Қолдану сұрақтары 3 страница

12 Сары дене фолликуладан шық қ аннан кейін жатырдың кілегей қ абаты жү мыртқ а жасушаның мү мкін болатын ұ рық тану имплантация дайындала бастайды. Бұ л прогестеронның ә серімен жү реді. Егер ұ рық тану іске асса, сары дене ө з функциясын тағ ы-10-12 апта жалғ астырады. Осы кезең де эндометрийдің ө суі жә не жаң а жұ мыртқ а жасушасының шығ уының алдын алу процессі сары денеге байланысты болады. Егер ұ рық тану болмаса, бірнеше кү н ішінде сары дене біртіндеп кішірейіп дә некер тінге айналады, бұ л прогестеронның ө ндірілуінің азаюыны байланысты. Бұ л ө з кезегінде менуструация басталуына ә келеді.

Эндокриндік жү йе

1) Эндокриндік бездердің сипатты морфофункциялық белгілерін атап берің із

Эндокриндік жү йе — ағ заның гуморальды реттелуінде маң ызды рө л атқ арады. Бұ л жерде гуморальды реттелу дегеніміз — қ анның қ ұ рамындағ ы гормондар жә не минералдық заттардың ә серлері арқ ылы организмқ ызметінің реттелуі. Ол ағ заның ішкі ортасына арнаулы биологиялық белсенді заттарды бө ліп шығ арады. Ішкі секреция бездері шығ арғ ан заттар гормон деп аталады. Бездер бө лген гормондар қ анның ағ ысымен ішкі мү шелерге жә не мү шелер жү йелеріне келіп, олардың жұ мысына ә сер етеді.

Организмде бездерді ү ш топқ а бө леді:

1. Сыртқ ы секреция бездері (бауыр, сілекей, ұ йқ ы жә не ішек бездері);

2. Ішкі секреция бездері (гипофиз, эпифиз, қ алқ анша без, қ алқ анша маң ы бездері, тимус, бү йрек ү сті бездері);

3. Аралас секреция бездері (жыныс бездері, ұ йқ ы безі).

Ағ заның гуморальды реттелуіне қ атысады жә не барлық мү шелер мен жү йелердің қ ызметін бақ ылайды.

Ішкі тұ рақ тылық ты, яғ ни, гомеостазды қ амтамасыз етеді.

Жү йке жә не иммундық жү йелермен қ осыла отырып:

Эндокриндік бездердің қ ызметі

1. ө суді;

2. ағ заның дамуын;

3. жыныстық жетілуін жә не репродуктивті қ ызметін;

4. энергияны сақ тауды бақ ылап қ амтамасыз етеді.

Жү йке жү йесімен бірігіп гормондар:

5. эмоционалды реакциялардың;

6. адамның психикалық мансабынның қ амтамасыз етілуіне қ атысады.

2) Гипоталамустың алдың ғ ы бө лімінің 2 нейросекроторлық ядросын атап берің із, бұ л ядролардың жасушалық қ ұ рамын жә не функцияларын корсетің із

Гипоталамустың вегетативтік орталық тары — организмдегі қ ан қ ысымын, дене қ ызуын, май-су алмасуын, эндокринді бездер жұ мыстарын реттеуге қ атысатын мультиполярлы нейроциттер ядроларынан тұ рады.

Гипоталамустың алдың ғ ы бө лімі — нейросекрет бө летін ірі мультиполярлы нейроциттер қ ұ райтын жұ п супраоптикалық жә не паравентрикулалық ядролардан тұ рады.

Ядролар нейроциттерінің эндоплазмалық торында протеинді (нонапептидтер) нейрогормондар тү зіледі. Оларғ а вазопрессин жә не окситоцин гормондары жатады.

Окситоцин мен вазопрессин гормондарының қ ызметі парасимпатикалық жү йке жү йесінің қ ызметіне сә йкес келеді, яғ ни бұ лар мү шелер қ ұ рамындағ ы бірың ғ ай салалы ет ұ лпасы қ абық тары мен қ абаттарына ә сер етеді. Сондық тан, гипоталамустың алдың ғ ы ядролары нейроциттерін — холинергиялық нейроциттерге жатқ ызады.

Вазопрессин мен окситоцин гормондары нейросекреторлы нейроциттер аксондары бойымен жылжи ағ ып, медиальды дө ң ес пен гипофиз аяқ шасы арқ ылы гипофиздің артқ ы нейрогипофиз бө лігіне ө тіп, қ ан капиллярлары қ абырғ асымен жанаса орналасқ ан ұ сақ денешіктер (Херринг денешігі) тү рінде аяқ талады. Гормондар кейіннен организмге керекті мө лшерде соң ғ ы денешіктерден қ анғ а ө теді.

3) Гипоталамустың ортаң ғ ы бө лімінің 3 нейросекреторлық, бұ л ядролардың жасушалық қ ұ рамын жә не функцияларын корсетің із

Гипоталамустың ортаң ғ ы бө лігі – аденогипофизге жанаса орналасқ ан эпителиоциттерден тұ ратын жің ішке тізбек. Бездің бұ л бө лігінде меланотропин жә не липотропин гормондары синтезделеді. Ағ зада бұ л гормондар майдың жә не пигменттің алмасуына қ атысады. Гипофизге қ анды ә келетін артериясы гипоталамустан шығ ып тарамдалып, қ ақ падағ ы біріншілік капиллярлар шумағ ын қ ұ райды, олар гипоталамустың нейросекреторлық жасушаларының аксондарын қ оршайды да, одан ә рі қ арай қ ақ па веналарына айналады, содан соң қ ақ падағ ы синусоидты екіншілік капиллярлар шумағ ына айналып барып, аденоциттерді қ оршайды. Бұ дан безден қ анды алып шығ атын венағ а айналады, одан жылжығ ан қ ан мен гипофиздің алдың ғ ы бө лігінің гормондары - қ анғ а шығ ып, гипофизді - шеткі ішкі секреция бездерімен байланыстырады

4) Не себептен аралық мидың бө лігі – гипоталамус эндокриндік жү йенің жоғ арғ ы орталығ ы болып табылады?

Гипоталамус (гр. 'hypo'— тө мен, астында, қ алыптан тө мен; thalamos - камера, бө лім) - кө ру тө мпегінің (таламустың ) тө менгі жағ ында, кө ру жү йкелерінің қ иылысы мен ү лкен ми аяқ шаларының аралығ ында орналасқ ан аралық мидың бө лігі. Ол ү шінші ми қ арыншасының тү бі мен қ абырғ асын қ ұ руғ а қ атысады.

Гипоталамус - сұ р тө мпектен (tober cinereum), гипофизден - hypophysis — (эндокринді без) жә не емізікше денеден (corpus mamillare) тұ рады. Гипоталамустың сыртқ ы беті ақ заттан (ө ткізгіш жолдар), ішкі беті — қ ыртысасты вегетативті ядроларды (тыныс алу, қ ан жә не лимфаайналым, дене қ ызуы, жыныстық қ ызметтер т. б. ) тү зетін сұ рзаттан қ ұ ралғ ан. Гипоталамустың вегетативтік орталық тары — организмдегі қ ан қ ысымын, дене қ ызуын, май-су алмасуын, эндокринді бездер жұ мыстарын реттеуге қ атысатын мультиполярлы нейроциттер ядроларынан тұ рады

Гипоталамус ядролары(гипоталамические ядра) — мультиполярлы нейроциттерден қ ұ ралғ ан, гипоталамуста орналасқ ан сұ рзаттық орталық тар, яғ ни ядролар.

Гипоталамустың сү рзаттық орталық тары алдың ғ ы, ортаң ғ ы жә не артқ ы бө лімдерге бө лінеді. Аталғ ан ядролар нейроциттері биологиялық тұ рғ ыдан тым белсенді жә не жү йке жү йесі медиаторларымен салыстырғ анда, алыстан жә не ұ зақ уақ ыт ә сер етуге бейімделген нейрогормондар бө леді. Гипоталамустың алдың ғ ы бө лімі — нейросекрет бө летін ірі мультиполярлы нейроциттер қ ұ райтын жұ п супраоптикалық жә не паравентрикулалық ядролардан тұ рады.

5) Перифериялық эндокриндік бездерді реттеудің трансаденогипофизарлы жолы дегеніміз нені білдіреді?

Эндокриндік бездердің қ ызметі бір-біріне тығ ыз байланысты біртұ тас жү йе. Бұ л жү йеде негізгі орынды гипофиз иеленеді. Гипофиз гормоны кө птеген басқ а бездердің қ ызметіне ә сер етеді, оларды басқ арады. Канаданың атақ ты патофизиологы Ганс Селье гипофизді «эндокриндік ми» деп атағ ан. Бірақ гипофиз эндокриндік жү йенің «дирижері» болса, мидағ ы гипоталамус эндокринді бездердің «композиторы» болып саналады. Гипоталамус гипофиз гормондарын реттейтін гормон бө леді. Дегенмен дененің барлық қ ызметі, соның ішінде эндокриндік жү йенің қ ызметі орталық жү йке жү йесінің бақ ылауында болады, сонымен бірге орталық жү йке жү йесінің қ ызметіне эндокриндік жү йенің ә сері бар.

Қ ан тү зу. Қ ан тү зу ағ залары

1) А. А. Максимовтың қ ан тү зу унитарлы теориясының мә нісі неде?

А. А. Максимовтың (1908) қ ан тү зу унитарлы теориясы бойынша қ анның барлық формалық элементтерінің бірің ғ ай даму кө зі. Бұ лар – қ анның барлық жасушаларының аз диффренцияланғ ан плюрипотентті ізашарлары. Морфологиясы бойынша Қ ДЖ -лары кішкентай лимфоциттерге ұ қ сас, бірақ оларда плазмолеммасының бетіндегі СД 34+, СД 38 антигендері жинағ ы бойынша иммуноцитохимиялық ә дістермен ажыратуғ а болады.

2) Гемопоездік тіндердің (миелоидты жә не лимфоидты) жалпы қ ұ рылысық андай? Гемопоездік тіндердің қ ұ рылымдық қ ұ рамдастары қ андай рө л атқ арады?

Қ ан жасушалары қ ан тү зетiн ұ лпаларда пайда болады. Қ ан тү зiлуiн–гемопоэз деп атайды. Ол жетiлген организмде жә не ұ рық тық кезең соң ында жү редi. Жануарлардың ұ рық тық кезең і соң ында қ ан жасушаларының дамуы арнайы қ арқ ынды жаң арудағ ы, iшкi орта ағ заларына жататын, шартты миелоидты жә не лимфоидты деп аталатын, екi ұ лпада iске асырылады. Оларда жасушалар жаң адан пайда болып, ө летiндiктен, тұ рақ ты тең есiп отырады.

Алғ ашқ ы қ ан жасушалары сарыуыз қ абы қ абырғ асындағ ы мезенхима жасушаларының шоғ ырлануынан пайда болады. Олар онда алдымен қ ан аралшығ ын қ ұ рады. Оның шеткi жасушалары алғ ашқ ы қ ан тамырларының эндотелийiн тү зсе, ортасында жатқ ан аралшық жасушалары дө ң гелектенiп, ерекшеленiп, бағ аналық қ ан тү зетiн жасушағ а айналады.

Қ ызыл жілік майы гемопоэздің жә не иммуногенездің орталық мү шесіне жатады. Оның қ ұ рамында қ анжасаушы дің жасушаларының басым кө пшілігі орналасып, лимфоидты жә не миелоидты қ атардың жасушаларының дамуы ө теді. Эмбриогенезде қ ызыл жілік майы жалпақ сү йектерде екінші айда, тү тікшелі сү йектерде тө ртінші айда пайда болады. Ересек адамдарда ол тү тікшелі сү йектердің эпифизінде, жалпақ сү йектердің кеуекті затында, бас сү йектерінде орналасады. Орналасқ ан аймақ тарының ә р жерде болғ анына қ арамастан қ ызыл жілік майы қ ызметін атқ аруы кезіндегі жасушалардың орын ауыстыруы мен реттеу механизімінің нә тижесінде бірегей мү ше болып табылады. Қ ызыл жілік майының салмағ ы 1, 3-3, 7 кг (дене салмағ ының 3-6%) болады.

Екінші орталық қ ан жасаушы мү ше — тимус. Онда Т-лимфоциттердің антигенге тә уелсіз дамуының ақ ырғ ы сатылары жү реді.

Тимус келесі қ ызметтерді атқ арады:

1. Тимус иммуногенездің орталық мү шесі, ө йткені онда Т-лимфоциттердің антигенге тә уелсіз дифференцировкасы (мамандануы) ө теді

2. Тимуста Т-лимфоциттердің дифференцировкасына қ ажетті тимозин, тимопоэтин, тимустық сарысу (сывороточный) факторы т. б. гормондар бө лінеді; кальцийдің алмасуына ә сер ететін гормон, инсулин тә різді фактор, ө су факторы т. б. ө ндіріледі.

Иммуногенездің шеткері мү шелерінде иммуноқ абілетті жасушалардың антигендермен кездесуі жү реді. Осыдан кейін негізінде лимфоциттердің антигенге тә уелді дифференцировкасы жататын иммундық реакциялар басталады. Оның нә тижесінде антигендерді бейтараптандыратын эффекторлық жасушалар туындайды. Егер антигеннің жойылуы жасушалық иммунитет реакцияларында ө тетін болса, эффекторлық жасуша болып цитотоксиялық Т-киллерлер табылады. Гуморалдық иммундық жауапта антиген ө ндіретін эффекторлық жасушалар – плазмоциттер болады.

Лимфалық тү йіндер лимфа тамырларының бойында орналасып, лимфағ а тү скен антигендерді сү зу арқ ылы оны тазалайды.

3) Сү йектің қ ызыл кемігінде ө тетін гемопоездің тармағ ы не деп аталады? Бұ л ретте қ анның қ андай формалық элементтері дамиды?

Сү йек кемiгi (medulla ossium rubra) қ ан тү зу жә не иммунитет дамуының орталық ағ засы жә не бағ аналық қ ан жасушаларының ө зiн-ө зi қ олдайтын популяцияларын сақ тап, миелоцит, лимфоцит қ атарларының жасушаларын қ ұ руғ а қ атысады. Ол жетiлген жануарлардың жайпақ сү йектерiнде (қ абырғ а, бас, жамбас астауы, кеуде), омыртқ аларда, тү тiктi сү йектер эпифиздерiнде болады.

Қ ан ө ндiрiлуiнде гуморальдi реттеу жасушалардың ә р бағ ытта жаң адан тү зiлiп, ө суiн жә не жетiлуiн бақ ылауды қ амтамасыз етедi. Олар бiрталай себепшарттармен iске асады-бiр, бiрнеше тү рлi жасушаларғ а ара қ ашық тық тан ә сер ететiн гормондар немесе жергiлiктi ә серлер сияқ ты, тiкелей арнайы қ абылдағ ыштар жарғ ақ тарымен байланысу арқ ылы жү редi

4) Сү йектің қ ызыл кемігінде басталып, кейін қ ан тү зу перифериялық ағ заларында жалғ асып, аяқ талатын гемопоез тармағ ы не деп аталады?

Гемоцитопоэз (haemocytopoesis) дегеніміз қ анның дамуы, тү зілуі. Бұ л процестің 2 тү рі бар. Оның бірі қ анның тін ретінде дамуына ә келетін ұ рық тық даму кезең інде жү ретін эмбриондық гемоцитопоэз. Ал қ анның физиологиялық регенерациялану (қ алпына келу) процесі постэмбриондық гемоцитопоэз деп аталады. Эритроциттердің (қ анның қ ызыл тү йіршіктерінің ) дамуы эритроцитопоэз, гранулоциттердің дамуы гранулоцитопоэз, тромбоциттердің дамуы тромбоцитопоэз, моноциттердін дамуы моноцитопоэз, лнмфоциттер мен иммуноциттердің дамуы лимфоцитопоэз жә не иммуноцитопоэз деп аталады.

Сү йек кемігіндегі қ анның ө ндірілуі. Сү йек кемігі ұ рық тық мерзімнің 4-айында қ ызмет ете бастайды. Алғ ашқ ы гемопоэздік элементтер дамудың 12-аптасында пайда болады. Бұ л уақ ытта олардың басым бө лігін эритробласттар жә не гранулоциттердің бастама жасушалары қ ұ райды. Сү йек кемігінде бағ аналы жасушалардан дамуы экстраваскулярлы жү ретін қ анның барлық формалы элементтері тү зіледі. Бағ аналы жасушалардың бір бө лігі сү йек кемігінде дифференциацияланбағ ан кү йде сақ талады. Олар басқ а мү шелер мен тіндерге орналасып дә некер тін жә не қ ан жасушаларының дамуының кө зі болып табылуы мү мкін. Осылайша сү йек кемігі ә мбебап гемопоэзді жү зеге асыратын қ ан ө ндірудің орталығ ына айналады жә не қ ұ рсақ тан кейінгі (постнаталды) ө мір барысында да сол қ ызметін атқ ара береді. Ол бағ аналы жасушалармен тимус жә не баска да гемопоэздік мү шелерді қ амтамасыз етеді.

5) Иммундық жү йенің перифериялық лимфоидты фолликулдары (тү йіншіктері ) қ андай зоналарғ а (Т- тә уелді немесе В-тә уелді) сә йкес келеді? Фолликуллардық бө ліктері ше?

Ә ртү рлі анатомиялық аймақ тардан лимфа тү йіндерінің қ ұ рылымында ауытқ ушылық бар. типтік қ ұ рылымы фолликулдардың paracortical аудандары мен мидағ ы пазухи сипатталады мойны лимфа тү йіндеріне. тыныштық та қ олтық асты лимфа тү йіндерінің орталығ ында майлы тіндердің айналасында лимфоидтық ұ лпалардың бұ рулар тү рі бар. қ атерлі лимфом жә не басқ а да Лимфопролиферативные жағ дайында, бұ л майлы тіндердің ісік жасушаларының колонизирован жә не толық жоғ алып мү мкін. Шажырқ ай лимфа тү йіндері кең ірек пазухами жә не, ә детте, кем айтарлық тай тұ қ ымын жә не paracortical алаң ы бар. Лимфоидтық фолликулдарын T-тә уелді антидене ө ндіру ү шін жауапты болып табылады. Олар ә р тү рлі антиденелерді ө ндіру жә не Изотип коммутация орны болып табылады. Бастапқ ы фолликулдарын беті IgM жә не IgD кө тергіш шағ ын B-жасушаларының, жә не фолликулярлы дендриттік жасушалар салынды. Сіз полюсі орта тұ қ ымын анатомировать болса, питомнигін ә сер етпей, ол бастапқ ы фолликулдың кө рінеді.

Нерв жү йесі

1) Жұ лын тү йіндері нейрондардың қ андай морфологиялық тү рінен тұ рады? Олар қ андай функция атқ арады?

Жұ лын тү йіндері (лат. ganglion spinaleganglion — тү йін, spinalis — жұ лын) — жұ лынның жоғ арғ ы (адамда — артқ ы) тү біршігі бойында орналасқ ан, сезімталнейроциттерден қ ұ ралғ ан тү йіндер (ганглиондар). Сезімталнейроциттердің дендриттері терідегі сезімтал жү йке ұ штарынан басталып, сезімтал жү йке талшық тарын қ ұ райды. Ал олардың аксондары жоғ арғ ы (адамда — артқ ы) тү біршік арқ ылы жұ лынғ а енеді.

Адам жұ лыны қ ұ рамына 13, 5 млн. жуық нейрондар енеді, олардың 3% эфферентті нейрондар, 97% интернейрондар (ендірме) қ ұ райды, ал сезімтал нейрондар денесі жұ лыннан тыс жұ лындық немесе интрамуралдық ганглийларда орналасады.

Жұ лын нейрондары топтары:

 Мотонейрондар немесе қ озғ алтқ ыш – алдың ғ ы тү бір;

 Интернейрондар – жұ лын ганглийлерінен ақ парат алатын артқ ы тү бір;

 Симпатикалық жә не парасимпатикалық бү йір тү бір; олардың аксондары жұ лыннан алдың ғ ы тү бірлер арқ ылы шығ ады.

 Ассоциативті жасушалар – жұ лынның меншікті нейрондары, сегменттер арасында байланыс қ амтамасыз етеді.

Жұ лынның нейрондық қ ұ рылымы

 Эфферентті нейрондар ішіне альфа и гамма мотонейрондарды, сонымен қ атар преганлионарные нейроны вегетативті жү йке жү йесінің ганглийге дейінгі нейрондары жатады. Альфа мотонейрондар, адам бетінен басқ а, барлық, қ аң қ а бұ лшық еттерімен байланысқ ан. Альфа нейрондар аксондары қ аң қ а бұ лшық еттерінің экстрафузалды талшық тарына қ озуды 70-120 м/сек жылдамдық пен ө ткізеді. Нейрондар тұ тасып жеке бұ лшық еттерді жү йкелендіретін мотонейронды пул тү зеді. Мотонейронды пул қ ұ рамына жұ лынның ә р тү рлі сегменттерінен мотонейрондар енуі мү мкін.

 Жұ лынның гамма мотонейрондары. Олардың аксондары интрофузальным бұ лшық ет талшық тарына немесе бұ лшық ет ұ ршық тарына қ озу ө ткізеді. Бұ л мотонейрондардан шық қ ан қ озу мидың адам қ алып кү йіне жауап беретін бө ліктеріне ә сер етеді. Гамма мотонейрондардың аксондары қ озуды 15-40 м/сек жылдамдық пен ө ткізеді.

 Жұ лынның интернейрондары қ озу мен тежелу интерграциясына қ атысады.

 Жоғ ары бағ ытталғ ан нә зік буда (Голл будасы) жә не сына тә різді жіпше (Бурдах будасы). Олар жұ лынның артқ ы бағ анын қ ұ райды. Проприорецепторлар, терідегі жанасу рецепторлары жә не висцерорецепторларынан қ озу ө ткізеді. Бұ л будалар сопақ ша миғ а жетіп Голл-Бурдах ядроларына жеткізіледі. Мұ нда олар таламустың арнамалы нейрондары арқ ылы ү шінші нейрондарғ а жеткізіледі де ми қ ыртысында талдануғ а апарылады. Бұ л жолды қ ұ райтын нейрондардың бү лінуі тактилдік сезім жойылуы мен қ имыл-қ озғ алыс тепе-тең дігін сақ тау бү лінуіне ә кеп соғ ады.

 Ө ткізгіштік функция – жұ лында орналасқ ан жү йке талшық тары арқ ылы қ озудың ө ткізілуі.

 Жұ лынның ө ткізгіш жолдары деп ортақ қ ұ рылысты жә не атқ аратын қ ызметі бірдей жү йке талшық тары топтары аталады.

 Жұ лында жоғ ары жә не тө мен бағ ытталғ ан жолдар бар.

 Жұ лынның жоғ ары бағ ытталғ ан ө ткізгіш жолдары сыртқ ы орта мен организмнің ішкі ортасында орналасқ ан рецепторлар қ абылдағ ан тітіркенулерден туындағ ан импульстерді ми бө лімдеріне жеткізу.

 Жұ лынның ө ткізгіштік қ ызметі жұ лындық афферентті, эфферентті нейрондар мен интернейрондар кө мегімен жү зеге асады. Афферентті нейрондар арқ ылы жұ лынғ а қ озу мойын, дене, аяқ пен қ олдың экстерорецепторлары мен проприорецепторлары, сонымен қ оса висцерорецепторлар арқ ылы жеткізіледі. Жұ лынның эфферентті нейрондары, беттен басқ а, барлық қ аң қ а бұ лшық еттерін жү йкелендіреді. Сонымен қ атар, олар вегетативті жү йке жү йесінің ганглийге дейінгі талшық тарын қ ұ райды. Жұ лынның қ атысуымен зә р бө лу жә не жыныс мү шелері жү йесі, тік ішектің қ ан тамырларын қ озғ алтқ ыш рефлекстерін, ұ лпалық алмасуды реттейтін рефлекстер жү зеге асады.

Жоғ ары бағ ытталғ ан жолдар:

 Жұ лынды-таламусты жолдар латералды жә не вентралды жолдарды қ ұ райды. Олар арқ ылы ауырсыну, ыстық, суық сезімдері, жанасу сезімдері аралық миғ а жеткізіледі.

 Дорсалды жұ лын-мишық жолы (Флексиг), ол арқ ылы бұ лшық ет, сің ір, тері қ ысымы жә не жанасу сезімдері ө ткізіледі.

 Вентралды жұ лынды-мишық ты жол (Говерс), алдың ғ ы топтағ ыдай.

 Жұ лын-жамылғ ыш жол, бұ л жол арқ ылы кө ру жә не ауырсыну сезімдеріне байланысты импульстер ө ткізіледі.

2) Нервтер қ андай қ ұ рылымдық элементтерден тұ рады? Борпылдақ талшық ты дә некер тін оларда қ андай қ ұ рылымдарды қ алыптастырады?

Нерв жү йесі нерв жасушасынан тұ рады. Нерв ұ лпасын 2 тү рлі жасушалар қ ұ райды: нейрон жә не глиальдық немесе нейроглия жасушалары. Нерв ұ лпасының қ ұ рылымдық жә не қ ызметтік бірлігі нейрон болып табылады. Нейрондардың барлық жағ ынан қ оршай орналасқ ан нейроглия клеткалары жә не оның ө сінділері- олар ү шін бір жағ ынан механикалық функция- тірек қ ызметін атқ арады. Нейрон денесінен ө сінділер шығ ады: аксон- ұ зын, дендриттер- қ ысқ а, кө п тармақ талғ ан ө сінділер. Аксон арқ ылы нерв импульсы (қ озу) келесі бір нейронғ а ө теді, яғ ни аксонның ұ шы басқ а нейронғ а ( немесе атқ арушы органдар клеткаларына) сигнал беруге маманданғ ан.

3) Жұ лынның сұ р заты нерв тінінің қ андай элементтерінен қ ұ рылғ ан? Ядролар дегеніміз не?

Жұ лынның сұ р заты нейрон денелерінен, миелинсіз жә не жің ішке миелинді талшық тары мен нейроглиядан тұ рады. Сұ р заттың негізгі қ ұ рамды бө лімді ақ затынан мультиполярлы нейрондардың болуымен ерекшеленеді. Жұ лынның сұ р заты кө лденең кесіндісінде сұ р заты «Н» ә рпіне немесе кө белектің қ натын ұ қ сас, шығ ың қ ы жерлері – сұ р затының мү йздері деп аталады.

Жұ лынның сұ р затындағ ы нейрондары мө лшері, қ ұ рылысы мен қ ызметі жағ ынан бір-біріне ұ қ сас, бұ лар топтаса орналасып, жұ лындағ ы ядроларды тү зеді. Жұ лын нейрондары бірнеше топқ а жң ктеледң: тү біршектік жасушалары – бұ лардан шық қ ан нейриттер жұ лынның алдың ғ ы мү йізімен бірге жұ лыннан шығ ады, ішкі жасушалары – бұ лардың ө сінділері жұ лынның сұ р затының ө зінде синапстар тү зеді, шоғ ырлы жасушалары – аксондары нерв испульсін жұ лынның ақ затына, сегменттеріне, тіпті бас миына ө ткізетін ө ткізгіш жолдарын тү зеді. Жұ лынның сұ р затының ә рбір бө ліктеріндегі нейрондардың, нерв талшық тары мен нейроглиясының бір-бірінен айырмашылық тары бар. Осығ ан байланысты жұ лынның сұ р затындағ ы нейрондардың тағ ы да ү ш тү рін ажыратады:

Бірінші тү рі (изодендритті нейрондар) – денесінен кө птеген ұ зын ә рі нашар тармақ талғ ан дендриттері бар нейрондар, бұ лар жұ лынның аралық аймағ ы мен алдың ғ ы, артқ ы мү йіздерінің қ ұ рамында кездеседі.

Екінші тү рі (идиодендритті нейрондар) – денесінен кө птеген тармақ тар шығ ыпбір-бірімен шатасып, тіпті «шумақ » тү зетін дендритттері бар нейрондар болады. Бұ лар алдың ғ ы мү йізінің қ ұ рамындағ ы қ озғ алтқ ыш ядроларында, артқ ы мү йіздің қ ұ рамындағ ы Кларк ядросында кездеседі.

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒