Аммиакты (суыту) тоңазытқыш қондырғылар.

Дә ріс 11. Ө ндіріс орындарын жарық тандыру, жарық тандырудың адам организміне ә сері. Жарық кө зінің тү рлері. Жарық тың техникалық кө рсеткіштері жә не жарық тандыруды мө лшерлеу

1. Жарық – тіршілік кө зінің бір бө лігі. Жарық ағ заның қ оршағ ан ортамен байланысын қ амтамасыз етіп қ ана қ оймай оғ ан биологиялық жә не қ уат кү шін береді.

Жарық негізгі биологиялық процестерінің жү руін жандандыратын қ уат кө зі. Соның ә серінен ағ заның зат алмасу, ө су, тұ қ ымды жалғ астыру жү йелері жұ мысы да реттеледі.

Ал ө ндіріс ортасын жарық тандыру дә режесі ең беккердің жұ мыс жағ дайын жақ сартады, шаршауын тө мендетеді, ең бек ө німділігі мен ө німнің сапасының жоғ ары болуына тікелей ә сері бар.

Жарық тың кү н кө зіне немесе аспан денелерінен пайда болғ ан тү рін – табиғ и жарық дейміз де, электр шамы арқ ылы пайда болғ ан жарық ты – жасанды жарық дейміз. Кү н кө зінің жарық шамасы жердің кү нді айналуына, атмосфераның оптикалық жағ дайына, ауа райына, жарық тың шағ ылысуы мен жұ тылуына байланысты.

Жасанды жарық шамасы электр шамдарының техникалық кө рсет-кіштеріне байланысты.

Кү н сә улесі спектрі ө зінің биологиялық ә сері бойынша ү ш тү рге бө лінеді. Кү н сә улесі спектрінің толқ ын ұ зындығ ы 380-760 нм бө лігі кө здің кө ру нервтеріне ә сер етіп жарық қ ұ былысын тудырады.

100-380 нм ұ зындық тағ ы сә уле толқ ындар ультра кү лгін (радияциялық )

760-340000 нм сә уле толқ ындар инфрақ ызыл (жылу сә улелері) деп аталады. Олар (кө ру) жарық қ ұ былыс тудырмайды.

Жарық тандырудың сапасын кө рсететін негізгі техникалық жарық кө рсеткіштері болып – жарық кү ші (J), жарық шамасы (Е), шағ ылыстыру коэффициенті α _ж, жұ ту коффициенті β _ж, ө ткізу коэффициенті γ _ж, жарық ағ ыны (Ф), жарық тану дә режесі Я (Яркость), кө ру нысаны мен фон арасындағ ы контраст, жарық тың шамасының ө згеруі жә не жарық тың біргелкілік коэффициенті саналады.

Жарық ағ ыны (Ф) – кө зге ә сер ететін сә улелі энергияның кү ші, ө лшем бірлігі Люмен (лм). Жарық кү ші (J) – жарық ағ ынының кең істікте таралу тығ ыздығ ын кө рсетеді.

; мұ ндағ ы ω – кең істіктегі таралу бұ рышы

Жарық кү ші ө лшем бірлігі кендела (КД).

Жарық шамасы (Е) деп – жарық ағ ынының аудан бірлігіне тү скен тығ ыздығ ын айтамыз.

Е , ө лшем бірлігі люкс (лк)

Жарық шамасын ө лшейтін аспап люксмтр деп аталады.

Ғ имараттарды жарық тандыруды мө лшерлеудің екі ә дісі бар: геометриялық жә не техникалық жарық кө рсеткіші арқ ылы.

Табиғ и жарық тандыру кү н сә улесін бү йірден тү сіру, жоғ арыдан тү сіру жә не аралас болып бө лінеді. Бө лмені табиғ и жарық тандырудың геометриялық мө лшерлеу мә ні болып жарық тү сетін ойық пен бө лме едені ауданы арасындағ ы қ атынасты анық тау болып табылады. Ол ә рине бө лменің пайдалану жағ дайына байланысты. Ө ндірістік бө лмелер ү шін – табиғ и жарық коеффициенті е = F*n/f = 1/10

F – терезе ойығ ы ауданы, n – терезе саны, f – еденнің ауданы.

Ал табиғ и жарық тандыруды техникалық ө лшеу қ ұ ралымен анық тауғ а мү мкіндік болғ анда табиғ и жарық коеффициенті тө мендегі

e= E_i/E_c*100% формуласымен анық талады.

Мұ ндағ ы E_i - бө лме ішіндегі нү ктенің жарық шамасы, E_c – кү н кө зі берген сырттағ ы жарық шамасы.

Бұ л жағ дайда е табиғ и жарық коеффициенті бө лмеге кү н кө зі берген жарық шамасының қ анша пайызы тү сіп тұ рғ анын кө рсетеді. Ө ндірістік жарық тандыруды мө лшерлеу бойынша табиғ и жарық коеффициенті мә ні, жарық ты тү сіру ә дісіне байланысты 0, 5-тен 10 бірлік шамасында болуы керек.

Ал жасанды жарық тандыруды мө лшерлеу –жарық шамасы (Е) люкспен кө рсетіледі. Оның мө лшері кө ру жұ мысының сипаттамасына (ең жоғ арғ ы дә лдіктегі-I разряд, ө те жоғ ары дә лдіктегі – II разряд, жоғ арғ ы дә лдіктегі – III, орта дә лдіктегі – IV разряд, аз дә лдіктегі Vразряд, жарық шығ арылатын заттармен жұ мыс кезінде VII жә не жалпы бақ ылау ү шін дә лдіктегі - VIII) кө ретін нысанның размеріне (0, 15мм-ден 5мм-ден артық ) контраст, фон кө рініске қ арай беріледі.

Ө ндірістік бө лмелерді жарық тандыруғ а қ ойылатын талаптар

Ө ндіріс орындарын жарық тандыру ә дістері

3. Бө лмені жарық тандыруғ а жә не жасанды жарық кө здеріне тө мендегідей санитарлық – гигиеналық талаптар қ ойылады.:

1. Жарық тану дә режесі (Я) барлық жұ мыс қ абаттарында бірдей болуы керек.

2. Жұ мыс орындарындағ ы жарық шамасы кө ру нориасына сә йкес болуы керек.

3. Жарық тү сетін жазық тық тарғ а кө лең ке тү спеуі қ ажет. Кө лең ке кө ретін ө згертіп, кө зді шаршатады. Ә сіресе қ озғ алмалы кө лең келер қ ауіпті, жарақ аттанудың кө беюіне соқ тырады.

4. Тү скен жарық тікелей немесе қ айтара шағ ылыспауы қ ажет. Жарық тың тү скен беттен шағ ылысуы да жарық дә режесін ө сіріп, кө зді шаршатып, жрақ ат алуғ а ә кеп соғ ады.

5. Жарық шамасы уақ ыт ө ткен сайын ө згеріп (жыпылық тап) тұ рмауы керек.

6. Жарық ағ ыны нысанғ а бағ ытталып, шам – жағ дайғ а сә йкес таң далынып алуы керек.

7. Жарық кө зі қ ұ рылғ ысы пайдалануғ а қ олайлы, сенімді, кү туге қ арапайым жә не қ ауіпсіз болуы қ ажет.

4. Жасанды жарық кө здеріне

· Қ ыл-қ ызулы шамдар

· Люминесцентті (газоразрядты) шамдар пайдаланады

Ғ имартаттағ ы шамдардың орналасуына байланысты жарық тандыру:

· Жеке жұ мыс орнын жарық тандыру

· Жалпы бө лмені жарық тандыру

· Аралыас жарық тандыру болып ү шке бө лінеді.

Жарық ты пайдалану мақ сатына байланысты жарық тандыру:

· Жұ мысшы жарық тандыру (нормағ а сә йкес)

· Апаттық жарық тандыру (апат кезінде адамдарды эвакуация жасау ү шін немесе жұ мысты уақ ытша жү ргізе тұ ру ү шін, норманың 15-20% қ ұ райтын)

· Кезекші жарық тандыру – норманың 25-30% қ ұ райтын болып бө лінеді.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Жарық тың адам ағ засына қ андай ә серлері бар?

2. Жарық қ ұ рылысын қ андай теориялармен тү сіндірміз?

3. Жарық тың негізгі кө рсеткіштері қ андай?

4. Жұ мыс орындарын жарық тандыруғ а қ андай санитарлық -гигиеналық талаптар қ ойылады?

5. Жұ мыс орындарын жарық тандырудың қ андай тә сілдерін білеміз?

Дә ріс 12. Қ ауіпсіздік техникасының негіздері. Электр тоғ ынан қ орғ аудың техникалық қ ұ ралдары жә не ұ йымдастыру жолдары Ө ндіріс қ ұ рал-жабдық тарына жә не ө ндіріс процестеріне қ ойылатын қ ауіпсіздік талаптары

Қ азіргі кезде электр тоғ ы ө мірде, шаруашылық та жиі пайдаланылады, оның кө мегімен нелер ауыр деген жұ мыстар жең ілдейді, ө ндірс мә дениеті жоғ арылайды. Ауыл шаруашылығ ында электр тоғ ының айнымалы /≈ / тү рі қ олданылады, ол тө рт сым арқ ылы беріледі, жиілігі 50-Гц, кернеулігі 300 В.

Электр тоғ ының қ ауіптілігі сонда, ө йткені оны кө збен кө рмейміз

Сонымен, электр тоғ ының адам организміне қ андай ә сері бар десек, олар: жылулық (термикалық ); химиялық; биологиялық; механикалық.

Электр тоғ ының ә серінен адам екі тү рлі жарақ ат алады:

1. Электрожарақ атдегеніміз электр тоғ ының жә не электр доғ асының ә серінен пайда болғ ан зиянды айтады.

Электр соқ қ ы дегеніміз тірі ткандардың ретсіз жұ мысын қ оздыратын процесс.

Электр соқ қ ының ә серінен организм ткандары тө рт тү рлі патологиялық ө згерістерге ұ шырайды:

1. Бұ лшық еттердің тітіркенуі /тартылуы/ адам есінен танбайды.

2. Бұ лшық еттердің тітіркенуі адам есінен танады, ө здігінен босай алмайды.

3. Жарақ аттануша есінен танып, тыныс жә не жү рек жұ мысының жү йесібұ зылады.

4. Клиникалық ө лім.

Электрошок дегеніміз электр тоғ ының ә серінен болатын адам организміндегі жү йке рефлекторының ө згерісі.

Электр тоғ ының зақ ымдаушы ә серлері /факторлары/:

1. Электр тоғ ының тү ріне байланысты, олар: =, ≈

2. Электртоғ ының жиілігіне, Гц /f/ бізде айнымалы тоқ кө зі /≈ / пайдаланылады да жиілігі 50 Гц, ал адам организміне қ ауіптісі 20 1000 Гц.

3. Электр тоғ ының кү шіне байланысты, J, А, мА. Адам организміне ә сер ететін ең кіші токтың мө лшері 0, 5... 1, 5 мА, жібермейтін ток 10... 15 мА, қ ауіпті ток 50 мА жә не одан жоғ ары.

4. Электр тоғ ының кернеулігі, И, В, біз пайдаланатын электр кө здерінде 127, 220, 380В болады, бұ лардың бә рі тірі организмдерге қ ауіпті, қ ауіпсізі 12, 24, 36В.

5. Тоқ тың денеден ө ту уақ ытына байланысты Т, С, уақ ыттың мө лшері 1... 30 с болуы мү мкін.

6. Адам денесінің кедергісіне байланысты R, Ом. Адам денесінің кедергісі 100000... 500 Ом арсында болады.

Ескерту-тері диэлектрик, қ ан мен бұ лшық еттер ө ткізгіш болып саналады.

7. Адамның электр тоғ ына жанасу тү рінен, олар: бір фазалы, екі фазалы болуы мү мкін.

8. қ оршағ ан ортаның жағ дайына байланысты: олар қ ұ рғ ақ болуы, ылғ алды болуы, ионданғ ан болуы мү мкін..

Тоқ кө зінің қ ауптілігіне байланысты ө неркә сіп қ ұ рылыстары ү шке бө лінеді:

1. Қ ауптілігі жоғ ары емес қ ұ рылыстар - іші қ ұ рғ ақ жә не диэлектрикалық едені бар қ ұ рылыстар /қ осалқ ы бө лмелер, инкубаторлар т. б. /, қ ол шамы, 36В.

2. Қ ауіптілігі жоғ ары қ ұ рылыстар – едені кірпіш, бетон, ағ аш болады да, бір қ ауіпті ө ндіріс факторы болады, ол ылғ алдылық 755 процент, 24В.

3. Қ ауптілігі ө те жоғ ары қ ұ рылыстар – екі ө ндіріс қ аупі бар қ ұ рылыстар – жоғ ары ылғ алдылық жә не зиянды заттар, қ ол шамы 12В.

ГОСТ бойынша «электр қ ондырғ ыларының қ ұ рылысы» «ПУЭ» жә не «ЭВЛ электр қ ондырғ ыларын пайдалану тә ртібі» ПТЗ т. б. қ ұ жаттар бойынша жү ргізіледі.

Электр қ ондырғ ыларының қ ауіптілігін азайтудың мынадай техникалық тү рлері бар:

1. Қ ос бейтараптандыру дегеніміз бір тоқ қ абылдағ ыштағ ы екі оң ашаландырылғ ан бейтарап қ ондырғ ы, олардың біреуі-жұ мысшы, екіншісі-қ осымша болады. Оладың паспортында белгі болады. Бұ ндай белгі трансформаторларда кезігеді.

2. Потециалды тең естіру дегеніміз жанасу жә не қ адам аралық кернеулікті азайту ә дісі.

3. Қ орғ ау айыркы – тез іске қ осылатын автоматтандырылғ ан тоқ кө зін айырғ ыш.

4. Кіші кернеулікті пайдалану ә дісі – кішірейткіш трансформаторлар, тү зеткіштер арқ ылы.

5. Тоқ кө зіне қ ол жетпестігін қ амтамасыз ету арқ ылы.

6. Жермен тұ йық тандыру - ә дейі істелген қ орғ ағ ышты жермен тұ йық тандыру арқ ылы.

Жермен тұ йық тандыру жанасу мен қ адам аралық кернеулікті тө мендетеді.

7. Нө лдік сыммен тұ йық тандыру.

IV. Эл. тоғ ынан жарақ ат алғ ан адамғ а кө мек кө рсетуші ө зі тоқ кө зіне тү сіп қ алмау жағ ын ойластырғ аны абзал. Жарақ аттанушыны тоқ кө зінен ажырату. Жә бірденген адамды киімнен ұ стап тоқ кө зінен босатады.

Тоқ кө зінен босатқ аннан кейін алғ ашқ ы кө мек кө рсету жолдарын қ арастыру керек.

Қ андай да болмасын ө ндіріс ортасының ең беккерге ә сер ететін зиянды жә не қ ауіпті факторлары болатынын жоғ арыда атап ө ттік.

Яғ ни, ең бек қ ауіпсіздігі дегеніміз – жұ мысшығ а (қ ызметкерге) қ ауіпті-зиянды ө ндіріс факторлары ә сер етпейтін ең бек шарты. Осындай ең бек шартын ұ йымдастыру ү шін белгілі бір ережелерді сақ тап, нақ ты шараларды іске асыру қ ажет екен.

Қ ауіпсіздік техникасы дегеніміз – ұ йымдастырушылық жә не техникалық шаралардың, жабдық тардың кө мегімен жұ мысшығ а ө ндірістің қ аціпті факторлар ә серін болдырмау (жұ мысшыларды қ ауіпсіздік техника ережелерімен таныстыру, қ ажетті қ ұ рал-жабдық тармен қ амтамасыз ету, технологиялық процесті дұ рыс ұ йымдастыру, оны жетілдіру, автоматтандыру т. с. с. )

1. Ө ндірісте қ ауіпті жағ дайды тудырмас ү шін онда пайдаланылатын қ ұ рал-жабдық, қ ұ рылғ ыларғ а тө мендегідей талаптар қ ойылады:

1. Қ ұ рылғ ыларды, жабдық тарды жобалау, қ ұ растыру кезінде олардың қ ауіпсіздігі талаптарына сә йкес жасалуы.

2. Ө ндірістік қ ұ рылғ ылар, оларды іске қ осу, пайдалану, жө ндеу, сақ тау кездерінде қ ауіпсіз болып, қ оршағ ан ортағ а зиян ә келмеуі қ ажет.

3. Қ ұ рал-жабдық тың қ ұ рылғ ысы, қ орғ ау, сақ тандырғ ыш бө лшектермен жабдық талғ ан, автоматтандыруғ а, механикаландыруғ а ың ғ айлы, эргономикалық жә не кө ркемдік талаптарғ а сай болуы қ ажет.

4. Қ ұ рал-жабдық – оғ ан сыртқ ы ортаның зиянды ә серіне тө теп беріп, жарылғ ыштық, ө рт қ аупін тудырмайтын болуы қ ажет.

5. Қ ұ рал-жабдық тың жасалғ ан материалдары белгілі беріктік, тө зімділік дә режелерін қ амтамасыз етіп, оны алыстан басқ ару, белгі беру, ө лшеу аспаптарымен қ амтамасыз етілуі керек.

6. Арнайы талап

а) Тамақ шикізатымен жанасатын қ ұ рал-жабдық тардың бө лшектеріне антикоррозиялық қ асиет беріліп шикізатқ а зиянды ә сері болмауы қ ажет (иіс, дә м).

б) Жасалғ ан материалдары сілті, қ ышқ ыл, тұ здардың ә серіне тө зімді, жоғ арғ ы немесе тө менгі температурадан қ асиетін ө згертпейтін, жү йенің тұ йық тылығ ын сақ тайтын, жұ мыстан соң беттері тамақ қ алдық тарынан, кірден оң ай тазаратындай болуы қ ажет.

в) Қ ұ рал-жабдық шаң -тозаң, зиянды газдарды ұ стау қ ұ рылғ ысымен жабдық талып, міндетті тү рде санитарлық -техникалық шарттарғ а сай болуы қ ажет (шу, діріл, ө рт қ аупі, т. с. с. ).

Технологиялық процестерге қ ойылатын Е. Қ. -гі талаптары (бұ л талаптар техникалық қ ұ жаттарда кө рсетіледі):

– Технологиялық процестерді басқ аруғ а, онымен жұ мыс істеуге, сол процесті кә сіби игерген, денсаулығ ы жақ сы жә не қ ауіпсіздік техникасы ережелері-мен танысқ ан адамдар жіберіледі.

– Технологиялық тізбектер мен жұ мыс орындарындағ ы жағ дайлар санитар-лық -техникалық, кө ркемдік, гигиеналық талаптарғ а сай болуы қ ажет (микроклимат, жұ мысты ұ йымдастыру, жарық, шу, діріл, асхана, демалыс, жұ мыс уақ ыты, т. с. с. )

– Ә кімшілік ең бекті дұ рыс ұ йымдастырып (дем алу, жү к кө теру, бірқ алыпты-лық ты азайту), ұ жымдық қ орғ ау, ең бекті механикаландыру, автоматтанды-ру ә дістерін іске асырып, ең беккерлерді арнайы киім, ж/б қ орғ ау қ ұ ралдары қ амтамасыз етулері қ ажет.

– Технологиялық қ ұ рылғ ылардың орналасуы, шикізат, ө нім, қ алдық тардың орналасуы қ олайлы болып, ең беккерлердің қ ауіпсіздігіне ә сер етпеуі қ ажет.

Дә ріс 13. Қ ауіпсіздік техникасының негіздері. Технологиялық қ ұ рал-жабдық тарды пайдалану кезіндегі қ ауіпсіздік шарттары. Қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етуге арналғ ан техникалық қ ұ рылғ ылар.

I. Жалпы ө ндірістік қ ұ рылғ ыларғ а негізгі ө ндірісті жү ргізуге қ ажетті қ осымша ө ндіріс бө лімшелері жатады.

Қ ысыммен жұ мыс істейтін ыдыстарғ а химиялық, жылулық процестерді атқ аруғ а арналғ ан, газдар мен сұ йық тарды сақ тауғ а, тасуғ а арналғ ан тұ йық ыдыстар жатады. Жоғ арғ ы қ ысыммен жұ мыс істейтін ыдыстар – қ осымша қ ауіпсіздік ережелерін сақ тауды қ ажет ететін қ ұ рылғ ыларғ а жатады.

Қ азандық тарды бақ ылайтын мемелекеттік органды – сала аралық тау-кен техникалық инспекция дейді. Ә р кә сіп орын қ азандық тардың жұ мысын, техни-калық жағ дайын жылына бір тексеріп, бақ ылау органдарына тіркеттіріп отыру-лары қ ажет.

Қ азандық тарда жұ мыс істеуге жасы 18-ге толғ ан, дә рігерлік тексеруден ө ткен, қ ұ жаттары бар мамандар жіберіледі. Қ азандық ты тө тенше жағ дайда тоқ тату ә дісі

- отын жә не ауа беруді тоқ тату; тарту (тағ у) азайту

- от жанатын жерден ыстық шоқ ты тез алу

- шоқ алынғ ан соң тү тін жү ретін жолдарды ашу (заслонка клеш есігін)

- қ азандық ты негізгі бу, жылу жү йесінен ажырату.

Аммиакты (суыту) тоң азытқ ыш қ ондырғ ылар.

Аммиак ө те кү шті улы зат. Ол кө зге, дем алу органдарына, жү рек бұ лшық еттеріне жә не тамақ, мұ рынның жұ қ а сілекей қ абық тарына ә сер етеді. Сұ йық аммиак теріні кү йдіреді.

Сондық тан, машиналар бө ліміне немесе тоң азытқ ыш камераларғ а ерекше талаптар қ ойылады. Бө лмелердің есік, терезелері ү лкен жә не сыртқ а ашылатын болулары қ ажет. Қ ұ бырлар кө к, сары, қ ызыл, сұ р тү рге боялуы керек. Бө лмелердің желдету жү йелеріне де қ осымша талаптар қ ойылады.

Тоң азытқ ыш қ ондырғ ыларда жұ мыс істейтін адамдар жылына бір рет қ ауіпсіздік ережелерінен емтихан тапсырып отырады. Жұ мыс орындарында жұ мыс режимі жазылып отыратын кітап ә рбір екі сағ атта бір толтырылып отырылуы қ ажет. Машина бө лімінде противогаз, резина қ олғ ап жә не аптечка болуы керек. Компрессордағ ы сақ тық клапандарын жылына бір рет, аппараттағ ыларын 6 айда бір, манометрлерді 6 айда бір рет тексереді. Аммиак ыдыстарын тексеру, қ ысыммен жұ мыс істейтін ыдыстарды тексерумен бірдей.

Ауа компрессоры қ ондырғ ыларын бақ ылау - ө лшеу аспаптарымен, серіппелі сақ тық клапандарымен, автоматты қ ысым реттегішпен жабдық тайды. Сонымен қ атар суытқ ыштағ ы су азайғ ан кезде компрессорды тоқ тататын автоматты жү йе болуы қ ажет.

⇐ Предыдущая 15 16 17 18 192021 22 23 24 Следующая ⇒