29. Минералды байланыстырғыш заттар. Жіктелісі.

Минералды байланыстырғ ыш заттар деп майда ұ нтақ талғ ан материалдар (ұ нтақ ), сумен араластырғ анда иілмелі қ амыр тү зейтін, химиялық қ арым қ атынас ү дерісінде оның қ атаю, беріктік алу, оның қ ұ рамына енгізілген толтырғ ыштары қ арапайым тас материалдар (қ ұ м, малтатас, қ иыршық тас) бірың ғ ай тұ тас қ ұ йма бола алатын, жасанды тас қ ұ мтас, конгломерат тү рінде пайда болатын қ абілетке ие затты атайды.

Гидротациялық байланыстырғ ыш ауалық (тек қ ана ауа ортасында қ атайып жә не беріктік алатын) жә не гидравликалық (ылғ алды жерде, ауа ортасында жә не су астында қ атаятын) болып бө лінеді.

Қ ұ рылыстық ауа ә гі CaO –қ ұ рамында 8% балшық ты (ә ктасы, доломит, бор жә не басқ алар) қ оспасы бар табиғ и карбонатты жынысы CaCO₃900-1300°С кү йдіру жолымен алынатын ө нім. Кү йдіру шахталы жә не айналмалы пештерде жү зеге асырылады. Ең кө п тарағ аны шахталы пештерде алынады. Шахталы пеште ә ктасты кү йдіру кезінде ү стінен астына қ арай материал ү ш зонамен тізбектеліп жү ргізіледі: қ ыздыру зонасы (шикі затты кептіру мен ұ шпа заттар бө лінеді), кү йдіру зонасы (заттардың ыдырауы) жә не салқ ындату зонасы. Қ ыздыру зонасында ә ктасты газ тү ріндегі жанғ ан ө німдерден кү йдіру зонасынан келетін жылу есебінен 900°С дейін қ ыздырылады. Кү йдіру зонасында отынның жануы жү ріліп жә не CaCO₃ ә ктасынан CaO ә гі мен қ ос тотық ты кө міртегі CO₂ 1000-1200°С ыдырайды. Салқ ындату зонасында кү йдірілген ә к тө меннен жоғ ары қ озғ алатын суық ауамен 80-100°С дейін салқ ындатылады.

Кү йдірілу нә тижесінде қ ос тотық ты кө міртегі толық жоғ алып, ақ жә не сұ рғ ыш тү сті кесек тү рінде сө ндірілмеген ә к алынады. Сө ндірілмегенкесек ә ктен ә ртү рлі қ ұ рылыстың ауа ә гі алынады: ұ нтақ талғ ан сө ндірілмеген ұ нтақ тү ріндегі ә к, ә к қ амыры.

Қ ұ рылыстың ауа ә гі ә ртү рлі қ алау жә не сылау ерітінділері, тө мен маркалы бетондар (қ ұ рғ ақ -ауа жағ дайында жұ мыс жасайтын), тығ ыз силикат бұ йымдар (кірпіш, ірі блоктар, панелдер) ө ндіруде, аралас цемент алу кезінде пайдаланады.

Гидротехникалық жә не гидромелиорациялық ғ имараттар мен қ ұ рылымдар ү немі су ә сері жағ дайында болады. Осы ауыр жағ дайда пайдаланатын қ ұ рылымдар мен ғ имараттар байланыстырғ ыш материаларды қ олдануды қ ажет етеді, бұ лар қ ажетті беріктік қ асиеттеріне ие болып қ алмай суғ а тө зімділігі, аязғ а тө зімділігі жә не коррозияғ а тө зімділігіне ие болуы керек. Осындай қ асиеттерге гидравликалық байланыстырғ ыш заттар ие болады.

Гидравликалық ә кті табиғ и мергел мен мергелді ә ктасын 900-1100°С температурада кү йдіру арқ ылы алады. Мергель мен мергелді ә ктасынан гидравликалық ә кті ө ндіру ү шін қ ұ рамында 6-дан 25% дейін балшық пен қ ұ м қ оспасы қ осылады. Оның гидравликалық қ асиеті калцийдің тотығ ының қ ұ рамына кремний, алюминия жә не темір тотық тарының жиынтық қ ұ рамының пайыздық қ атынасы гидравликалық (немесе негізгі) модулмен (m) сипатталады:

Гидравликалық ә к – баяу ұ стасып жә не баяу қ атаятын зат. Оны қ ұ рылыс ерітінділерін дайындау, тө мен маркалы бетондар, жең іл бетондар, араласбетондарды алу ү шін қ олданады.

Портландцемент – гидравликалық байланыстырғ ыш зат, клинкердің майда ұ нтағ ы мен екі сулы гипстің біріккен жолымен алынады. Клинкер – табиғ и қ ұ рамы анық талғ ан немесе ә ктас немесе гипстің шикізаттық қ оспасының біртекті балқ ығ анғ а (t> 1480°С) дейінгі кү йдірілген ө німі. Шикізаттық масса айналма пеште кү йдіріледі.

Портландцемент байланыстырғ ыш зат сияқ ты цементті ерітінділер мен бетондарды дайындлау кезінде пайдаланады.

Шлакопортландцемент - ө зінің қ ұ рамында тү йіршіктелген тү рінде гидравликалық қ оспасына ие домналық немесе электрлі термофосфорлы қ ождан арнаулы режим бойынша салқ ындатылып алынады. Оны портландцемент клинкері (3, 5% дейін), қ ожы (20…80%), жә не гипс тасымен ( 3, 5% дейін) бірге ұ нтақ тау жолымен алады. Шлакопортландцемент қ атаюдың бастапқ ы мезгілінде беріктігі баяу ө сіп отырады, бірақ келесі уақ ыт ө ткен сайын беріктігі артып отырады.

Ол қ оршағ ан ортағ а сезімтал болып келеді, аязғ а тө зімділігі тө мен, жұ мсақ сульфатты судың ә сері кезінде тө зімді.

Карбонатты портландцементін цемент клинкерін 30% ә ктасымен бірге ұ нтақ тау арқ ылы алады. Ол қ атаю кезінде аз жылу бө лгішке ие, тө зімділігі артады.

⇐ Предыдущая 14 15 16 17 18 19 20 212223 Следующая ⇒