2. Гигрометрдің жұмыс істеу принципі.

1. Гигиеналық зерттеу ә дісі – эпидемиологиялық.

Эпидемиологиялық ә діс - гигиенаның негізгі ә дістерінің бірі болып табылады жә не ә р тү рлі факторлардың тек бір адамның денсаулығ ына ғ ана емес, сонымен қ атар адамдар тобының – ұ жымның, тұ рғ ындардың, популяцияның да, денсаулығ ына тигізетін ә серін зерттеу ү шін қ олданылады. Осы мақ сатта:

· халық тың денсаулық жағ дайын санитарлық -статистикалық зерттеу;

· халық топтарына медициналық тексерулер жү ргізіледі.

Халық тың денсаулық жағ дайын санитарлық -статистикалық зерттеу ү шін денсаулық сақ тау органдары мен мекемелерінің ресми есепке алу қ ұ жаттарының, Орталық статистика басқ армасының, кә сіподақ тардың, жеке кә сіпорындардың мә ліметтерін пайдаланады. Денсаулық жағ дайын аурушаң дық, демографиялық кө рсеткіштер (туып-кө бею, ө лім-жітім, халық тың табиғ и ө сімі жә не басқ алар), балалар мен жасө спірімдердің дене дамуы жә не мү гедектік бойынша бағ алайды. Халық тың денсаулық жағ дайын санитарлық -статистикалық зерттеудің белгілі бір кемістіктері болса да, кең інен қ олданылады. Статистикалық кө рсеткіштер, ә сіресе аурушаң дық тың кө рсеткіштері, шынайы денсаулық жағ дайын толық кө рсетпейді, себебі, ауырғ андардың бә рі бірдей медициналық кө мек алуғ а келмейді, мысалы, сырқ аттың жең іл тү рімен ауырғ ан немесе созылмалы, ә лсіз тү рде ө тетін аурулармен ауыратындар. Бірақ халық тың ү лкен топтарының денсаулық кө рсеткіштері туралы мә ліметтерді, іс жү зінде тек статистикалық зерттеу ә дісінің кө мегімен алуғ а болады.

Санитарлық -статистикалық ә дістің кө п кемшіліктері, денсаулық ты санитарлық -статистикалық зерттеумен қ атар, бір уақ ытта халық тың жеке топтарына медициналық тексерулер жү ргізу кезінде жойылады. Медициналық тексеруді қ ұ рамына терапевт, хирург, педиатр, акушер-гинеколог, невропатолог, оториноларинголог, дерматолог, жә не басқ алар кіретін арнайы ұ йымдастырылғ ан, ә р тү рлі салалардағ ы дә рігерлер тобы жү ргізеді. Тексеру, тек маман дә рігерлердің қ арауын қ амтып қ оймайды, сонымен қ атар ағ заның жеке мү шелері мен жү йелерінің бағ алауғ а мү мкіндік беретін ә р тү рлі клиникалық -функционалдық жә не зертханалық зерттеу ә дістерін де қ амтиды. Сонымен, медициналық тексеру ү рдісінде зерттеуге алынғ ан топтардың денсаулық жағ дайы туралы жаң а ақ параттар пайда болады, себебі, аурудың алдындағ ы жағ дайлар, аурудың ерте пайда болатын белгілері, бұ рын бұ л ауруы жө нінде медициналық кө мек алуғ а келмеген созылмалы аурулар анық талады. Алынғ ан мә ліметтер, аурушаң дық тың шынайы дең гейін кө рсететін жә не денсаулық ты зерттеудің санитарлық -статистикалық кезең інде жә не медициналық тексерулер кезінде анық талғ ан аурулардың қ осындыларын қ амтитын аурушаң дық тың жаң а кө рсеткіштерін есептеп табуғ а мү мкіндік береді.

Зерттеуге алынғ ан адамдар тобының денсаулығ ын жә не оғ ан фактордың тигізетін ә серін бағ алауды, халық тың бақ ылаудағ ы тобының кө рсеткіштрімен салыстыру арқ ылы жү ргізеді. Халық тың бақ ылаудағ ы тобында зерттелетін фактордан басқ а, тә жірибелік тобындағ ыдан ешқ андай айырмашылық болмауы тиіс. Қ ателіктер жібермеу жә не дұ рыс нә тижелер алу ү шін тә жірибелік жә не бақ ылаудағ ы топтарда зерттелетін адамдардың санын математикалық ә діспен есептеу арқ ылы табады.

Эпидемиологиялық зерттеу ә дісі екі тү рде жү ргізілуі мү мкін: кө лденең інен жә не ұ зынынан зерттеу тү рінде. Ең қ арапайым тү рі- кө лденең інен (бірсә ттік) зерттеу, бұ л кезде ә р тү рлі факторлардың халық денсаулығ ына тигізген ә сері, зерттеу кезінде бағ аланады, яғ ни динамикасында бақ ылау жү ргізілмейді. Кө лденең інен зерттеуді барлық уақ ытта жү ргізуге болады, бірақ оның мү мкіншілігі шектеулі, себебі, терең ірек зерттеулерді қ ажет ететін мә селелерді салыстырмалы тү рде тез анық тауғ а мү мкіндік берсе де, ол халық тың денсаулық жағ дайының бұ зылуы мен факторлардың ә серінің арасындағ ы байланысты дә лелдеу ү шін жеткіліксіз. Ұ зынынан зерттеулер деп, жеткілікті дә режеде ұ зақ уақ ыт бойына жү ргізілетін зерттеулерді тү сінеді. Оларды ретроспективті жә не проспективті деп бө леді. Ретроспективті зерттеулер, аурудың даму себептерін іздеуге бағ ытталғ ан, яғ ни берілген сә ттегі (уақ ыт кезең інде) байқ алғ ан аурулардан зерттеуші, бұ рын болғ ан ә серлерді талдауғ а ө теді. Проспективті зерттеулер кезінде белгілі бір уақ ыт аралығ ы ө ткеннен кейін пайда болатын денсаулық жағ дайындағ ы ө згерістер мен факторлардың ә сері арасындағ ы себеп-салдарлық байланысты анық тау мақ сатында, белгілі бір фактордың ә серіне ұ шырағ ан жә не ұ шырамағ ан халық тың топтарына ұ зақ уақ ыт динамикалық бақ ылау жү ргізіледі.

2. Гигрометрдің жұ мыс істеу принципі.

Гигрометр - бұ л полистирол немесе басқ а қ асиеттерге ұ қ сас басқ а материалдар негізінде қ ұ растырылғ ан қ ұ рылғ ы. Негізге екі масштабтағ ы термометрлер, психометриялық ү стел, тазартылғ ан су толтырылғ ан стакан жеткізуші қ осылады. «Ылғ алдандырылғ ан» деген жазу астында термометрдің ыдысы. Сақ тандырғ ыш арқ ылы сумен суланғ ан.

Метеорологиялық гигрометр шаштан, шкалалық пластинасы бар рамадан тұ рады. Шаштың жоғ арғ ы ұ шы бұ ралмалы винтқ а, тө менгі ұ шы салмақ шасы бар стрелкағ а бекітілген. Салмақ ша шашты керіп тұ рады. Стрелка шаш пен салмақ шаның ә серімен шкала бойымен қ озғ алады. Шкала 0ден 100%-ғ а дейін 100болікке болінген. Олшеу дә лдігі 1%. Шкала боліктері біркелкі емес, ылғ алдылық тың томенгі мә ндерінде ү лкендеу де, жоғ арғ ы мә ндерінде кішілеу. Себебі ауа ылғ алдылығ ы оскен сайын шаштың ұ зару жылдамдығ ы томендейді. Ауа ылғ алдылығ ы оскенде шаш ұ зарады да стрелка салмақ тың ә серімен оң жақ қ а қ озғ алады, ал шаш қ ысқ арғ анда стрелканы солғ а тартады. Гигрометр -50градус пен +50градус аралығ ында қ олданылады. Шашты гигрометр психрометрлік будкада, қ ұ рғ ақ жә не ылғ ал термометрлердің ортасындағ ы штативке бекітіледі. Гигрометр корсеткіші, ауа температурасы анық талғ аннан кейін олшенеді. Оның мә ні ТМ-9 графигі (кестесі) бойынша тү зетіледі. ТМ-9 кестесі, тұ рақ ты аяз орнағ анғ а дейін 1-1, 5 ай ішінде психрометр мен гигрометр бойынша анық талғ ан салыстырмалы ылғ алдылық мә ндерін екі координата осьтеріне тү сіріп( абсиссағ а гигрометрдікі, ординатағ а психрометрдікі), олардың қ иылысу нү ктелерін анық тау арқ ылы жасалады. Егер аспаптар дұ рыс жұ мыс істеп тұ рса анық талғ ан нү ктелер жің ішке сызық бойына жақ ын тү седі. Бұ л анық талғ ан сызық тү зетуші болып табылады

Гигрометрлiк ә дiс. Салқ ын маусымда ауа температурасы минус 10 ⁰С-дан тө мен кезең де шашты гигрометр ауа ылғ алдылығ ын ө лшейтiн негiзгi аспап болып саналады. Шашты гигрометрдiң жұ мыс iстеу принципi адам шашының капилляр ойшық тарында су буының конденсациялануы қ асиетiне негiзделген. Ауа ылғ алдылығ ы ө скенде капилляр ойшық тардағ ы су менискiсi беткейiнiң ойыстығ ы азаяды да шаш ұ зара бастайды, яғ ни ойшық тарғ а су толады. Бұ л ұ зару салыстырмалы ылғ алдылық тың логарифмiне тiке пропорционал болады. Салыстырмалы ылғ алдылық 0 ден 100 %-ғ а ө скенде шаш 2, 5 %-ғ а ұ зарады жә не оның ұ заруы бiркелкi емес, яғ ни тө менгi ылғ алдылық та шаш жылдамырақ ұ зарады, ылғ алдылық ө скен сайын ұ зару мә нi азая бередi. Ә ртү рлi шаштың ұ лғ аю мү мкiндiгi ә рқ алай болатындық тан, шаш iрiктелiп алынады да арнайы химиялық жә не механикалық ө ң деуден ө ткiзiледi. Гигрометр минус 50 ⁰С мен плюс 50 ⁰С аралығ ында қ олданылады. Гигрограф. Ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ын ү здiксiз тiркеп отыру ү шiн шашты гигрограф қ олданылады. М-21 гигрографының сезiмтал элементi ретiнде кронштейнге керiлген шаш бумасы пайдаланылады. Шаш бумасының ортасына iлгешек кигiзiлiп арнайы механизмдi рычагтар жү йесi арқ ылы стрелкамен байланыстырылады. Стрелканың басына сия тамшысын ұ стап тұ ратын ұ ш кигiзiлген. Ауа ылғ алдылығ ы ө згергенде шаш ұ зындығ ы да ө згередi, нә тижесiнде стрелка сағ аттық механизмi бар барабанғ а кигiзiлген қ ағ аз лента бойымен қ озғ алады. Лента бетiнде уақ ыт (вертикальдi сызық ) жә не ылғ алдылық (горизонтальдi сызық ) диаграммасы бар. Ылғ алдылық тың бө лiм бағ асы 1 %, уақ ыттiкi - 15 минут. Сиялы ұ шы бар стрелка ауа ылғ алдылығ ы мә нiн лента бетiне тiркеп сызып отырады. Лента бекiтiлген барабан ө з осiмен бiр айналымды 24 сағ атта жасайды. Лента тә улiгiне бiр рет (13 сағ ат шамасында) ауыстырылып отырылады. Ә рбiр бақ ылау мерзiмiнде бақ ылаушы арнайы бiлтенi басып лента бетiне белгi салады. Гигрограф минус 45 ⁰С пен 55 ⁰С аралығ ында қ олданылады.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒