ІІ. НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА КӘСІПОРЫННЫҢ ИНВИСТИЦИЯЛЫҚ ТАРТЫМДЫЛЫҒЫН АРТТЫРУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.

ІІ. НАРЫҚ ЖАҒ ДАЙЫНДА КӘ СІПОРЫННЫҢ ИНВИСТИЦИЯЛЫҚ ТАРТЫМДЫЛЫҒ ЫН АРТТЫРУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.

2. 1 Кә сіпорындарда инвестициялық тартымдылық ты арттырудың экономикалық мазмұ ны.

Инвестиция сө зі латын тілінен шық қ ан, «Investire» - жұ мылдыру деген мағ ананы білідіреді. Феодал эпохасы кезінде инвестиция деген вассалдың феодалдық қ олына кіруін айтқ ан: бұ л сө збен Епископтардың орын тағ айындауын да айтылатын, жә не шіркеудің жерін билеуге, сол жердің иесін білідіретін Инвестура жаң а жерге ие болу мен қ атар жә не сол жердің ресурстарын билеуге, ө з пайдасына қ олдануғ а рұ қ сат берілген.

Бір жағ ынан қ арқ ынды инвестиция ақ талады жә не сол жердегі территориялардан табыс табу бірнеше есе ө сіп қ оймай, жә не жер даму факторы ретінде қ олданылды.

Инвестиция- деп қ аржы-қ аражат, банктік заемдер, пай, акциялар, жә не тағ ы басқ а қ ұ нды қ ағ аздар, технологиядағ ы машиналар, лицензия, товар белгілері, кредиттер т. б. мү лік немесе мү ліктік қ ұ қ ық тар, интелектуалды игіліктер, жаң адан іске қ осылғ ан кә сіпорындар жә не т. б. жұ мыс тү ріне, пайда табу арқ асынада ә леметтік жағ ымды эффект ө сіру деп айтуғ а болады.

Ал инвестициялық қ ызмет бойынша тү сінігі, шаруашылық қ ызмететті жү зеге асыру ү шін ә р – тү рлі капитал салымдары.

Инвестиция объектісі:

1. Мү лік инвестициясы (матриалдық инвестиция). Материалды инвестиция деп – инвестиция тікелей ө ндіріс процесіне қ атысады. (Мысалы: инвестиция - қ ұ рал жабдық, материалдарғ а, қ ұ рлысқ а)

2. Қ аржы инвестициясы – қ аржы мү лігін, басқ а басқ а фирма жұ мысына қ ол сұ ғ у жә не т. б. фирмалардың қ ұ қ ық тық жұ мыстарына қ атысу (акция сатып алу. )

3. Материалы емес инвестиция – материалды емес қ ұ ндылық қ а инвестиция салу. (кадрлер дайындау, реклама).

Объектіге қ атысты инвестицияны екі тү рге бө луге болады: портфельдік жә не тікелей.

Портфельдік – қ ұ нды қ ағ азғ а салынуы, курстың ө згеруі байланысты дивидендтер алу, тағ ыда сол шаруашылық тың басқ аруына қ атысуғ а қ ұ қ ық береді.

Портфельдің пайда болуы ол- қ ұ нды қ ағ аздар жә не тағ ы басқ а активтерді сатып алу арқ асында пада болды.

Портфель – бұ л неше тү рлі инвестициялық қ ұ ндылық тар жинтығ ы, бұ л инструмент салушының жалпы бір тікелей нақ ты инвестиция нысанын кө рсетеді. Портфельдің ішіне бір типті қ ұ нды қ ағ аздар кіруі мү мкін (акция) жә не ә ртү рлі инвестициялақ қ ұ ндылығ ы бар (акция, облигация, жинақ талғ ын депозит, сертификаттар, жә не т. б. )

Тікелей (реалды) инвестиция - мемлекетпен жә не жеке фирмамен инвестицияны бір ө ндіріске қ ұ йылуы.

Тікелей инвестиция екі ә р тү рлі қ олпакеттерден тұ рады. Біріншісі инвестицяны жарғ ылық капиталғ а қ ұ ю, ол дегеніміз қ айта жасалғ ан капиталды жағ дай (компьютер ө ндірісі қ ұ рылымы, ө ндіру станоктары)

Екінші компонент – инвестицияны товар – материалдық қ орғ а қ ұ ю, бұ л дегеніміз шиізат қ орларын ү лкейту, ө ндіріс процесіне жататын, немесе ө тпеген дайын тауарлар. Коммерциялық тауар – материалдық қ орлар, капитал қ орының бір негізгі бө лімі ретінде саналады экономикалық жү йеде; олар капитал қ ұ рал-жабдық тар сияқ ты ө те қ ажет ө ндіріс ғ имараты.

Тікілей инвестиция тағ ыда; ішкі жә не сыртқ ы болып екіге бө лінеді.

Ішкі – бұ л шаруашылық субъектінің қ аржаты ө зінің ө ндіріс факторына ө зінің қ аржы – қ аражаттан қ аржыландыру.

Сыртқ ы – бұ л инвестициялық институттардың қ ұ ралдарын ө ндіріс факторына, инвестиция керек шаруашылық субъект Тікелей инвестицияғ а тағ ыда жалпы жә не таза инвестицияларды жатқ ызуғ а болады. Жалпы таза инвестиция бұ л жалпы инвестиция деп аталады, ө йткені ұ сталымдарды шегерімнен кейін ө зіндік капиталдан тұ рады.

Венчурлық капитал инвестициясы бір – бірімен байланысты емес объектілерге қ ұ йылады, бұ л салынғ ан ақ шаның тез ауқ уы. Бұ ндай капитал салымдар, ө ндірушіден біраз акциясын алумен жасалады, сонымен бірге соң ғ ы акциялардың конверсиялақ қ ұ қ ығ ы бар.

Капиталдың енгізілуі тә уекелділіктің жоғ ары дең гейі кішігірім, шағ ын кә сіпорындарды қ аржыландыруғ а, жаң а технологиялар енгізумен кө рінеді. Тә уекел капиталдың ө зінде бірнеше формалары бар: Ссудалық, акционерлік, кә сіпкерлік.

Ол ғ ылыми сыйымды кә сіпорындардың жарғ ылық капиталы жоғ ары жә не басқ а фирмалармен тығ ыз байланыста болады.

Уақ ыт факторы бойынша:

Қ ысқ а мерзімдік инвестицияляр

Ұ зақ мерзімдік инвестициялар

Аннуитет – инвестиция, ә р – бір уақ ыт мерзім кезінде жеке бір табыс алып келеді. Жалпы ол қ аржыны зейнетақ ы сақ тандыру қ орларғ а енгізуі. Сақ тандыру компаниялар мен зейнетақ ылық қ орлар, ұ зақ мерзімді міндеттемелер шығ арады. Болашақ та кездесетін шығ ындарды жабу ү шін иелері сол шығ ындарды жабу мақ сатында оларды қ ұ яды.

Анри Кульман – жанама жә не тікелей инвестициясы

Франция экономика мектебінің кө рікті ғ алымы – Анри Кульман инвестицияның класификациясын, проблемасын мү лде басқ а аспектте қ арағ ан. Ол жанама инвестиция (ақ шамен), ал тікелей инвестицияны (ақ шасыз) жасауғ а болады деп ойлағ ан.

Екінші тү рде ең бек ө німін тікелей ө ндіру қ ұ рылымына ауыстыру, капталдың ақ шалай форма кезең іне аттап кету. Бұ ндай инвестицияның механизімі кө бінесе ауыл шаруашылығ анда жасалады. Мысалы: фермер ірі – қ ара малмен ө з отарында бұ зауларын тек қ ана амортизацияны жабу ү шін ғ ана емес, одан кө п бұ заулар алу. Олар оз отарының санын ұ лғ айтуғ а ә сер етеді. Бұ л кезде тікелей инвестициялау жү ргізіледі. Сондай-ақ бақ ташыны алсақ олда ө зінің барлық гү лдерін, жемістерін ө ткізбей тек қ ана 75% сатады, ал 25% тұ қ ымғ а кетеді, яғ ни ө зінің шаруашылығ ын ұ лғ айтады.

Тікелей инвестиция ө те аз қ олданылады ө йткені ө ндірісте зауыт ө з кірпіштерін ө з жеріне тағ ы зауыт салуғ а арнамайды жә не осы қ ағ ида кең таралмағ ан.

Экономика дамуының қ ұ рылымдық ө згерiстерiн табысты iске асырудың, жаң а ғ ылыми-техникалық негiзде ө ндiрiстiк ә леуетті қ ұ рудың ә лемдiк нарық та бә секелестiк позицияны кү шейтудiң негiзгi шарты жоғ ары инвестициялық белсендiлiк болып табылады. Оң тү стiк-Шығ ыс Азияда “жаң а индустриалды елдер” атты экономикалық феноменнiң пайда болуы, қ азiргi заманғ ы ғ ылымды қ ажет ететiн салалардың тез дамуы осы елдер экономикасына тартылатын инвестициялардың тез ө суiнiң арқ асында мү мкiн болды.

Нарық тық қ арым-қ атынастар жағ дайында республикадағ ы ө неркә сiптiк ө ндiрiстiң дамуына инвестициялардың ә серiн анық тау ү шiн, алдымен, “инвестициялар” категориясының ә леуметтiк-экономикалық мә нiн анық тап алу қ ажет.

Инвестициялар – бұ л, нарық тық экономикағ а ө ту кезең iнде пайда болғ ан, Қ азақ стандық экономика ү шiн бiршама жаң а термин. Орталық тандырылғ ан жоспарлы жү йеде негiзгi қ орларды қ айта ө ндiруге, оларды жө ндеуге жұ мсалатын шығ ыстардың барлығ ын қ осатын “жалпы кү рделi салымдар” тү сiнiгi қ олданылады.

Ғ ылыми ә дебиеттерде инвестицияны анық тауда кө птеген пiкiрлер бар. Пол Самуэльсон: “Таза инвестициялау” немесе капиталды қ ұ ру деп, бiз қ оғ амның нақ ты капиталының (ғ имараттар, қ ұ рал-жабдық тар, материалды-ө ндiрiстiк қ орлар жә не т. б. ) таза ө сiмiн айтамыз. Тұ рғ ын адам “инвестициялау” деп, ө зiнiң жер учаскесiн, айналымда жү рген бағ алы қ ағ аздарды немесе басқ а да меншiк объектiсiн сатып алғ анын айтады. Бiрақ таза инвестициялау тек қ ана жаң а нақ ты капитал қ ұ рылғ ан кезде ғ ана орын алады деп жазғ ан.

Инвестиция кө зi болып, жинақ қ аражаттары табылатыны белгiлi. Бiрақ жинақ тар бiр шаруашылық агентпен iске асырылады, ол инвестициялауды тiптi басқ а адамдар тобы немесе шаруашылық субъектiлерi iске асыруы мү мкiн. Сондық тан ғ алымдар тобы тү сiнiктi анық тау кезiнде инвестицияның мә нiне ғ ана емес, оның мақ сатты бағ ытталуына да кө ң iл аударады. В. Бочаров инвестицияны тұ тынуғ а қ олданылмайтын табыстың бiр бө лiгi деп тү сiндiредi. Инвестициялық қ орлар инвестициялық iс-ә рекеттiң белгiлi объектiлерiне жұ мсалады. Мұ нда капиталдық қ ұ нның ө сiмi табыс тү рiнде немесе ә леуметтiк эффект тү рiнде болады.

В. Фельзенбаум, инвестиция тү сiнiгiн мағ ынасы бойынша “кү рделi салымдар” жә не “қ аржылық ” (портфельдi) инвестициялар тү сiнiктерiне, яғ ни меншiктен табыс алуғ а қ ұ қ ық беретiн акцияларғ а, облигацияларғ а жә не басқ а да бағ алы қ ағ аздарғ а салынғ ан салымдарғ а жақ ын келетiн нақ ты инвестицияларды қ амтиды деп атап ө ткен.

Инвестицияғ а анық тама бергенде, инвестицияның тек қ ана мазмұ ндылық сипаттамасына ғ ана емес, сонымен қ атар олардың мақ сатты бағ ытталуына да аса назар аудару қ ажет. Осы кө зқ арастан қ арайтын болсақ, инвестиция жалпы ұ лттық ө нiмдi ө ндiруге жұ мсалынатын табыстардың маң ызды бө лiгiн қ ұ райды, яғ ни капитал қ ұ румен, физикалық капиталды кең ейтумен байланысты ө ндiрiстi кең ейтуге жә не жаң артуғ а кеткен шығ ындар болып саналады.

Инвестицияларды нақ ты (капитал қ ұ рушы) – жаң а кә сiпорын қ ұ руғ а, iс-ә рекеттегi кә сiпорынды қ айта қ ұ руғ а немесе техникалық жарақ тандыруғ а бағ ытталғ ан салымдар жә не қ аржылық (портфельдi) – мемлекеттiң, ә ртү рлi кә сiпорындардың, инвестициялық қ орлардың бағ алы қ ағ аздары мен акцияларын сатып алуғ а жұ мсалғ ан салымдар деп бө луге болады. Бiрiншi жағ дайда қ аржы салымдарын жасайтын салымдар деп бө луге болады. Бiрiншi жағ дайда қ аржы салымдарын жасайтын кә сiпорын-инвестор, ө зiнiң ө ндiрiстiк ө зiнiң ө ндiрiстiк капиталын – негiзгi ө ндiрiстiк қ орларды жә не олардың жұ мыс iстеуiне қ ажеттi айнымалы бағ алы қ ағ аздардан табыс-дивидендтер алу арқ ылы ұ лғ айтады. Мұ нда ө ндiрiстi қ ұ руғ а ақ ша қ аражаттары салымдарын, инвестициялық жобаларды iске асыруғ а қ аржы қ ұ ралдарын тарту ү шiн акцияларды шығ арғ ан басқ а кә сiпорындар мен ұ йымдар жасайды.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 Следующая ⇒