік мұ қ таждық тары мен қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру мақ сатында белгілі бір қ атынастарды бекітуге, реттеуге жә не қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан заң дар жарық қ а шығ ады. Сонымен бірге қ ұ қ ық тың қ андай да бір міндеті белгілі бір қ оғ амдық қ атынастардың дамуын бекіту, қ орғ ау немесе бағ дарлау, яғ ни оның ә леуметтік рө лінің мұ қ таждығ ы (қ ажеттілігі) ө ткір болғ ан сайын, соншалық ты ол айқ ын кызмет етеді.

Қ оғ амдық қ атынастардың тә ртіптілігі, олардың жү йелілігі жә не динамизмі қ оғ амның дамуы мен қ ызмет етуінің қ ажетті шарттары болып табылады. Сондық тан қ ұ қ ық тың ә леуметтік міндеті қ оғ амдық қ атынастарды тә ртіпке келтіру, реттеу, оларғ а тиісті орнық тылық беру жә не азаматтардың қ ұ қ ық тарын іске асыру мен жалпы азаматтық қ оғ амның қ алыпты тіршілік етуіне қ ажетті жағ дайлар жасаудан тұ рады.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 Следующая ⇒