Гипстердің қасиеттері және қолданылуы

Тө менгі температурада кү йдірілген гипс байланыстырушыларының қ асиеттері ұ қ сас. Басты айырмашылығ ы - олардың су талапкерлігінде. Нормалды қ ою гипс қ амырын алу ү шін /3-модификациялы гипс ө з массасынан 50 - 70% су қ ажет етеді, ал сс -модификациялы гипсі - 30 - 45%. Жарты гидраттың екі гидратқ а кө шкендегі гидратация процесі ү шін осы судың небә рі 18, 6 пайызы қ ажет. Химиялық процеске қ атыспағ ан судың артығ ы кептіру мезгілінде ажырайды. Сондық тан, қ атайғ ан гипстің кеуектігі 30-50 % болады. а - модификациялы гипсінің кеуектігі аздау болады, сондық тан, оның мық тылығ ы /3 - модификациясынан жоғ арылау.

Жылумен оң деу аркылы алынғ ан жарты гидратты кальций сульфаты ү шін стандарт /МОСТ 125 - 79/ бойынша 12 маркағ а бө лінеді /МПа/ Г -2, Г - 3, Г -5, Г - 6, Г - 7, Г - 10, Г - 13, Г - 16, Г -19, Г - 2, Г - 25. Сонымен қ атар, игендегі ең аз мық тылығ ының мә ні -1, 2-ден 8 МПа-ге дейін.

Тор кө зінің мө лшері 0, 2 мм електегі қ алдығ ы арқ ылы /пайызбен/ анық талатын диірменде тарту ұ нтақ тылығ ы бойынша гипс байланыстырушылары ү ш топқ а бө лінеді:

1. Ірілеу тартылғ ан - електегі қ алдығ ы 23 %; 2. 0рташа тартылғ ан - електегі қ алдыгы 14%; 3. Майда тартылғ ан - електегі қ алдығ ы2%.

Гипс байланыстырушылары жеделдете ұ стасады жә не тез қ атаяды. Қ атаю жылдамдығ ы бойынша олар ү ш класқ а болінеді: тез қ атаюшы /А/, нормалды қ атаюшы /Б/, баяу қ атаюшы /В/. Ә р класқ а сай ұ стасу мезгілдерінің басы - 2, 6 жэне 20 мин. ерте болмау керек, соң ы - 15 жә не 30 мин. /класс В ү шін нормасы жоқ / кеш болмау керек. Гипстің ұ стасу мезгілдері шикізаттың сапасына, оны ондіру жағ дайына, сақ талуының ұ зақ тығ ына, қ ұ йғ ан судың молшеріне, су мен гипсті араластырар кезіндегі температурағ а, араластыру жағ дайына, қ оспаның қ осылуына жә не т. б. факторларғ а байланысты.

Гипстің ұ стасу мезгілін едэуір тездету ү шін қ алыпты қ оюлық қ а керекті судан аз сумен араластырады немесе гипс қ амырының температурасын 40-45 °С-ка дейін котеру арқ ылы да тездетуге болады. Ал, бұ л температурадан жоғ арырақ жылытса, қ атаю жылдамдығ ы баяулайды. Гипс массасының температурасы 90-100 °С-қ а дейін котерілгенде, ұ стасу жә не қ атаю процестері тіпті тоқ талады. Себебі, бұ л жэне бұ дан жоғ арғ ы температурада жарты сулы гипстің судағ ы ерігіштігі екі гидраттық гипс ерігіштігінен кө п томен болып кетеді. Осы жағ дайғ а байланысты жарты гидраттың екі гидратқ а кошуі тоқ тайды, демек, осығ ан байланысты қ атаюы да тоқ тайды.

Егер гипсті толтырушылармен /қ ұ ммен, шлакпен, ағ аш ұ нтағ ымен, керамзитпен, перлитпен жә не т. б. / араластырса, онда оның ұ стасуы баяулайды. Гипстің тез қ атаюы одан ә ртү рлі бұ йымдар жасарда оте тиімді қ асиет. Бірақ, кейбір жағ дайларда гипстің тез ұ стасуы онша қ олайлы болмай, қ айта ондірісте кедергі болып шығ ады. Сондық тан, гипс қ амырының ұ стасуын тездету немесе баяулату ү шін оны сумен араластырар кезде кейбір қ оспалар қ осады, демек, қ осындылар қ олдана отырып гипстің ұ стасуын керекті мезгілге реттейді. В. Б. Ратинов бұ л қ оспаларды эсер ету механизмдеріне байланысты 5 класқ а бө луді ұ сынғ ан. I класс - кү шті жә не ә лсіз электролиттер /Ма₂S0₄, КСІ

т. б. / жә не кейбір электролиттерге жатпайтындар. Бұ лар жарты жә не екі гидраттың суда ерітімділігін ө згертеді, гипстер тү йіршіктерін қ иын еритін жұ қ а қ абық пен қ аптамайды.

Егер HСІ, КСІ, Nа₂S0₄ жә не т. б. қ оспалары жарты гидраттың суда еруін тездететін болса, онда гипстің қ атаюы жылдамдайды. Ал, егер аммиак, этил спирті жэне сол сияқ тылар оның суда еруін нашарлатса, онда қ атаю мерзімі қ айта баяулайды. Гипстің қ атаю жылдамдығ ы бұ л қ оспалардың концентрациясына да байланысты. Сондық тан, оларды тэжірибе жү зінде тексерген жө н.

II класс - екі сулы гипстің кристалдану процесіне ұ йытқ ы болатын кристалданғ ан дайын СаS0₄ -2Н₂0; СаНР0₄ -2Н₂0 жә не сол сияқ ты заттар. Бұ лар гипстің қ атаюын тездетеді.

Бұ л екі кластағ ы қ оспалардың «тиімділік табалдырығ ы» болады, демек, гипстің ұ стасуын максимум жылдамдататын немесе максимум баяулататын концентрациясы бар. Ә детте, мұ ндай ә сер бұ ларды гипс араластыруғ а қ ажет суғ а 2-3 пайызғ а дейін қ осқ анда қ амтамасыз етіледі.

III класс - жарты жә не екі сулы гипс тү йіршіктері ө з беттеріне тартып алатын жә не кристалдар туындыларының пайда болу жылдамдығ ын азайтатын сыртқ ы беті активті заттар /сульфитноспирттік барда, кератинді, ә ктілі желім жә не сол сияқ ты баяулатушылар/.

Бұ л қ оспалар қ ұ рылыста гипс қ амырын жұ мсартушы жә не оның ұ стасуын баяулатушы заттар тобы деп аталады. Себебі, жарты гидратты тү йіршіктерінің сыртына сорбцияланып, керекті жылжымалы гипс қ амырын алу ү шін қ ажет су мө лшерін азайтады, гипс қ амырының жылжымалылығ ын асырады.

IV класс - жарты гидрат тү йіршіктерінің бетіне қ иын еритін бірікпеден қ орғ аушы пленка кұ райтын заттар /фосфаттар, сілті металдарының бораттары, натрий фосфаты, бура, бор қ ышқ ылы/ сондық тан да, бұ лар гипс қ амырының ұ стасуын баяулататын заттар болып табылады.

V класс - турлі кластарғ а жататын заттардан тұ ратын кү рделі қ оспалар. Бұ л сияқ ты кү рделі қ оспаларды қ олдана отырып, гипс қ амырының жылжымалылығ ын, ұ стасу мезгілін, қ атаюын, гипстің мық тылығ ын керекті бағ ытта ө згертуге болады. Бірақ, мұ ндай нэтижелерге тэжірибе жү зінде зерттеп барып алынғ ан кү рделі қ оспалар арқ ылы жетуге болады.

Басқ а минералдық байланыстырушылармен салыстырғ анда жарты сулы гипстің ерекшелігі - оның қ атайғ анда кө лемін I пайызғ а шекті ұ лғ аюында. Бұ л ұ лғ аю, элі ұ стасу процесі алаң сыз бітпеген массада болатындық тан, қ алыпты тығ ыздап, жақ сылап толтыруына эсер етеді. Гипстің осы қ асиеті оны тү рлі кө ркем бұ йымдар қ ұ ю ү шін кең қ олдануғ а мү мкіндік береді.

Гипстің ең бір ү лкен кемшілігі - оның жү к астында едэуір жайыла деформациялануы мен суғ а тө зімсіздігінде. Суғ а тө зімділігін біраз арттыру ү шін бұ йымдар жасар алдында тү йірленген жә не майдаланғ ан домна қ оқ ысын, гидрофобты қ оспаларды қ осу керек.

Жогаргы температурада куйдірілген гипс байланыстырушыларына ангидрит цементі жэне эстрих - гипс жатады.

Ангидрит цементі табиғ и гипс тасын 600-700°С температурасында кү йдіру арқ ылы алады:

СаSӨ ₄-2Н₂O ~~⁶⁰⁰" ⁷⁰⁰" ^с~~ > СаSO₄+2Н₂0

Алынғ ан ө нім - «ө лтіре кү йдірілген» сусыз ангидрид/СаS0₄/ суда ерімейтін зат. Оның суда еритін жә не ұ стасатын, қ атаятын қ асиеттерін қ оздыру ү шін оғ ан тү рлі катализаторлар /3-^4% эк, 10+15% домна қ оқ сы, натрий сульфаттары мен бисульфаттарының {Nа₂S0₄, МаНS0₄) қ оспасына 0, 5 - 1, 0 пайыз темір немесе мыс купорасы қ осылғ ан араласпа жэне т. б. / қ осып диірменде ұ нтақ тайды. Алынғ ан ө нім ангидрит цементі деп аталады. Оның ұ стасу мезгілінің басы 30 мин. ерте, ал соң ы - 24 сағ. кем болмайды. Ұ нтақ тылығ ы № 008 елегіндегі қ алдығ ы бойынша 15 %-дан кем болу керек.

Қ алыпты қ ою қ амырдан жасалғ ан ү лгінің созғ андағ ы мық тылық шегі/ МПа/:

1 тэуліктен кейін -2 - 2, 5; 7 Тэуліктен кейін - 3 - 3, 5; 28 тэуліктен кейін - 3, 5 - 4, 5; Қ ысқ андағ ы мық тылық шегі /МПа/: 7 тә уліктен кейін - 20-25; 28 тэуліктен кейін - 25-35;

Ө те жогары температурада кү йдірілген гипс /эстрих - гипс/. Бұ л гипсті екі сулы гипс тасын 800-1000°С температурада кү йдіріп, ұ нтақ тап алады. Ол сусыз ангидрит пен ІСаS0₄І ә ктен /3-5 % СаО/

тұ рады. Жоғ арғ ы температурада СаS0₄ ыдырап, одан 3 - 5 % СаО

пайда болады. Бұ л СаО катализатор ролін атқ арады. Сондық тан, эстрих - гипс суда ериді, гидратацияланады. Ү стасу мезгілінің басы 2 сағ аттан ерте болмайды, ал соң ы - 16-36 сағ аттан соң бітеді. Нормалдық қ ою гипс қ амырын алу ү шін 28-32 % су жұ мсалады. Қ ысқ андағ ы мық тылық шегі 28 тә улік шағ ында 5-20 МПа.

Биік кү йдірілген гипстің ерекшелігі - оның суга жә не аязғ а тө зімділігінің жоғ арылығ ында. Сондық тан да оны кейде гидравликалық гипс деп те атайды. Суғ а тө зімділігінің басымдылығ ын оның тыгыздығ ының жоғ ары екеніне жэне суды аз қ ажет ететіндігіне сү йене тү сіндіруге болады. Оның ү стіне бұ л гипс ү йкеліске тө зімді, сондық тан да оны жіксіз еден тө сеуге немесе линолеум астын тегістетуге жиі қ олданады, қ абырғ а қ алауғ а жә не жасанды мрамор дайындау ү шін де қ олданады.

Тө мен температурада куйдірілген гипстік байланыстырушы заттарды қ ұ рғ ақ гипс сылағ ын, бө лме қ оршайтын плиталар мен панельдер, архитектуралық бө лшектер, дыбыс ө шіретін бұ йымдар жә не т. б. материалдар жасауғ а қ олданады.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒