• Қышқылға төзімді озінше жеке байланыстырушы тобына қышқылтұрақты цемент кіреді.

• Қ ышқ ылғ а тө зімді озінше жеке байланыстырушы тобына қ ышқ ылтұ рақ ты цемент кіреді.

Байланыстырушылар беріктігі уақ ыт ішінде ө згереді. Сондық тан байланыстырушы материалдарды, стандартта бекітілген жағ дайда қ атайғ анда, белгілі бір уақ ытта олардың қ абылдағ ан беріктіктері бойынша бағ алайды. Осы кө рсеткішін байланыстырушының маркасы ретінде қ абылдайды. Мысалы, гипстік байланыстырушылар маркаларын, олардың ү лгілерін жасаганнан бастап 2 саг. ө ткеннен кейінгі беріктіктері бойынша, ал портландцемент жә не оның ө згеше тү рлерінің маркаларын - 28 тә улік бойы тиісті жағ дайда қ атайғ аннан кейінгі беріктіктері бойынша бағ алайды.

• Байланыстырушы заттардың қ атаю процесінде шартты тү рде екі кезең ді ажыратады - ұ стасу жә не қ атаюдың ө зі. Жұ мсақ байланыстырушы қ амыр қ оюлана жә не жұ мсақ тығ ын жоғ алта бастау тұ сы оның ұ стасуының басталуына сә йкес келеді. Одан ә рі байланыстырушы қ амыр тығ ыздыгын ұ лғ айта бере толық қ оюланады, сө йтіп барып, біртіндеп, ә зірше айтарлық тай беріктігі жок, қ атты тас тә різді денеге айналады. Осы кез ұ стасу кезең інің соң ы ретінде есептелінеді. Қ айсыбір байланыстырушылар бірнеше минө т ішінде ұ стасып ү лгереді, ал қ атаю процесі бірнеше сағ ат бойы жү реді. Бұ ғ ан мысал ретінде гипстік байланыстырушыларды келтіруге болады. Ең баяу қ атаятын ауалық сө ндірілген ә к. Ол қ алыпты жағ дайларда тек бірнеше аптадан немесе айлардан кейін ғ ана елеулі қ атаяды.

Дә ріс 2 Тақ ырыбы: Минералдық байланыстырушы заттар жә не байланыстырушылардың жіктелуі

Дә ріс жоспары:

Байланыстырушылардың жіктелуі
Минералдық байланыстырушы заттар
Байланыстырушы заттардың жалпы қ асиеттері
Қ атаю кезіндегі байланыстырушылардың кө лемше ө згеруі.

Минералды байланыстырушы заттар деп сумен немесе тұ здар ерітіндісімен, оларды араластырғ ан кезде жұ мсақ жылжымалы қ амыр беріп, кейін бірте-бірте физика-химиялық процестердің эсерімен қ атайып тас қ алпына кө шетін ұ нтақ талғ ан материалдарды айтады. Байланыстырушы заттардың бұ л қ асиетін тү рлі қ ұ рылыс ерітіндісін, бетондарды, силикаттарды, асбест-цементті жэне сол сияқ ты материалдар мен бұ йымдарды жасауда ө те кең қ олданады. Ең алдымен қ атаю жә не тү рлі қ олайлы жағ дайда қ атайғ аннан кейінгі мық тылығ ын сулы немесе қ ұ рғ ақ ортада сақ тау қ абілетіне сай минералдық байланыстырушы заттар ауалық жә не гидравликалық болып екі топқ а бө лінеді.

Ауалық байланыстырушылар тек қ ана қ ұ рғ ақ ауада қ атайып, тас сияқ ты кү йіне кө шіп жэне тек қ ұ рғ ақ ауада алғ ан мық тылығ ын жоғ алтпай сақ тай алады. Бұ ларғ а ауалық ә к, гипстер байланыстырушылары, магнезиялы байланыстырушылары, ерітілмелі шыны жатады.

Гидравликалық байланыстырушылар біраз алдын ала ылғ алды ауада қ атайғ аннан соң ә рі қ арай су ішінде де қ атая беріп, мық тылық шегін, тек қ ұ рғ ақ ауада қ атайғ андығ ымен салыстырғ анда, едэуір ұ лғ айтады. Гидравликалық байланыстырушыларғ а жататындар: гидравликалық ә к, романцемент, портландцемент, шлакты портландцемент, пуццолонды портландцемент, ақ портландцемент, тү рлі-тү сті портландцемент, пластифициалынғ ан портландцемент, гидрофобты портландцемент, тез қ атаюшы портландцемент. Аталғ аң цементтердің барлығ ы портланцемент клинкері негізінде алынады. Ал, глиноземдеу клинкері негізінде глиноземдік, асаглиноземдік жә не гипсті - глиноземдік цементтер алады.

Қ ышқ ылга тө зімді байланыстырушы заттар . Бұ л заттар алдын-ала ауада қ атайғ аннан соң минералдык қ ышқ ылдар ә серіне тө зіп, кө п уакыт бойы ө здерінің мық тылығ ын сақ тайды. Сондық тан оларды қ ышқ ылы бар ортада пайдаланатын қ ұ рылыс материалдары мен бұ йымдарын жасау ү шін қ олданады. Бұ л байланыстырушылар тобына қ ышқ ылғ а тө зімді цемент, кремнефторлық цемент жә не т. б. с. с. минералдық байланыстырушылар жатады. Автоклавта қ атаюшы байланыстырушы заттар тек 0, 9 - 1, 6 МПа қ ысымдағ ы жә не температурасы 175 - 200 С қ анық тырылғ ан бумен қ ыздырғ анда қ атайып, тас сияқ ты материалғ а кө шеді. Бұ л топқ а экті-кремнеземдық, ә кті-нефелинді, клинкерсіз шлактан жә не кү лден жасалынғ ан байланыстырущылар тобы жатады. Бұ лар ө здерінше жеке бір автоклавта қ атаюшы байланыстырушылар тобын қ ұ райды.

Ауалық байланыстырушылар тек қ ана жер ү стіндегі ылғ алдылық тан жақ сы қ орғ алғ ан ү й-жайлар ү шін қ олданылады. Ал гидравликалық байланыстырушылар жер бетіндегі ылғ алдылығ ы жоғ ары ортада пайдаланатын тү рлі ү й-жайлар ү шін де, жер жә не су астындағ ы қ ұ рылыстар ү щін де қ олданылады. Сондық тан байланыстырушылардың керектісін таң дап алу ү шін ең алдымен ү йдің жә не оның конструкциялары мен бө лшектері қ андай бір жағ дайда, ортада пайдаланатынын анық тап алу қ ажет. Соғ ан сай керекті байланыстырушы затты ұ сыну керек. Ол ү шін байланыстырушылардың ң егізгі қ асиеттерін жә не ерекшеліктерін білген жө н болады.

Байланыстырушы заттардың жалпы қ асиеттері

Минералдық байланыстырушы заттар қ асиеттері нағ ыз жә не салмалы тығ ыздық тарымен, ұ ң тақ тылық дә режесімен, қ алыпты (нормалдық ) қ оюлығ ымен, ұ стасу кезендерімен, қ атаю жылдамдыгымен, мық тылық кө рсеткішімен жә не тү рлі ортадағ ы тө зімділігімен сипатталынады, яғ ни физика-химиялык, механикалык қ асиеттерімен сипатталынады.

Байлаң ыстырущы заттардың нағ ыз тығ ыздылығ ы жә не

салмалы тығ ыздығ ы олардың кө лемін білу ү шін, кұ рылыс ерітіндісі мен кұ рамдарын есептерде байданыстырушы шығ ынын анық тау ү шін, кө лемдерін біле отырып олардың массасын білу ү шін қ ажет.

Байланыстырушылар ұ нтақ тылығ ы олардың сумен немесе тұ з ерітінділерімен ә рекеттесу жылдамдығ ына ә сер етеді. Неғ ұ рлым ұ нтак болса, соғ ұ рлым бұ л процес тез жү реді де, пайда болғ ан камырдың кұ рамы біркелкілеу болады, болашақ мық тылық шегі жоғ арылау болады.

Қ алыпты (нормалдық ) қ оюлығ ы арқ ылы байланыстырушылардың осы қ оюлық ты алу ү шін су талапкерлігін, яғ ни кажет ететін су мө лшерін аныктайды. Нормалдық қ оюлығ ы олардың ұ нтақ тылығ ына, минералдық қ ұ рамына, бө тен минералдық қ оспалардың барына байланысты.

Байланыстырушы заттардың ұ стасу мезгілдері оның сумен араласқ ан соң қ амыр қ алпында созымдылығ ын (жұ мсақ тылығ ын) сақ тау кезең ін кө рсетеді. Жалпы ұ стасу процесінің мезгілі екі кө рсеткішпен анық талады: байланыстырушы, оны сұ йық пен араластырғ ан соң, бірте-бірте қ оюлана бастайды. Мұ ны шартты тү рде «ұ стасу мезгілінің басы» деп санайды /Б_{¥ С}/. Бұ дан ә рі қ арай қ амыр қ оюлығ ы арта тү седі, созымдылығ ын мү лде жоғ алтады, бойында ә лі біраз сұ йық тық барлығ ына қ арамастан, қ атты дене қ асиетіне ие бола бастайды. Бұ л мезгіл шартты тү рде «ұ стасу мезгілінің соң ына» сай / С_{ү с}/ келеді. Ә сіресе, тез ұ стасатын байланыстырушығ а қ ұ рылыс гипсі жатады, Оның ұ стасу мезгілінің басы Б_{¥ С} - 4-5 мин., соң ы - С_{ү с} - 10-15 мин. кейін. Ө те баяу ұ стасатын байланыстырушыларғ а - гидратты қ ұ рылыс ә гі жатады. Ұ стасу белгісі 3-5 кү ннен кейің пайда болады. Гидравликалық байланыстырушылар: баяу ұ стасушылар /Б_{¥ С} > 1_сағ 30 мин/, нормалды ұ стасушылар /Б_{ү с} - 45 минуттан - 1_сағ 30 мин. шекті/ жә не тез ұ стасушылар /Б_{ү с} < 45 мин. / болып топқ а бө лінеді.

Қ атаю кезіндегі байланыстырушылардың кө лемше ө згеруі . Байланыстырушылардың /цемент, эк/ қ атаю кезінде кө лемі едә уір отыру (кішірею) қ ұ былысы байқ алады. Бұ л бетонды жарып жіберетін деформация. Сондық тан мысалы, цементті жэне экті мің детті тү рде инертті толтырушымен оптимал шамада қ оса қ олданады. Сонымен Қ атар конструкцияда, ғ имаратта жобада кө рсетілгендей деформациялық жік қ алдырады, кө лемдік жэне температуралық деформациялары жобаларда кө рсетіледі. Қ атаю жылдамдығ ы байланыстырушының сумен ә рекеттесу процерінің қ арқ ынына байланысты. Мысалы, гипс байланыстырушы небә рі 1-2 сағ. қ атайып ү лгереді. Сө ндірілген ә ктің қ атаюы бірнеше жылдар бойы созылады. Ал, цемент қ атаю жылдамдығ ы бойынша былай бө лінеді: Ә деттегідей қ атаюшы /мық тылығ ы 28 кү ндік шағ ында нормалдалынғ ан/, тез қ атаюшы/ мық тылығ ы 1 жэне 28 кү ндік шақ тарында нормалдалынғ ан/, ерекше тез қ атаюшы /мық тылығ ы 1 кү н жә не одан ерте уақ ытта нормалдалынғ ан/ цементтер. Жасанды тастардың технологиясын ө ндерде байланыстырушылардың жылу бө ліп шығ аратын қ абілетін білу ө те қ ажет. Себебі алғ ашқ ы қ атаю кезең де осы жылудың эсерімен толтырушылар қ ыза, кө лемдері ұ лғ айып, бас кезіндегі цементтің байланыстырушы мық тылығ ының шамалы болатынынан, конструкцияда жарық пайда болуына себеп болады. Сондық тан жоғ ары экзотермиялы байланыстырушыларды ү лкен кө лемді конструкциялар, ә сіресе жазда, жасауғ а қ олданбайды. Ә рбір қ ұ рылыс материалдар мен бұ йымдарды жасау технологиясының уақ ытын жә не олардың қ атая жетілу ә ідістерін есептегенде қ олданылғ ан байланыстырушылардың физика-химиялық сипаттамасын, яғ ни, коллоидалық системаның динамикасын жақ сы білу қ ажет. Демек, осы системада болатын процестерді білу ү шін ұ стасу жэне қ атаю мезгілдерінде пайда болатын ө те қ анық ерітінділердің, біріктіретін гель системасының, оның кристалдық структурағ а кө шу тә ртібін жә не солар сияқ ты т. б. физика-химиялық қ ұ былыстарды білген жө н.

Ұ стасу жә не қ атаю мезгілдерінде жү ретін процестерді тү рлі химиялық, технологиялық жә не термофизикалық факторлардың ә сері арқ ылы қ ажетті бағ ытта ө згертіп отыруғ а болады. Мысалы, коагуляция процесін жә не оғ ан байланысты коллоидты системада болатын басқ а процестерді, яғ ни катаю процестерін тездету ү шін температураны ө згерту керек. Осы мақ сатпен бетондарды ыстық ылғ алды бумен ө ң дейді немесе жоғ ары экзотермиялы цементер қ олданылады.

Байланыстырушы заттардың коллоидтық системасының жетілдіру процесін тездету ү шін кейбір электрслидтерді жә не т. б. / қ оспалар ретінде қ олданады. Қ орыта келгенде, жасанды тастарды дайындау жә не ө ң деу технологиясы байланыстырушы заттардың жә не коллоидты жү йелердің касиеттерін білуге негізделген. Қ атаю кезіндегі жү ретін физика-химиялык процестердің негізін білу жасанды тастардың технологиялық белеулерін дұ рыс ұ йымдастыруғ а, технологиялық жэне физика-механикалық қ асиеттерінің кө рсеткіштерін жоғ арылатуғ а мү мкіндік тудырады..

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒