|
|||
Құрмалас сөйлем - Сложное предложениеҚ ұ рмалас сө йлем - Сложное предложение Екі немесе одан да кө п жай сө йлемнен қ ұ ралып, кү рделі ойды білдіретін сө йлемді қ ұ рмалас сө йлем дейміз. Қ ұ рмалас сө йлмнің қ ұ рамындағ ы ә рбір жай сө йлемнің бастауышы мен баяндауышы, дауыс ә уезіне сай анық жігі жә не ә рбіріне тә н ой дербестігі болады. Қ ұ рмалас сө йлемнің қ ұ рамындағ ы сө йлемдердің арасында мағ ыналық байланыс міндетті тү рде болу керек. Бастауыштың рө лінен баяндауыштың рө лі басым болғ андық тан, кейбір қ ұ рмалас сө йлемдердегі жай сө йлемдерде ортақ бастауыш болуы мү мкін, кейде бастауыш болмай қ алуы да кездеседі, бірақ баяндауыш ә р сө йлемде міндетті тү рде кездеседі. Қ ұ рмалас сө йлем (Сложное предложние) екі тілде де салалас қ ұ рмалас (сложносочиненные предложения), сабақ тас қ ұ рмалас сө йлем ( сложноподчиненные предложения ), аралас қ ұ рмалас сө йлем ( сложносочиненные предложения, в состав которых входят сложноподчиненные предложения ) боп бө лінеді. Айырмашылығ ы: қ азақ тіліндегі себеп-салдар салалас қ ұ рмаластың, ың ғ айлас салалас қ ұ рмаластың, қ арсылық ты салалас қ ұ рмаластың жалғ аулық сыз тү рі орыс тілінде бессоюзные предложения деген топқ а шығ ады. Жалғ аулық сыз салалас қ ұ рмалас сө йлем – Бессоюзные предложения Қ ұ рамындағ ы жай сө йлемдер мағ ынасына қ арай, қ атар тұ рып, ұ ласпалы дауыс ә уезі арқ ылы байланысатын сө йлемді жалғ аулық сыз салалас қ ұ рмалас сө йлем дейміз (салдар, себеп салдар салалас қ ұ рмаластың, ың ғ айлас салалас қ ұ рмаластың, қ арсылық ты салалас қ ұ рмаластың жалғ аулық сыз тү рі ретінде ә р салалас туралы сө з болғ анда келтірілді). Салалас қ ұ рмалас сө йлем – Сложносочиненные предложения Қ ұ рамындағ ы жай сө йлемдердің баяндауыштары тиянақ ты, ө зара тең дә режеде байланысса, қ ұ рмалас сө йлемнің бұ л тү рі салалас қ ұ рмалас сө йлем деп аталады. Салаластың қ ұ рамындағ ы жай сө йлемдер ө зара екі тү рлі жолмен байланысады. Қ ұ рамындағ ы жай сө йлемдердің бір бірімен мағ ыналық қ арым қ атынасына қ арай салалас қ ұ рмалас сө йлем алты тү рге бө лінеді. Бұ лардығ ішінде себеп салдар салалас қ ұ рмалас сө йлемдердің бір тобы ғ ана жалғ аулық сыз қ ұ рмалас сө йлем, екінші тобы жалғ аулыты қ ұ рмалас сө йлем болп жіктеледі, ал қ алғ ан салалас сө йлемдердің бә рі де ө зара жалғ аулық шылаулар арқ ылы байланысатын жалғ аулық ты салалас қ ұ рмалас сө лемдерге жатады.
|
|||
|