2.2 Кәсіпорындардың инвестициялық қызметін анықтайтын көрсеткіштер

Инвестициялардың барлық тү рлерiнiң кә сiпорынның тiршiлiкке қ абiлеттiлiгiн сақ тауда жә не оның дамуында маң ызы зор.

Нақ ты активтерге инвестициялауды дайындау жә не талдау, инвестициялардың тү рлерiне, яғ ни олар арқ ылы кә сiпорын алдында, тұ рғ ан қ андай мә селелердi шешу қ ажет екендiгiне байланысты. Осы позициядан инвестициялардың барлық мү мкiн тү рлерiн келесi негiзгi топтарғ а топтастыруғ а болады:

1) Тиiмдiлiктi арттыруғ а бағ ытталғ ан инвестициялар. Олардың мақ саты ең алдымен қ ұ рал-жабдық тарды ауыстыру, персоналды оқ ыту немесе ө ндiрiстiк қ уатты, ө ндiрiс жағ дайлары тиiмдi аймақ тарғ а ауыстыру арқ ылы фирманың шығ ындарын тө мендету болып табылады;

2) Ө ндiрiстi кең ейтуге бағ ытталғ ан инвестициялар. Мұ ндай инвестициялардың мақ саты – iс-ә рекеттегi ө ндiрiстер шең берiнде ертеректе қ ұ рылғ ан нарық тар ү шiн тауар ө ндiру мү мкiндiктерiн кең ейту;

3) Жаң а ө ндiрiстердi қ ұ руғ а бағ ытталғ ан инвестициялар. Мұ ндай инвестициялар кә сiпорында бұ рындары ө ндiрiлмеген тауарларды шығ аратын немесе жаң а қ ызмет тү рiн кө рсететiн мү лде жаң а кә сiпорындарды қ ұ руды қ амтамасыз етедi немесе кә сiпорында ө ндiрiсте жү рген тауарлармен жаң а нарық тарғ а шығ уғ а ә рекет жасауғ а мү мкiндiк бередi.

4) Мемлекеттiк басқ ару органдарының талаптарын қ анағ аттандыру мақ сатына бағ ытталғ ан инвестициялар. Инвестициялардың бұ л тү рлерi экологиялық стандарттар, ө нiмнiң қ ауiпсiздiгi жә не iс-ә рекет шарттары жө нiнен ү кiметтiң талаптарын орындау қ ажеттiгi кә сiпорын алдында тұ рғ ан жағ дайда қ олданылады.

Инвестиция тү рi мен тә уекелдiлiк дең гейiнiң арасындағ ы мұ ндай тә уекелдiлiк логикасы айқ ын: ол инвестициялау аяқ талғ аннан кейiн фирма жұ мысының нә тижелерiнiң ө згеруiне нарық тың мү мкiн реакциясын дұ рыс болжай алмау қ аупi дең гейiмен анық талмайды. Мақ саты нарық қ а белгiсiз ө нiм шығ ару болып табылатын жаң а ө ндiрiстi ұ йымдастыру жоғ ары дә режелi белгiсiздiкпен байланысты, ал нарық пен қ абылдалынғ ан тауар ө ндiрiсiнiң тиiмдiлiгiн жоғ арылату (шыныдарды тө мендету), инвестициялау нә тижесiнiң минималды қ ауiп ә келетiндiгi тү сiнiктi. Осы сияқ ты, мемлекеттiк басқ ару мекемелерiнiң талаптарын қ анағ аттандыру мақ сатымен жасалғ ан инвестициялар да тә уекелдiлiктiң тө мен дең гейiмен байланысты.

Инвесторлар (инвестициялық iс-ә рекеттi iә ске асырушы немесе заң ды тұ лғ алар), тапсырыс берушiлер, жұ мысты орындаушылар, инвестициялық iс-ә рекет объектiлерiн пайдаланушылар, жабдық таушылар, инвестициялық қ орлар) жә не инвестициялық процестiң басқ а да қ атысушылары – инвестициялық iс-ә рекет субъектiлерi болып табылады. Тапсырыс берушiлер ретiнде инвесторлар немесе инвестициялық жобаны iске асыру жө нiнде инвестордан алғ ан жеке жә не заң ды тұ лғ алар болуы мү мкiн.

Инвестициялық iс-ә рекеттiң субъектiлерi ретiнде жеке жә не заң ды тұ лғ алар, соның iшiнде, шетелдiк тұ лғ алар, мемлекеттер жә не халық аралық ұ йымдар болуы мү мкiн.

Инвестициялық iс-ә рекеттiң объектiлерiн пайдаланушылар ретiнде инвесторлар жә не басқ а да жеке жә не заң ды тұ лғ алар, мемлекеттiк жә не жергiлiктi мекемелер, шет мемлекеттер жә не халық аралық ұ йымдар болуы орта қ ұ рылмына мыналар кiредi:

кү рделi қ ұ рылысы ортасы, мұ нда салалардың негiзгi жә не айнымалы ө ндiрiстiк қ орларғ а инвестиция салу жү ргiзiледi;

инновациялық орта, мұ нда ғ ылыми-техникалық ө нiм жә не интеллектуады потенциал iске асырылады;

қ аржылық капитал айналымы ортасы (ә ртү рлi тү рдегi ақ шалай, қ аржылық жә не қ арыздық мiндеттемелер).

Нақ ты инвестицияларды қ аржыландыру кө здерiн жалпы барлық экономика дең гейiнде (макродейң гей) жә не шаруашылық (микродең гей) қ арастыру қ ажет. Макродең гейде мұ ндай қ аржыландыру кө зi ретiнде жалпы жинақ тар, яғ ни тұ рғ ындардың жеке жинақ тары, бизнес жинақ тары жә не мемлекеттiк бюджеттiң сальдосы қ арастырылады.

Қ азiргi жағ дайда қ аржылық қ амтамасыз етудiң маң ызды кө здерiнiң бiрi халық аралық экономикалық байланыстар арқ ылы келетiн қ орлар болып табылады.

Нарық тық экономика жағ дайында негiзгi инвестициялық шешiмдер шаруашылық субъект дең гейiнде қ абылданады. Кә сiпорында қ аржы салымдарын жасау ү шiн бiрнешесе альтернативтi қ аржыландыру мү мкiндiктерi бар. Бiр-бiрiне ұ қ самайтын бұ л қ аржыландыру кө здерi бiрге қ олдануы мү мкiн. Тә жiрибеде солай жиi болады(Кесте-1).

Кесте-1. Кә сіпорынның каржыландыру кө здерiн топтастыру.

Қ аржы ресурстары	Кә сiпорындағ ы инвестициялау кө зi
1. Жеке 1. 1 Амортизациялық қ аржы бө лiнулер (негiзгi қ орлар мен материалды емес активтерге салынғ ан тозу қ аржылары) 1. 2 Жалпы пайда 1. 3 Тауарлар мен қ ызмет кө рсетулердi ө ткiзуден тү скен пайда (кә сiпкерлiк табыс. 1. 4 Басқ а да ө ткiзулерден тү скн табыс. 1. 5 Ө ткiзуден тыс нә тижелердiң (табыстар) сальдосы. 1. 6 Резервтiк қ ор 1. 7 Жө ндеу қ оры. 1. 8 Сақ тандыру резервтерi 1. 9 Бақ алар	ө ткiзуден тү скен тү сiм (ө зiндiк қ ұ н) ө ткiзуден тү скен табыс Басқ а да ө ткiзулерден тү скен табыс ө ткiзуден тыс табыстар Жалпы табыс Таза табыс
2. Тартылғ ан қ аражаттар. 2. 1. Ағ ымадағ ы инвестициялық қ ызметтегi ү лестiк қ атысу қ аражаттары. 2. 2. Бағ алы қ ағ аздарды эмиссиялаудан тү скен қ аражаттар. 2. 3. Ең бек ұ жымының мү шелерiнiң жеке жә не заң ды тұ лғ алардың табыстық жә не басқ а да жарналары. 2. 4. Сақ тандыру тө лемдерi. 2. 5. Франчайзинг, селенг, аренда бойынша тө лемдердiң тү суi 2. 6. Басқ алары	Сә йкес инвесторлардың қ орлары
3. Бюджеттiк қ аржы бө лiнулер	Бюджеттiк қ аржыландыру қ аражаттары
4. Бюджеттiк емес қ орлардан тү скен тү сiмдер	Бюджеттiк емес қ орлардың қ аражаттары.
5. Қ арыздық қ аражаттар. 5. 1. Банк несиесi 5. 2. Басқ а да қ аржылық институттардың несиелерi 5. 3. Бюджеттiк несие 5. 4. Коммерциялық несие	Несие берушiлердiң қ орлары
6. Тартылғ ан қ аражатар 6. 1. Аығ мадағ ы инвестициялық қ ызметтегi ү лестiк қ атысу қ аражаттары. 6. 2. Бағ алы қ ағ аздарды эмиссиялаудан тү скен қ аражаттар. 6. 3. Ең бек ұ жымының мү шелерiнiң жеке жә не заң ды тұ лғ алардың пайдалық жә не басқ а да жанрлары. 6. 4. Сақ тандыру тө лемдерi. 6. 5. Франчайзинг, селенг, аренда бойынша тө лемдердiң тү суi. 6. 6. Басқ алары	Сә йкес инвесторлардың қ орлары
7. Бюджеттiк қ аржы бө лiнулер.	Бюджеттiк қ аржыландыру қ аражаттары
8. Бюджеттiк емес қ орлардан тү скен тү сiмдер.	Бюджеттiк емес қ орлардың қ аражаттары
Ескерту: мә ліметтер Кадерова Н. Н. «корпоратив каржысы» кітабынан алынғ ан.

Кә сiпорынның меншiктi қ аржы қ орлары ө зiне қ ұ рылтайшылардың бастапқ ы жарналарын жә не капиталды салымдарды қ аржыландыруғ а кеткен шаруашылық iс-ә рекет нә тижелерi есебiнен жиналғ ан жинақ тарды қ осады.

Кә сiпорында инвестицияларды қ аржыландырудың iрi кө зiне амортизациялық қ аржы бө лiнулер жатады. Осы бө лiнулер нә тижесiнде кә сiпорынның негiзгi капиталын ұ дайы ө ндiрiсiн кең ейтуге қ олданылатын бос ақ ша қ аражатары қ алыптасады.

Инвестициялық саясаттағ ы мемлекеттiң маң ызын нарық тық экономиканың iшкi тұ рақ сыздығ ы туралы алғ ышартты негiздей отырып, экономикалық саясаттың Кейсиандық теориясы анық тайды. Мү ндай тұ рақ сыздық ө ндiрiс факторларын жеткiлiксiз қ олдану жә не тұ рғ ындардың жұ мыспен толық қ атылмау салдарынан туындайтын ресурстарғ а сұ раныстың жеткiлiксiздiгiмен кө рсетiледi. Сондық тан Кейнс бойынша макроэкономикалық саясаттың негiзгi мақ саты тө леуге араласуы кө мегiмен қ ол жеткiзетiн толық жұ мыс бастылық болып табылады. Осылардың қ ұ н ө сiмiн қ амтамасыз етедi жә не соның нә тижесiнде жалпы iшкi ө нiм динамикасына ә сер етедi.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 9 Следующая ⇒