229-бап. Шартқа қатысушылардың ортақ iстерiн жүргiзу

Бiрлескен қ ызмет туралы шартқ а қ атысушылардың ортақ iстерiн жү ргiзу олардың ортақ келісімi бойынша жү зеге асырылады. Ө зара келісу бойынша олар бiрлескен қ ызметке басшылық етудi жә не ортақ iстердi жү ргiзудi, бұ л жағ дайда шартқ а қ алғ ан қ атысушылар берген сенімхат негiзiнде ә рекет ететін қ атысушылардың бiрiне немесе осы Кодекстің 823-бабында кө зделген жағ дайда ү шінші тұ лғ ағ а тапсыра алады.

Ескерту. 229-бап жаң а редакцияда - Қ Р 02. 07. 2018 № 166-VІ (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

230-бап. Шартқ а қ атысушылардың ортақ мү лкi

1. Бiрлескен қ ызмет туралы шартқ а қ атысушылар ө з мақ саттарына жету ү шiн жарналарын ақ шалай немесе басқ а мү лiкпен, не ең бек ү лесi арқ ылы қ осады.

2. Шартқ а қ атысушылардың ақ шалай немесе ө зге де мү лiктiк жарналары, сондай-ақ олардың бiрлескен қ ызметi нә тижесiнде жасалғ ан немесе сатып алынғ ан мү лiк олардың ортақ ү лестi меншiгi болып табылады.

3. Алынып тасталды - Қ Р 1998. 03. 02 N 211 Заң ымен.

4. Шартқ а қ атысушылардың мү лкiне осы Кодекстiң ортақ ү лестi меншiк туралы қ алыптары қ олданылады, егер осы тараудың нормаларында ө згеше кө зделмесе, басқ а заң актiлерiмен немесе бiрлескен қ ызмет туралы шартпен.

Ескерту. 230-бапқ а ө згеріс енгiзiлдi - Қ Р 1998. 03. 02 N 211 Заң ымен.

231-бап. Шартқ а қ атысушылардың ортақ шығ ындары мен залалдары

Бiрлескен қ ызметi бойынша ортақ шығ ындарды жә не соның нә тижесiнде пайда болғ ан залалдарды жабу тә ртiбi қ атысушылардың шартымен белгiленедi. Егер шартта мұ ндай тә ртiп кө зделмесе, ортақ шығ ындар мен залалдар шартқ а қ атысушылардың ортақ мү лкi есебiнен жабылады, ал жетпей қ алғ ан сомалар олардың арасында осы мү лiктегi ү лестерiне қ арай бө лiнiп салынады.

Ескерту. 231-бапқ а ө згерту енгiзiлдi - Қ азақ стан Республикасының 1998. 03. 02. N 211 Заң ымен.

232-бап. Бiрлескен қ ызметке қ атысу қ ұ қ ығ ын беру жә не қ атысудан бас тарту

1. Бiрлескен қ ызметке қ атысу қ ұ қ ығ ын беру бiрлескен қ ызмет туралы шартқ а (жай серiктестiк шартына) қ атысушылардың келiсiмiмен ғ ана жү зеге асырылуы мү мкiн.

2. Бiрлескен қ ызмет туралы шартқ а (жай серiктестiк шартына) қ атысушы ө з қ алауы бойынша бiрлескен қ ызметке қ атысудан бас тартуғ а қ ұ қ ылы.

3. Бiрлескен қ ызметке қ атысушылардың қ айсы бiреуiнiң қ атысудан бас тартуы салдарынан келтiрiлген залалдар, егер бiрлескен қ ызмет туралы шартта (жай серiктестiк шартында) ө згеше кө зделмесе, толық кө лемiнде ө ндiрiлiп алынады.

233-бап. Консорциум

1. Консорциум - бiрлескен шаруашылық қ ызмет туралы шарт негiзiнде заң ды тұ лғ алар нақ ты шаруашылық мiндеттерiн шешу ү шiн белгiлi бiр ресурстарды бiрiктiрiп, кү ш-жiгердi ү йлестiретiн ерiктi тү рде тең қ ұ қ ық ты уақ ытша одақ (бiрлестiк).

2. Консорциумғ а қ атысушылар ө здерiнiң шаруашылық дербестiгiн сақ тап қ алады жә не басқ а консорциумдардың, қ ауымдастық тардың қ ызметiне қ атыса алады.

Консорциумғ а қ атысушылардың арасындағ ы қ атынастар шарт негiзiнде қ ұ рылады.

3. Консорциумды басқ ару консорциумғ а қ атысушылардың консорциалдық келiсiмiне сә йкес жү зеге асырылады.

4. Консорциумғ а қ атысушылар, егер консорциалдық келiсiмде ө згеше ескертiлмесе, консорциум қ ызметiне байланысты мiндеттемелер бойынша ортақ жауапты болады.

5. Консорциум ө з қ ызметiн алдына қ ойғ ан мiндеттерiн орындағ аннан кейiн немесе оғ ан қ атысушылардың шешiмi бойынша тоқ татады.

Ескерту. 233-бапқ а ө згерту енгiзiлдi - Қ азақ стан Республикасының 1998. 03. 02. N 211 Заң ымен.

234-бап. Бiрлескен қ ызметтiң жекелеген тү рлерi туралы ережелер

Бiрлескен қ ызметтiң жекелеген тү рлерi осы Кодекске Қ азақ стан Республикасының заң дарына сә йкес реттеледi.

13-тарау. Меншік қ ұ қ ығ ына жә не ө зге
де заттық қ ұ қ ық тарғ а ие болу

235-бап. Меншiк қ ұ қ ығ ына ие болу негiздерi

1. Егер шартта немесе заң дарда ө згеше кө зделмесе, жаң а затқ а меншiк қ ұ қ ығ ы оны дайындағ ан немесе жасағ ан тұ лғ ағ а тиедi.

Мү лiктi пайдалану нә тижесiнде алынғ ан жемiстерге, ө нiмге, табысқ а меншiк қ ұ қ ығ ы осы Кодекстiң 123-бабынасә йкес алынады.

2. Меншiк иесi бар мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ына басқ а адам сатып алу-сату, айырбастау, сыйғ а тарту немесе осы мү лiктi иелiктен айыру туралы ө зге мә мiленiң негiзiнде ие болуы мү мкiн.

Азамат қ айтыс болғ ан ретте оғ ан тиесiлi мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ы ө сиетке немесе заң ғ а сә йкес мұ рагерлiк бойынша басқ а адамдарғ а кө шедi.

Заң ды тұ лғ а қ айта ұ йымдастырылғ ан ретте оғ ан тиесiлi мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ы қ айта қ ұ рылғ ан заң ды тұ лғ аның қ ұ қ ық ты мирасқ орларына - заң ды тұ лғ аларғ а кө шедi (осы Кодекстiң 46-бабы).

Меншiк иесiнiң мү лкiн меншiк иесiнiң еркiнен тыс басқ а тұ лғ ағ а беруге осы Кодексте кө зделгеннен басқ а реттерде жол берiлмейдi.

3. Осы Кодексте кө зделген реттер мен тә ртiп бойынша тұ лғ а меншiк иесi жоқ мү лiкке, меншiк иесi белгiсiз мү лiкке, не меншiк иесi бас тартқ ан немесе ө зге негiздер бойынша ол меншiк қ ұ қ ығ ын жоғ алтқ ан мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ын алуы мү мкiн.

3-1. Мемлекет Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген жағ дайларда жә не тә ртіппен жер учаскесін реквизициялау, мемлекет меншігіне алу, оның ішінде мемлекет мұ қ тажы ү шін мә жбү рлеп алып қ ою кезінде, сондай-ақ жер учаскесін алып қ оюғ а байланысты жылжымайтын мү лікті иеліктен шығ ару кезінде мү лікке меншік қ ұ қ ығ ына ие болады.

4. Тұ тыну (тұ рғ ын ү й, тұ рғ ын ү й-қ ұ рылыс, саяжай, гараж немесе ө зге) кооперативiнiң мү шелерi, жарна жинақ тауғ а қ ұ қ ығ ы бар, пә тер, саяжай, гараж жә не кооператив осы адамдардың пайдалануына берген ө зге де ү й-жай ү шiн ө зiнiң ү лестiк жарнасын толық тө леген басқ а да адамдар аталғ ан мү лiктiң меншiк қ ұ қ ығ ына ие болады.

Ескерту. 235-бапқ а ө згерту енгiзiлдi - Қ Р 2011. 03. 01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

236-бап. Жаң адан жасалып жатқ ан қ озғ алмайтын мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ының пайда болуы

1. Жаң адан тұ рғ ызылғ ан жылжымайтын мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ы мемлекеттік тіркеу кезінен бастап туындайды.

2. Егер заң қ ұ жаттарында немесе шартта қ ұ рылысы аяқ талғ ан объектiлердi қ абылдап алу кө зделген болса, онда тиiстi мү лiктi жасау осылайша қ абылдап алынғ ан кезден бастап аяқ талғ ан болып есептеледi.

3. Алып тасталды - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

4. Жаң адан тұ рғ ызылғ ан жылжымайтын мү лiкке қ ұ қ ық ты мемлекеттік тіркеу кезіне дейін мү лікке материалдар мен жылжымайтын мү лік тұ рғ ызылатын басқ а мү лікке меншік қ ұ қ ығ ы туралы қ ағ идалар қ олданылады.

Ескерту. 236-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

237-бап. Ө ң деу

1. Шартта ө згеше кө зделмегендiктен, адам ө зiне тиесiлi емес материалдарды ө ң деу арқ ылы дайындағ ан жаң а қ озғ алатын затқ а меншiк қ ұ қ ығ ын материалдардың меншiк иесi алады.

Алайда, егер ө ң деу қ ұ ны материалдардың қ ұ нынан едә уiр асып кетсе, жаң а затқ а меншiк қ ұ қ ығ ын адал жұ мыс iстеп, ө ң деудi ө зi ү шiн жү зеге асырғ ан адам алады.

2. Егер шартта ө згеше кө зделмесе, ө з материалдарынан дайындалғ ан затқ а меншiк қ ұ қ ығ ын алғ ан материалдардың меншiк иесi ол затты ө ң деудi жү зеге асырғ ан адамғ а оның қ ұ нын ө теуге, ал ол адам жаң а затқ а меншiк қ ұ қ ығ ын алғ ан ретте соң ғ ысы материалдардың меншiк иесiне олардың қ ұ нын қ айтаруғ а мiндеттi.

3. Ө ң деудi жү зеге асырғ ан адамның ық ылассыз ә рекеттерiнiң нә тижесiнде материалынан айрылғ ан меншiк иесi жаң а затты ө з меншiгiне берудi жә не ө зiне келтiрiлген залалдардың орнын толтыруды талап етуге қ ұ қ ылы.

238-бап. Шарт бойынша мү лiк алушының меншiк қ ұ қ ығ ы пайда болатын кез

1. Шарт бойынша мү лiк алушының меншiк қ ұ қ ығ ы, егер заң қ ұ жаттарында немесе шартта ө згеше кө зделмесе, зат берiлген кезден бастап пайда болады.

1-1. Егер шарт бойынша мү лікті иеленушінің меншік қ ұ қ ығ ы мемлекеттік тіркелуге жататын болса, онда мү лікті иеленушінің меншік қ ұ қ ығ ы, егер заң намалық актілерде ө згеше кө зделмесе, осындай тіркеу жасалғ ан кезден бастап туындайды.

2. Егер мү лiктi иелiктен айыру туралы шарт мемлекеттiк тiркеуге немесе нотариалдық куә ландыруғ а жататын болса, алушының меншiк қ ұ қ ығ ы тiркелген немесе нотариат куә ландырғ ан кезден бастап, ал шартты нотариаттың куә ландыруы да, мемлекеттiк тiркеу де қ ажет болғ ан жағ дайда ол тiркелген кезден бастап пайда болады.

Ескерту. 238-бапқ а ө згеріс енгiзiлдi - Қ Р 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

239-бап. Заттардың берiлуi

1. Заттардың алушығ а тапсырылуы, сол сияқ ты, егер заң дарда немесе шартта ө згеше кө зделмесе, алушығ а жө нелту ү шiн кө лiк ұ йымына ө ткiзу жә не иелiктен айырылғ ан заттарды жеткiзiп беру мiндеттемесiнсiз алушығ а салып жiберу ү шiн почтағ а ө ткiзу-берiлу деп танылады.

2. Егер затты иелiктен айыру туралы шартты жасасу кезiнде-ақ ол алушының иелiгiнде болса, зат оғ ан сол кезден бастап берiлген деп танылады. Затқ а коносамент немесе ө зге де ө кiмшi қ ұ жат беру заттарды беруге тең естiрiледi.

240-бап. Иелену мерзiмi

1. Мү лiктiң меншiк иесi болып табылмайтын, бiрақ ө зiнiң жеке қ озғ алмайтын мү лкiндей жеті жыл бойы, не ө зге мү лiктi кем дегенде бес жыл адал, ашық жә не ұ дайы иеленген азамат немесе заң ды тұ лғ а ол мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ын (иелену мерзiмiн) алады.

Мемлекеттiк тiркеуге жататын қ озғ алмайтын жә не ө зге де мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ы бұ л мү лiктi иелену мерзiмiне сә йкес алғ ан тұ лғ ада осындай тiркеу кезiнен бастап пайда болады.

2. Мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ын алғ анғ а дейiн оларды ө з мү лкiндей иеленушi азамат немесе заң ды тұ лғ а ө з иелiгiн мү лiктiң меншiк иелерi болып табылмайтын, сондай-ақ заң қ ұ жаттарында немесе шартта кө зделген ө зге де негiздерге сә йкес оларды иеленуге қ ұ қ ығ ы жоқ ү шiншi жақ тардан қ орғ ауғ а қ ұ қ ылы.

3. Иелену мерзiмiне жү гiнетiн азамат немесе заң ды тұ лғ аның ө здерi қ ұ қ ық ты мирасқ орлары болып табылатын тұ лғ аның осы затқ а иелiк еткен уақ ытының бә рiн ө з иелiгiне қ осып алуына болады.

4. Иелену мерзімінің ө туі затты иеленген кезден басталады.

5. Алып тасталды - Қ Р 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.
Ескерту. 240-бапқ а ө згеріс енгiзiлдi - Қ Р 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), 2011. 07. 22 № 479-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

241-бап. Жинауғ а не аулауғ а арналғ ан кө пшiлiк қ олды заттарды меншiкке айналдыру

Заң дарғ а, жергiлiктi ә дет-ғ ұ рыпқ а немесе меншiк иесi берген жалпы рұ қ сатқ а сә йкес ормандарда, бө гендерде немесе басқ а аумақ та жидек теруге, балық аулауғ а, аң аулауғ а, басқ а нә рселердi жинауғ а немесе аулауғ а жол берiлген ретте, тиiстi заттарғ а меншiк қ ұ қ ығ ын оларды жинауды жә не аулауды жү зеге асырғ ан адам алады.

242-бап. Иесiз заттар

1. Меншiк иесi жоқ немесе меншiк иесi белгiсiз зат не меншiк иесi оның меншiк қ ұ қ ығ ынан бас тартқ ан зат иесiз болып табылады.

2. Егер меншiк иесi бас тартқ ан заттарғ а меншiк қ ұ қ ығ ын алу туралы (осы Кодекстiң 243-бабы), олжа туралы (осы Кодекстiң 245-бабы), қ араусыз жануарлар туралы (осы Кодекстiң 246-бабы) жә не қ азына (осы Кодекстiң 247-бабы) туралы ережелер терiске шығ армаса, иелену кө нелiгiне (осы Кодекстiң 240-бабы) сә йкес иесiз қ озғ алмалы заттарғ а меншiк қ ұ қ ығ ы алынуы мү мкiн.

3. Иесi жоқ жылжымайтын заттарды олар табылғ ан аумақ тағ ы республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың, аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың жергілікті атқ арушы органдарының ө тініші бойынша жылжымайтын мү лiктi мемлекеттiк тiркеудi жү зеге асыратын орган есепке алады. Жергілікті атқ арушы орган иесi жоқ жылжымайтын зат есепке алынғ ан кү ннен бастап бiр жыл ө ткен соң бұ л затты коммуналдық меншiкке тү стi деп тану туралы талап қ ойып сотқ а жү гiнеді.

Егер меншік иесі бұ л туралы жариялау арқ ылы меншік қ ұ қ ығ ынан бас тартқ ан жағ дайда, жергілікті атқ арушы орган бас тарту туралы жарияланғ ан кезден бастап бұ л затты коммуналдық меншiкке тү стi деп тану туралы талаппен сотқ а жү гiнеді.

Коммуналдық меншікке тү скен мү лікті есепке алу, сақ тау, бағ алау, одан ә рі пайдалану жә не ө ткізу жө ніндегі жұ мыстарды ұ йымдастыруды жергілікті атқ арушы орган жү зеге асырады.

Осындай мү лікті ө зінің меншігі ретінде иеленетін азаматтардағ ы немесе мемлекеттік емес заң ды тұ лғ алардағ ы иесі жоқ жылжымайтын заттар есепке алынбайды жә не коммуналдық меншікке берілмейді.

Мемлекеттік меншікке тү скен мү лікті есепке алу, сақ тау, бағ алау, одан ә рі пайдалану жә не ө ткізу тә ртібін Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі айқ ындайды.

Осындай мү лікке басқ а тұ лғ аның меншік қ ұ қ ығ ы туындағ анғ а дейін кез келген уақ ытта меншік иесі ө зіне тиесілі жылжымайтын затты иесі жоқ зат ретінде есептен шығ ару туралы ө тініш жасауғ а жә не оны ө зінің іс жү зіндегі иелігіне қ айта алуғ а қ ұ қ ылы.

Ескерту. 242-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2001. 12. 24 № 276 (2002. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2004. 12. 20. № 13 (2005. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2006. 06. 22. № 147, 2007. 01. 12 № 225, 2011. 03. 01 № 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2011. 07. 22 № 479-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

243-бап. Меншiк иесi бас тартқ ан жылжымалы заттар

1. Меншiк иесi тастағ ан немесе оларғ а меншiк қ ұ қ ығ ынан бас тарту мақ сатымен ө згеше тү рде қ алдырып кеткен жылжымалы заттар (тасталғ ан заттар) осы баптың 2-тармағ ында кө зделген тә ртiппен басқ а адамдардың ө з меншiгiне айналдырылуы мү мкiн.

2. Меншiгiнде, иелiгiнде немесе пайдалануында қ ұ ны жиырма айлық есептiк кө рсеткiшке сә йкес сомадан кө рiнеу тө мен тасталғ ан мү лiк не тасталғ ан металл сынық тары, жарамсыз ө нiм жатқ ан жер учаскесi бар адамның ол заттарды пайдалануғ а кiрiсiп немесе осы заттарды меншiгiне қ аратқ андығ ына куә болатын ө зге де iс-ә рекет жасап, оларды ө з меншiгiне айналдыруғ а қ ұ қ ығ ы бар.

Басқ а тасталғ ан заттар, егер осы адамның арызы бойынша оларды сот иесiз деп таныса, оларды иеленуге кiрiскен тұ лғ аның меншiгiне кiредi.

Ескерту. 243-бап жаң а редакцияда - Қ азақ стан Республикасының 1998. 03. 02. № 211 Заң ымен.

244-бап. Ө з бетiмен салынғ ан қ ұ рылыс

1. Мемлекетке тиесілі, жер учаскелері болып қ алыптаспағ ан жерде, қ ұ рылысты жү зеге асырғ ан тұ лғ ағ а тиесілі емес жер учаскесінде салынғ ан, сондай-ақ бұ л ү шін Қ азақ стан Республикасының жер заң намасына, Қ азақ стан Республикасындағ ы сә улет, қ ала қ ұ рылысы жә не қ ұ рылыс қ ызметі туралы заң намағ а жә не Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң намасына сә йкес қ ажетті рұ қ сат алынбай салынғ ан тұ рғ ын ү й, басқ а да қ ұ рылыс, ғ имарат немесе ө зге де жылжымайтын мү лік ө з бетінше салынғ ан қ ұ рылыс болып табылады.

2. Ө з бетiмен қ ұ рылыс салуды жү зеге асырғ ан адам оғ ан меншiк қ ұ қ ығ ын алмайды. Оның қ ұ рылысқ а билiк етуге - сатуғ а, сыйғ а тартуғ а, жалғ а беруге, басқ а да мә мiлелер жасауғ а - қ ұ қ ығ ы жоқ.

Ө з бетiмен салынғ ан қ ұ рылыс, осы баптың 3 жә не 4-тармақ тарында кө зделгеннен басқ а реттерде, оны жү зеге асырғ ан адамның есебiнен бұ зылуғ а тиiс.

3. Ө зiне тиесiлi емес жер учаскесiне қ ұ рылысты жү зеге асырғ ан адамғ а бұ л учаске салынғ ан қ ұ рылысты орналастыру ү шiн осы адамғ а белгiленген тә ртiп бойынша берiлген жағ дайда ғ ана ө з бетiмен салынғ ан қ ұ рылысқ а меншiк қ ұ қ ығ ы танылады.

Қ ұ рылыс салушының ө зiне тиесiлi емес жер учаскесiнде, мемлекетке тиесілі жерлерді қ оспағ анда, ө з бетімен қ ұ рылыс салуғ а меншік қ ұ қ ығ ын сот Қ азақ стан Республикасының сә улет, қ ала қ ұ рылысы жә не қ ұ рылыс қ ызметі туралы заң намасының талаптарына қ ұ рылыс сә йкес келген жағ дайда жер учаскесі иесіне ө темақ ы тө лене отырып, соң ғ ысының бұ ғ ан келісімі болғ ан кезде тануы мү мкін.

Сот сондай-ақ қ ұ рылыс салынғ ан жер учаскесi ө зiнiң заң ды пайдалануында болғ ан адамның ө з бетiмен салынғ ан қ ұ рылысқ а меншiк қ ұ қ ығ ын тануы мү мкiн. Бұ л ретте қ ұ рылысқ а меншiк қ ұ қ ығ ы танылғ ан адам оны жү зеге асырғ ан адамды сот белгiлеген мө лшерде қ ұ рылысқ а жұ мсағ ан шығ ындарын ө тейдi.

Егер қ ұ рылысты сақ тап қ алу басқ а адамдардың қ ұ қ ық тарын жә не заң мен қ орғ алатын мү дделерiн бұ зуғ а ә келiп соқ тырса не азаматтардың ө мiрi мен денсаулығ ына қ ауiп тө ндiретiн болса, аталғ ан адамдардың ө з бетiмен салынғ ан қ ұ рылысқ а меншiк қ ұ қ ығ ын тануғ а болмайды.

4. Мемлекетке тиесілі жә не жер пайдалануындағ ы емес жер учаскелерінде (жер учаскелері болып қ алыптаспағ ан жерде) тұ лғ а ө з бетінше тұ рғ ызғ ан қ ұ рылыс ә леуметтiк-экономикалық тұ рғ ыдан орындылығ ы ескерiле отырып, қ ұ рылыс шығ ындары сот айқ ындағ ан мө лшерде ө теліп, коммуналдық меншiкке берiледі.

Мемлекеттік жер пайдаланушылардың жер пайдалануындағ ы жер учаскесінде ө з бетінше қ ұ рылыс салуды жү зеге асырғ ан кезде ө з бетінше салынғ ан қ ұ рылыс ә леуметтiк-экономикалық тұ рғ ыдан орындылығ ы ескерiле отырып, қ ұ рылыс шығ ындары сот айқ ындағ ан мө лшерде бюджет қ аражатынан ө теліп, коммуналдық меншiкке берiледі.

Ескерту. 244-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011. 03. 01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2012. 04. 27 N 15-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

245-бап. Олжа

1. Жоғ алғ ан затты тауып алушы бұ л туралы оны жоғ алтқ ан адамғ а немесе заттың меншiк иесiне немесе оны алуғ а қ ұ қ ығ ы бар ө зiне белгiлi басқ а адамдардың бiреуiне дереу хабарлауғ а жә не табылғ ан затты оғ ан қ айтаруғ а мiндеттi.

Егер зат ү й-жайдың iшiнде немесе кө лiкте табылғ ан болса, ол сол ү й-жайдың немесе кө лiктiң иесi болып табылатын адамғ а тапсырылуғ а тиiс. Мұ ндай ретте осы иеленушi затты тапқ ан адамның қ ұ қ ық тарын иеленiп, оның мiндеттерiн мойнына алады.

2. Егер табылғ ан затты алуғ а қ ұ қ ығ ы бар адамның ө зi немесе оның тұ рғ ан жерi белгiсiз болса, затты тауып алушы олжа туралы iшкi iстер органдарына немесе республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың, аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың жергілікті атқ арушы органдарына мә лiмдеуге мiндеттi.

3. Затты тауып алушы оны ө зiнде сақ тауғ а не iшкi iстер органдарының, республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың, аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың жергілікті атқ арушы органдарының немесе олар кө рсеткен адамның сақ тауына тапсыруғ а қ ұ қ ылы. Тез бұ зылатын затты немесе сақ тауғ а кететiн шығ ындар оның қ ұ нына сә йкес келмейтiн затты тауып алушы тү сiм сомасын растайтын жазбаша дә лелдемелер алып, сата алады. Табылғ ан затты сатудан тү скен ақ ша сақ талуғ а жә не затты алуғ а заң ды қ ұ қ ығ ы бар адамғ а қ айтарылуғ а немесе бұ л заттың ө зi ү шiн белгiленген тә ртiп пен жағ дайларда басқ а адамдардың меншiгiне берiлуге тиiс.

Затты тауып алушы оның жоғ алтқ аны немесе бү лдiргенi ү шiн ө зiнiң жасыру ниетi болғ ан немесе ө рескел абайсыздық жасағ ан ретте ғ ана жә не сол заттың қ ұ ны шегiнде жауапты болады.

4. Егер олжа туралы iшкi iстер органдарына немесе республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың, аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың жергілікті атқ арушы органдарына мә лiмденген кезден бастап алты ай ө ткенше жоғ алғ ан затты алуғ а заң ды қ ұ қ ығ ы бар адам анық талмаса жә не затқ а ө зiнiң қ ұ қ ығ ы туралы оны тапқ ан адамғ а не iшкi iстер органдарына немесе республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың, аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың жергілікті атқ арушы органдарына мә лiмделмесе, затты тауып алушы оғ ан меншiк қ ұ қ ығ ын алады.

Егер затты тауып алушы тапқ ан затын меншiгiне алудан бас тартса, ол коммуналдық меншiкке ө тедi.

5. Затты тауып алушы жә не оны алуғ а заң ды қ ұ қ ығ ы бар адамғ а қ айтарып берушi ол адамнан, ал зат коммуналдық меншiкке ө ткен ретте - тиiстi жергiлiктi атқ ару органынан затты сақ тауғ а, ө ткiзуге, сатуғ а байланысты қ ажеттi шығ ындарды жә не затты алуғ а заң ды қ ұ қ ығ ы бар адамды табуғ а кеткен шығ ындарды ө тетiп алуғ а қ ұ қ ылы.

6. Затты тауып алушы затты алуғ а заң ды қ ұ қ ығ ы бар адамнан зат қ ұ нының отыз процентi мө лшерiнде сыйақ ы алуғ а қ ұ қ ылы. Егер табылғ ан зат оны алуғ а заң ды қ ұ қ ығ ы бар адам ү шiн ғ ана қ ұ нды болса, сыйақ ының мө лшерi тараптар есептеп шығ арғ ан бағ а бойынша белгiленедi.

Егер затты тауып алушы ө зiнiң олжа туралы мә лiмдеу мiндетiн орындамаса немесе олжаны жасырып қ алуғ а ө зге де ә рекеттер жасаса, сыйақ ы алу қ ұ қ ығ ы туындамайды.

Ескерту. 245-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2004. 12. 20 N 13 (2005. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2011. 03. 01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

246-бап. Қ араусыз жануарлар

1. Қ араусыз немесе қ аң ғ ып жү рген малды жә не басқ а да ү й жануарларын немесе қ олғ а ү йретiлген жануарларды ұ стап алғ ан адам оларды меншiк иесiне қ айтаруғ а, ал егер оның ө зi немесе тұ рғ ан жерi белгiсiз болса, осындай жануарларды ұ стағ ан кезден бастап ү ш кү ннен кешiктiрмей табылғ ан жануарлар туралы iшкi iстер органдарына немесе республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың, аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың жергілікті атқ арушы органдарын мә лiмдеуге мiндеттi, олар меншiк иесiн iздестiру шараларын қ олданады.

Жануарлардың меншiк иесiн iздестiру кезең iнде жануарларды ұ стаушы адам оларды ө зiнiң бағ уында жә не пайдалануында қ алдыруы, не ол бағ у мен пайдалану ү шiн қ ажеттi жағ дайы бар басқ а адамғ а тапсыруы мү мкiн. Жануарларды ұ стап алғ ан адамның ө тiнiшi бойынша оларды бағ у мен пайдалану ү шiн қ ажеттi жағ дайы бар адамды iздеп табуды жә не оларғ а жануарларды берудi республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың, аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың жергілікті атқ арушы органдары жү зеге асырады.

2. Жануарларды ұ стап алғ ан адам жә не олар бағ уы мен пайдалануына берiлген адам жануарлардың ө лiм-жiтiмi мен iске жарамай қ алғ аны ү шiн бұ ғ ан кiнә сi болғ ан кезде ғ ана жә не сол жануарлардың қ ұ ны мө лшерiнде жауапты болады.

3. Егер жұ мыс малы мен iрi қ араны ұ стап алғ аны туралы мә лiмделген кезден бастап алты ай iшiнде жә не басқ а ү й жануарлары жө нiнде - екi ай iшiнде олардың меншiк иесi табылмаса жә не оларғ а ө зiнiң қ ұ қ ығ ы туралы мә лiмдемесе, бұ л жануарларғ а меншiк қ ұ қ ығ ы жануарларды бақ қ ан жә не пайдаланғ ан адамғ а кө шедi.

Бұ л адам бағ уында болғ ан жануарларды меншiгiне алудан бас тартқ ан жағ дайда олар коммуналдық меншiкке тү седi жә не республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың, аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың тиісті жергілікті атқ арушы органдары белгiлейтiн тә ртiп бойынша пайдаланылады.

4. Жануарларды меншiк иесiне қ айтарғ ан ретте жануарларды ұ стап алғ ан адам жә не жануарларды бағ ып, пайдаланып келген адам сол меншiк иесiнен жануарларды пайдаланудан алынғ ан пайданы есепке жатқ ыза отырып, оларды бағ уғ а байланысты ө з шығ ындарына ө тем алуғ а қ ұ қ ылы.

5. Қ араусыз немесе қ аң ғ ып жү рген малды жә не басқ а да ү й жануарларын немесе қ олғ а ү йретiлген жануарларды ұ стап алғ ан адам олардың меншiк иесiнен осы Кодекстiң 245-бабының 6-тармағ ына сә йкес сыйақ ы тө леудi талап етуге қ ұ қ ылы.

6. Жануарлар басқ а адамның меншiгiне кө шкеннен кейiн олардың бұ рынғ ы меншiк иесi келген ретте сол жануарлардың ө зiне ү йiрсектiгi сақ талғ анын немесе жаң а меншiк иесiнiң оларғ а қ атал не ө згедей мейiрiмсiз қ арағ анын дә лелдейтiн жағ дайлар болғ ан кезде меншiк иесi жаң а меншiк иесiмен келiсiм бойынша белгiленетiн шарттармен, ал келiсiмге келмеген кезде - сот арқ ылы оларды ө зiне қ айтарып берудi талап етуге қ ұ қ ылы.

Ескерту. 246-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2004. 12. 20 N 13 (2005. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2007. 01. 12. N 225, 2011. 03. 01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

247-бап. Кө мбе

1. Кө мбе, яғ ни жерге кө мiлген немесе басқ а ә дiспен жасырылғ ан, меншiк иесiн анық тау мү мкiн болмайтын не Қ азақ стан Республикасының заң намасына сә йкес оларғ а қ ұ қ ығ ынан айрылғ ан ақ ша немесе ө зге де бағ алы заттар кө мбе жасырылғ ан жер учаскесi меншік иесінің немесе қ озғ алмайтын затты меншiктенушiнiң жә не кө мбенi тапқ ан адамның, егер олардың арасындағ ы шартта ө згеше белгiленбесе, меншiгiне тең мө лшерде тү седi.

Кө мбе жасырылғ ан жер учаскесiн пайдаланушының (жер пайдаланушының ) немесе жылжымайтын затты меншiктенушiнiң келiсiмiнсiз қ азғ ан немесе бағ алы заттар iздестiрген адам кө мбенi тауып алғ ан жағ дайда кө мбе меншiк иесiне берiлуге тиiс.

2. Мә дени қ ұ ндылық тарғ а жататын заттардан тұ ратын кө мбе табылғ ан ретте олар Қ азақ стан Республикасының меншiгiне берiлуге тиiс. Бұ л орайда ондай кө мбе табылғ ан жер учаскесінің меншік иесі немесе қ озғ алмайтын мү лiктi меншiктенушi жә не кө мбенi тапқ ан адам осы кө мбе қ ұ нының елу процентi мө лшерiнде сыйақ ы алуғ а қ ұ қ ылы. Сыйақ ы бұ л адамдар арасында осы баптың 1-тармағ ында кө зделген ережелер қ олданыла отырып бө лiнедi.

Ескерту. 247-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2011. 03. 01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

248-бап. Меншiк иесiнен алынғ ан мү лiктi иелену

Егер адам заң қ ұ жаттарында белгiленген тә ртiп пен жағ дайлар бойынша меншiк иесiнен заң ды негiздерде алынғ ан мү лiктi иеленсе, бұ л адам мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ына ие болады.

14-тарау. Меншік қ ұ қ ығ ы мен ө зге де
заттық қ ұ қ ық тардың тоқ татылуы

249-бап. Меншiк қ ұ қ ығ ының тоқ татылу негiздерi

1. Меншiк қ ұ қ ығ ы меншiк иесi ө з мү лкiн басқ а адамдарғ а берген, меншiк иесi меншiк қ ұ қ ығ ынан бас тартқ ан, мү лiк қ ирағ ан немесе жойылғ ан жә не заң қ ұ жаттарында кө зделген ө зге де реттерде мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ынан айрылғ ан жағ дайда тоқ татылады.

2. Мү лiктi меншiк иесiнен мә жбү рлеп иеліктен шығ аруғ а жол берiлмейдi, бұ ғ ан мына реттер:

1) меншiк иесiнiң мiндеттемелерi бойынша мү лiкке ө ндiрiлiп алынғ ан ақ ы айналымғ а тү скен;

2) Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілеріне сә йкес белгiлi бiр адамғ а тиесiлi бола алмайтын мү лiктi ық тиярсыз иелiктен айырғ ан;

3) реквизицияланғ ан;

4) тә ркiлеген;

5) жер учаскесiн алып қ оюғ а байланысты қ озғ алмайтын мү лiктi мә жбү рлеп иеліктен шығ арғ ан;

6) кү тiмсiз ұ сталғ ан тарих жә не мә дениет ескерткіштерін, мә дени қ ұ ндылық тарды алып қ ойғ ан;

7) мемлекет меншігіне алып қ ойғ ан;

8) осы Кодекстің 218-бабына сә йкес ортақ мү лiктi бө лу не одан ү лестi бө лiп шығ ару мү мкiн болмағ ан жағ дайда соттың шешімі бойынша жария саудада мү лікті сатқ ан реттер кірмейді.

3. Мемлекеттік меншіктегі мү лік:

1) азаматтар мен заң ды тұ лғ аларғ а Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік мү лік туралы заң намалық актісінде кө зделген жағ дайларда, шарттарда жә не тә ртiппен;

2) мемлекеттік меншік объектілерін заң ды тұ лғ алардың жарғ ылық капиталдарын тө леуге (қ алыптастыруғ а немесе ұ лғ айтуғ а) беру арқ ылы;

3) Қ азақ стан Республикасының заң дарында тікелей кө зделген ө зге де жағ дайларда иеліктен шығ арылып, жеке меншікке беріледі.

3-1. Қ азақ стан Республикасының заң дарына сә йкес тек мемлекеттік меншікте ғ ана болатын мү лік, сондай-ақ мемлекеттік меншіктегі жә не Қ азақ стан Республикасы Президентінің актілеріне сә йкес иеліктен шығ аруғ а жатпайтын мү лік иеліктен шығ ару объектісі бола алмайды.

4. Азаматтар мен заң ды тұ лғ алардың жеке меншiгiндегi мү лiктi мемлекеттiк меншiкке айналдыру туралы Қ азақ стан Республикасының Заң ы қ абылданғ ан ретте (ұ лт меншiгiне алу) осы Кодекстiң 266-бабында белгiленген тә ртiп бойынша оларғ а шығ ындары ө теледi.

Ескерту. 249-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 2008. 12. 11 № 102-IV (қ олданысқ а енгізілу тә ртібін 2-баптанқ араң ыз), 2011. 03. 01 № 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі); 27. 02. 2017 № 49-VI (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

250-бап. Меншiк қ ұ қ ығ ынан бас тарту

Азамат немесе заң ды тұ лғ а ө зiне тиесiлi мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ынан бас тарта алады, бұ л жө нiнде ол ауызша немесе жазбаша нысанда жариялайды не бұ л мү лікке қ андай да болсын қ ұ қ ық тарын сақ тау ниетінсіз ө зінің мү лікті иеленуден, пайдаланудан жә не оғ ан билік етуден шеттетілетіні туралы айқ ын куә ландыратын басқ а ә рекеттер (ә рекетсіздік) жасайды.

Меншiк қ ұ қ ығ ынан бас тарту қ ұ қ ық қ а сыйымды, ерікті болуғ а жә не онда меншік иесінің мү лікті иеленуден, пайдаланудан, оғ ан билік етуден бас тартатыны кө рсетілуге тиіс.

Меншiк қ ұ қ ығ ынан бас тарту меншік иесінің ерікті білдіруі болып табылады. Заң да белгіленген жағ дайларды қ оспағ анда, мемлекеттің жә не оның органдарының меншік қ ұ қ ығ ынан бас тартуғ а қ ұ қ ығ ы жоқ.

Меншiк қ ұ қ ығ ынан бас тарту осы мү лiкке басқ а тұ лғ а меншiк қ ұ қ ығ ын иеленген кезге дейiн тиiстi мү лiкке қ атысты меншiк иесiнiң қ ұ қ ық тары мен мiндеттерiн тоқ татуғ а алып келмейді.

Ескерту. 250-бап жаң а редакцияда - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

251-бап. Меншiк иесi мү лкiнен ақ ы ө ндiрiп алу

1. Егер Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде немесе шартта ө згеше кө зделмесе, меншiк иесiнiң мiндеттемелерi бойынша мү лiкке ө ндiрiп алуды қ олдану сот тә ртiбiмен жү ргiзiледi.

2. Ақ ы ө ндiрiлiп алынатын мү лiкке меншiк иесiнiң меншiк қ ұ қ ығ ы заң дарда кө зделген тә ртiп бойынша меншiк қ ұ қ ығ ы кө шетiн адамның алып қ ойылғ ан мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ы пайда болғ ан кезден бастап тоқ татылады.

Ескерту. 251-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 1998. 03. 02. N 211; 27. 02. 2017 № 49-VI (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

252-бап. Заң қ ұ жаттарына сә йкес ө зiне тиесiлi бола алмайтын мү лiкке адамның меншiк қ ұ қ ығ ының тоқ татылуы

1. Егер заң қ ұ жаттарымен жол берiлетiн негiздер бойынша заң қ ұ жаттарына сә йкес адамның ө зiне тиесiлi бола алмайтын мү лiк оның меншiгiнде болып шық са, бұ л мү лiктi меншiк иесi, егер заң қ ұ жаттарында ө зге мерзiмдер белгiленбесе, осы мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ы пайда болғ ан кезден бастап бiр жыл iшiнде иелiктен айыруғ а тиiс. Егер меншiк иесi мү лiктi кө рсетiлген мерзiмде иелiктен айырмаса, ол сот шешiмiмен иелiктен ық тиярсыз айырылуғ а тиiс, бұ л орайда меншiк иесiне мү лiктi иелiктен айыру жө нiндегi шығ ындары шегерiлiп, оның қ ұ ны ө теледi.

2. Егер азаматтың немесе заң ды тұ лғ аның меншiгiнде заң қ ұ жаттарымен жол берiлген негiздер бойынша сатып алуғ а арнайы рұ қ сат қ ажет етiлетiн зат азаматтың немесе заң ды тұ лғ аның меншiгiнде болып шық са, ал меншiк иесiне оны беруден бас тартылса, бұ л зат осы меншiк иесiне тиесiлi бола алмайтын мү лiк ү шiн белгiленген тә ртiп бойынша иелiктен айырылуғ а тиiс.

253-бап. Реквизициялау

1. Дү лей апаттар, авариялар, жұ қ палы аурулар, iндеттер, соғ ыс жағ дайындағ ы іс-қ имыл кезең інде немесе соғ ыс уақ ытында жә не тө тенше сипаттағ ы ө зге де жағ дайлар болғ ан ретте мү лiк қ оғ ам мү ддесi ү шiн мемлекеттiк органдар шешiмi бойынша Қ азақ стан Республикасының заң дарында белгiленген тә ртiп пен жағ дайларда меншiк иесiнен оғ ан мү лiктiң қ ұ ны тө лене отырып алып қ ойылуы мү мкiн (реквизиция).

2. Меншiк иесiне реквизицияланғ ан мү лiктiң қ ұ ны ө телген бағ аны оның сот тә ртiбiмен даулауына болады.

3. Мү лкi реквизицияланғ ан адам реквизиция жү ргiзуге байланысты жағ дайлар тоқ татылғ ан кезде сақ талғ ан мү лiктi ө зiне қ айтарып берудi сот арқ ылы талап етуге қ ұ қ ылы.

Ескерту. 253-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 1998. 03. 02 N 211, 2011. 03. 01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

254-бап. Тә ркілеу

Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде кө зделген жағ дайларда, мү лiк меншiк иесiнен ә кімшілік немесе қ ылмыстық қ ұ қ ық бұ зушылық жасағ аны ү шiн санкция тү рiнде сот тә ртiбiмен ө теусіз алып қ ойылуы (тә ркiленуі) мү мкiн.

Ескерту. 254-бап жаң а редакцияда - Қ Р 03. 07. 2014 № 227-V Заң ымен (01. 01. 2015 бастап қ олданысқ а енгізіледі).

255-бап. Жер учаскесін жә не басқ а да табиғ и ресурстарды алып қ оюғ а байланысты жылжымайтын-мү лікке меншік қ ұ қ ығ ының тоқ татылуы

Ескерту. 255-баптың тақ ырыбы жаң а редакцияда - Қ Р 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

1. Мемлекеттiк органның меншiк иесiнен мү лiктi алып қ оюғ а тiкелей бағ ытталмағ ан шешiмiне, соның iшiнде меншiк иесiне тиесiлi ү й, ө зге де қ ора-қ опсы, қ ұ рылыстар немесе ө сiмдiктер бар жер учаскесiн алып қ ою туралы шешiмiне байланысты қ озғ алмайтын мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ының заң қ ұ жаттарымен белгiленген реттер мен тә ртiп бойынша ғ ана меншiк иесiне қ ұ ны тең мү лiк берiп жә не ө зге де келтiрiлген залалдарын ө тей отырып немесе меншiк қ ұ қ ығ ының тоқ татылуынан келтiрiлген залалдарын толық кө лемiнде ө тей отырып тоқ татылуына жол берiледi.

2. Меншiк иесi меншiк қ ұ қ ығ ын тоқ татуғ а ә келiп соқ тыратын шешiммен келiспеген жағ дайда оны дау сот тә ртiбiмен шешiлгенге дейiн жү зеге асыруғ а болмайды. Дауды қ арау кезiнде меншiк иесiне келтiрiлген залалдарды ө теудiң барлық мә селелерi де шешiледi.

3. Осы баптың ережелерi мемлекеттiк органның мү лiк орналасқ ан тау баурайларын, су айдыны учаскелерiн жә не басқ а учаскелердi алып қ ою туралы шешiмiне байланысты тиiсiнше қ озғ алмайтын мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ ан кезде қ олданылады.

Ескерту. 255-бапқ а ө згеріс енгiзiлдi - Қ Р 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

256-бап. Кү тiмсiз ұ сталғ ан тарих жә не мә дениет ескерткіштерін, мә дени қ ұ ндылық тарды алып қ ою

Ескерту. 256-баптың тақ ырыбы жаң а редакцияда - Қ Р 2011. 03. 01 N 414-IV Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі).

Қ азақ стан Республикасының заң намасына сә йкес ерекше бағ алы ә рi мемлекет қ орғ айтын тарих жә не мә дениет ескерткіштерінің, мә дени қ ұ ндылық тардың меншiк иесi бұ л ескерткіштер мен қ ұ ндылық тарды кү тiп ұ стамай, бұ л олардың ө з мә нiн жоғ алту қ атерiн тө ндiрген реттерде мұ ндай қ азыналарды мемлекет меншiк иесiнен сот шешiмi бойынша сатып алу арқ ылы алып қ ояды немесе жария сауда-саттық та сатылады.

Тарих жә не мә дениет ескерткіштері, мә дени қ ұ ндылық тар сатып алынғ ан кезде меншiк иесiне - тараптардың келiсуiмен, ал дау туғ ан ретте сот белгiлеген мө лшерде олардың қ ұ ны ө теледi. Жария саудағ а салып сатқ ан кезде меншiк иесiне сатудан тү скен сома сауданы ө ткiзу шығ ындары шегерiлiп берiледi.

Ескерту. 256-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011. 03. 01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

257-бап. Меншiк қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ ан кезде мү лiктi бағ алау

Меншiк қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ ан кезде, егер Қ азақ стан Республикасының заң дарында ө згеше белгiленбесе, мү лiк оның нарық тық қ ұ ны негiзге алына отырып бағ аланады.

Ескерту. 257-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2011. 03. 01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

258-бап. Меншiк иесi емес адамның заттық қ ұ қ ығ ының тоқ татылуы

Меншiк иесi емес адамның заттық қ ұ қ ық тары осы Кодекстiң 249-257-баптарында белгiленген ережелер бойынша, сондай-ақ заң қ ұ жаттарында, заң ды тұ лғ аның жарғ ысында немесе меншiк иесiнiң мү лiк иесiмен жасасқ ан шартында белгiленген тә ртiп бойынша меншiк иесiнiң шешiмiмен тоқ татылады.

15-тарау. Меншік қ ұ қ ығ ы мен ө зге де заттық қ ұ қ ық тарды қ орғ ау

259-бап. Меншiк қ ұ қ ығ ын тану

Меншiк иесi меншiк қ ұ қ ығ ын тануды талап етуге қ ұ қ ылы.

260-бап. Меншiк иесiнiң мү лiктi ө згенiң заң сыз иеленуiнен талап етуi

Меншiк иесi ө згенiң заң сыз иеленген ө з мү лкiн талап етуге қ ұ қ ылы.

261-бап. Адал алушыдан мү лiктi талап етiп алдыру

1. Егер мү лiк оны иелiктен айыруғ а қ ұ қ ығ ы болмағ ан адамнан ө теулі тү рде алынып, алушы мұ ны бiлмесе жә не бiлуге тиiс болмаса (адал алушы), мү лiктi меншiк иесi немесе меншiк иесi мү лiктi иеленуге берген адам жоғ алтқ ан, не мұ ның екеуiнен де ұ рланғ ан, не олардың иеленуiнен бұ лардың еркiнен тыс ө зге жолмен шығ ып қ алғ ан ретте ғ ана меншiк иесi бұ л мү лiктi алушыдан талап етiп алдыруғ а қ ұ қ ылы.

2. Егер мү лiк оны иелiктен айыруғ а қ ұ қ ығ ы жоқ адамнан ө теусіз тү рде алынса, меншiк иесi барлық ретте мү лiктi талап етiп алдыруғ а қ ұ қ ылы.

3. Егер мү лiк сот шешiмдерiн атқ ару ү шiн белгiленген тә ртiп бойынша сатылғ ан болса, осы баптың 1-тармағ ында кө рсетiлген негiздер бойынша мү лiктi талап етiп алдыруғ а жол берiлмейдi.

Ескерту. 261-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 1998. 03. 02. № 211; 17. 07. 2015 № 333-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

262-бап. Ақ ша мен бағ алы қ ағ аздарды талап етiп алдыруды шектеу

Ұ сынушығ а берiлетiн ақ шаны, сондай-ақ бағ алы қ ағ аздарды адал иеленушiден талап етiп алдыруғ а болмайды.

263-бап. Заттарды заң сыз иеленуден қ айтарып алу кезiнде есеп айырысу

1. Меншiк иесi осы Кодекстiң 260, 261-баптары негiзiнде мү лiктi талап ете отырып, арам ниеттi иеленушiден бү кiл иеленген кезiнде ө зi алғ ан немесе алуғ а тиiс болғ ан табыстардың бә рiн қ айтаруды немесе ө теудi; адал иеленушiден иеленуiнiң заң сыздығ ы туралы бiлген немесе бiлуге тиiс болғ ан немесе меншiк иесiнiң мү лiктi қ айтару туралы талап қ ою жө нiндегi хабарламасын алғ ан кезден бастап ө зi алғ ан немесе алуғ а тиiс болғ ан табыстардың бә рiн талап етуге де қ ұ қ ылы. Адал иеленушi ө з кезегiнде меншiк иесiнен мү лiктен табыс есептелетiн уақ ыттан бастап ол мү лiкке жұ мсағ ан қ ажеттi шығ ындарды меншiк иесiнiң ө теуiн талап етуге қ ұ қ ылы. Арам ниеттi иеленушi мұ ндай ө темдi иеленушiнiң талабын сот негiздi деп тапқ ан реттерде толық немесе iшiнара алуғ а қ ұ қ ылы.

2. Заң сыз иеленушi ө зi жасағ ан жақ сартуларды, егер олар затқ а зақ ым келтiрмей бө луге келсе, ө зiнде қ алдыруғ а қ ұ қ ылы. Егер жақ сартуларды бұ лайша бө лу мү мкiн болмаса, адал иеленушiнiң жақ сартуғ а жұ мсағ ан шығ ындарын ө тетудi талап етуге қ ұ қ ығ ы бар, бiрақ ол зат қ ұ нының ұ лғ айтылғ ан мө лшерiнен аспауы керек. Арам ниеттi иеленушiнiң мұ ндай қ ұ қ ығ ы жоқ.

264-бап. Меншiк иесi қ ұ қ ық тарын иеленуден айыруғ а байланысы жоқ бұ зылудан қ орғ ау

Меншiк иесi, ө з қ ұ қ ық тарының бұ зылуы иелiктен айыруғ а байланысты болмағ анымен, оларды бұ зудың қ андайын болса да жоюды талап етуге қ ұ қ ылы.

265-бап. Меншiк иесi емес адамның заттық қ ұ қ ық тарын қ орғ ау

Меншiк иесi болмағ анымен, шаруашылық жү ргiзу, оралымды басқ ару, тұ рақ ты жер пайдалану қ ұ қ ығ ымен не заң қ ұ жаттарында немесе шартта кө зделген ө зге де негiзбен мү лiктi иеленушiнiң де осы Кодекстiң 259-264-баптарында кө зделген қ ұ қ ық тары болады. Бұ л адамның ө з иелiгiн меншiк иесiнен де қ орғ ауғ а қ ұ қ ығ ы бар.

266-бап. Заң да кө зделген негiздер бойынша меншiк иесiнiң қ ұ қ ық тары тоқ татылғ ан кезде оның мү дделерiн қ орғ ау

Қ азақ стан Республикасы меншiк қ ұ қ ығ ын тоқ тататын заң қ ұ жаттарын қ абылдағ ан ретте, осы қ ұ жаттарды қ абылдау нә тижесiнде меншiк иесiне келтiрiлген залалдарды меншiк иесiне Қ азақ стан Республикасы толық кө лемiнде ө тейдi.

267-бап. Меншiк иесiнiң қ ұ қ ық тарын жә не басқ а заттық қ ұ қ ық тарды бұ затын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар қ ұ жаттарының жарамсыздығ ы

Ескерту. 267-баптың тақ ырыбына ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011. 03. 01 N 414-IV Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі).

1. Егер мемлекеттік органның не лауазымды адамның заң дарғ а сә йкес келмейтiн қ алыпты немесе жеке қ ұ жат шығ аруы салдарынан меншiк иесiнiң жә не басқ а адамдардың ө зiне тиесiлi мү лiктi иелену, пайдалану жә не оғ ан билiк ету жө нiндегi қ ұ қ ық тары бұ зылса, мұ ндай қ ұ жат меншiк иесiнiң немесе қ ұ қ ығ ы бұ зылғ ан адамның талап қ оюы бойынша сот тә ртiбiмен жарамсыз деп танылады.

2. Нақ ты iс бойынша сот шешiм шығ арғ ан жағ дайда мемлекеттік органдардың заң қ ұ жаттарына қ айшы келетiн қ ұ жаттары қ олданылмайды.

Кө рсетілген актілерді басып шығ ару салдарынан меншiк иесiне келтiрiлген залалдар осы Кодекстің 922-бабы1-тармағ ының қ ағ идаларына сә йкес тиiстi мемлекеттік органның тиiстi бюджет қ аражатынан толық кө лемде ө теуіне жатады.

Ескерту. 267-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 2011. 03. 01 № 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі); 17. 07. 2015 № 333-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

3 бө лiм. Міндеттемелік қ ұ қ ық
1-бө лiмше. Міндеттеме туралы жалпы ережелер
16-тарау. Міндеттемелер ұ ғ ымы жә не
олардың пайда болу негіздері

268-бап. Мiндеттеме

Мiндеттемеге сә йкес бiр адам (борышкер) басқ а адамның (кредитордың ) пайдасына мү лiк беру, жұ мыс орындау, ақ ша тө леу жә не тағ ы да сол сияқ ты белгiлi бiр ә рекеттер жасауғ а не белгiлi бiр ә рекет жасаудан тартынуғ а мiндеттi, ал кредитордың борышкерден ө з мiндеттерiн орындауын талап етуге қ ұ қ ығ ы бар. Кредитор борышкерден атқ арылғ анды қ абылдауғ а мiндеттi.

Егер осы Кодекстің Ерекше бө лімінде ө згеше кө зделмесе, міндеттемелерге осы кіші бө лімнің ережелері қ олданылады.

Ескерту. 268-бап жаң а редакцияда - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

269-бап. Мiндеттеме тараптары

1. Алынып тасталды - Қ Р 1998. 03. 02 N 211 Заң ымен.

2. Мiндеттемеде оның ә р тарабы - несие берушi немесе борышқ ор ретiнде бiр мезгiлде бiрнеше адам қ атыса алады. Мұ ндай реттерде осы Кодексте белгiленген ережелерге сә йкес ү лестi, ынтымақ ты немесе жә рдем берушiлiк мiндеттеме пайда болады (осы Кодекстiң 286-288-баптары).

Борышқ ор жағ ынан мiндеттемеге қ атысушы адамдардың бiрiне несие берушi қ ойғ ан талаптардың жарамсыз болуы, сол сияқ ты мұ ндай адамғ а қ ойылатын талап бойынша талап қ ою мерзiмiнiң ө тiп кетуi несие берушiнiң ө зге де осындай адамдарғ а қ оятын талаптарына ө здiгiнен ә сер етпейдi.

3. Егер мiндеттемеге сә йкес тараптардың ә рқ айсысы басқ а тараптың пайдасына мiндет алса, бұ л оның пайдасына жасауғ а мiндеттi басқ а тараптың борышқ оры жә не сонымен бiрге оғ ан талап қ оюғ а қ ұ қ ығ ы бар оның несие берушiсi болып есептеледi.

Ескерту. 269-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 1998. 03. 02. N 211 Заң ымен.

270-бап. Мiндеттемеге қ атысушылар

1. Тараптар (борышқ ор мен несие берушi) жә не ү шiншi жақ мiндеттемеге қ атысушылар болып табылады.

2. Ү шiншi жақ ретiнде мiндеттеме тараптарының бiреуiне мiндеттемелер немесе ө зге де қ ұ қ ық қ атынастары арқ ылы байланысты жақ тар қ атысады.

3. Мiндеттеме ү шiншi жақ ү шiн мiндеттер туғ ызбайды. Заң дарда немесе тараптардың келiсiмiнде кө зделген реттерде мiндеттеме ү шiншi жақ тар ү шiн мiндеттеменiң бiр немесе екi тарапына да қ атысты қ ұ қ ық тар туғ ызуы мү мкiн.

271-бап. Мiндеттеменiң пайда болу негiздерi

Мiндеттемелер осы Кодекстiң 7-бабында кө рсетiлген шарттан, зиян келтiруден немесе ө зге де негiздерден пайда болады.

17-тарау. Міндеттемені орындау

272-бап. Мiндеттеменi тиiсiнше орындау

Мiндеттеме - мiндеттеме шарттары мен заң талаптарына сә йкес тиiсiнше орындалуғ а тиiс, ал мұ ндай шарттар мен талаптар болмағ ан жағ дайда - iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тарғ а немесе ә детте қ ойылатын ө зге де талаптарғ а сә йкес орындалуғ а тиiс.

273-бап. Мiндеттеменi орындаудан бiржақ ты бас тартуғ а жол берiлмеуi

Заң дарда немесе шартта кө зделгеннен басқ а реттерде мiндеттеменi орындаудан бiржақ ты бас тартуғ а жә не оның шарттарын бiржақ ты ө згертуге жол берiлмейдi.

274-бап. Мiндеттеменi бө лшектеп орындау

Егер мiндеттеме шарттарында, заң дарда ө згеше белгiленбесе немесе iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тардан немесе мiндеттеме мә нiнен ө згеше туындамаса, несие берушi мiндеттеменi бө лшектеп орындауды қ абылдамауғ а қ ұ қ ылы.

275-бап. Мiндеттеменi тиiстi адамның орындауы

Егер тараптардың келiсiмiнде ө згеше кө зделмесе жә не iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тардан немесе мiндеттеме мә нiнен ө згеше туындамаса, борышқ ор мiндеттеменi орындау кезiнде несие берушiнiң ө зi немесе бұ ғ ан ол уә кiлдiк берген адам орындауғ а қ абылдайтын нә рсенi талап етуге қ ұ қ ылы жә не мұ ндай талап жасалмауының зардабын тартуғ а тә уекел етедi.

276-бап. Мiндеттеменi ү шiншi жақ тың орындауы

1. Егер заң дарда немесе шартта кө зделсе, сол сияқ ты ү шiншi жақ тиiстi шарт арқ ылы тараптардың бiрiмен байланысты болса, мiндеттеменi орындау тү гелдей немесе бө лшектеп ү шiншi жақ қ а жү ктелуi мү мкiн.

2. Егер заң дардан, мiндеттеме шарттарынан немесе оның мә нiнен борышқ ордың мiндеттеменi жеке ө зi орындау мiндетi туындамаса, несие берушi борышқ ор ү шiн ү шiншi жақ ұ сынғ ан орындау iсiн қ абылдауғ а мiндеттi.

3. Несие берушiнiң борышқ ор мү лкiнен ақ ы ө ндiрiп алуы салдарынан ө зiнiң бұ л мү лiкке қ ұ қ ығ ынан (иелену, пайдалану, кепiлге салу қ ұ қ ығ ы жә не басқ а қ ұ қ ық тары) айрылу қ аупi тө нген ү шiншi жақ несие берушiнiң талабын борышқ ордың келiсiмiнсiз ө з есебiнен қ анағ аттандыра алады. Бұ л ретте мiндеттеме бойынша несие берушiнiң қ ұ қ ығ ы ү шiншi жақ қ а кө шедi жә не осы Кодекстiң талапқ а кө ну туралы ережелерi (осы Кодекстiң 339-347-баптары) қ олданылады.

277-бап. Мiндеттеменi орындау мерзiмi

1. Егер мiндеттемеде ол орындалатын кү н немесе ол орындалуғ а тиiстi уақ ыт кезең i кө зделсе немесе анық тауғ а мү мкiндiк берсе, мiндеттеме сол кү нi немесе тиiсiнше сол кезең iшiнде кез келген уақ ытта орындалуғ а тиiс.

2. Мiндеттемеде ол орындалатын мерзiм кө зделмесе жә не бұ л мерзiмдi анық тауғ а мү мкiндiк беретiн шарттар болмаса, ол мiндеттеме пайда болғ аннан кейiн ақ ылғ а қ онымды мерзiмде орындалуғ а тиiс.

Ақ ылғ а қ онымды мерзiмде орындалмағ ан, сол сияқ ты орындалу мерзiмi талап етiлетiн кезбен белгiленген мiндеттеменi, егер заң дардан, мiндеттеме шарттарынан, iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тардан немесе мiндеттеме мә нiнен басқ а мерзiмде орындау мiндетi туындамаса, борышқ ор несие берушi оның орындалуын талап еткен кү ннен бастап жетi кү н мерзiмде орындауғ а мiндеттi.

278-бап. Мiндеттеменi бiрқ алыпты орындау жө нiндегi талаптар

Ұ зақ мерзiмде орындалатын болып есептелген мiндеттемелер, егер заң дарда немесе мiндеттеме шарттарында ө згеше кө зделмесе, не мiндеттеме мә нiнен немесе iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тардан туындамаса, бiрқ алыпты, мiндеттеменiң осы тү рi ү шiн ақ ылғ а қ онымды кезең дерде (кү н, онкү ндiк, ай, тоқ сан жә не т. б. ) орындалуғ а тиiс.

279-бап. Мiндеттеменi мерзiмiнен бұ рын орындау

1. Егер заң дарда немесе мiндеттеме шарттарында ө згеше кө зделмесе жә не оның мә нiнен туындамаса, борышқ ор мiндеттеменi мерзiмiне дейiн орындауғ а қ ұ қ ылы.

2. Кә сiпкерлiк қ ызметке байланысты мiндеттемелердi мерзiмiнен бұ рын орындауғ а мiндеттеменi мерзiмiне дейiн орындау мү мкiндiгi заң дарда немесе мiндеттеме шарттарында кө зделген, не iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тардан немесе мiндеттеменiң мә нiн туындағ ан реттерде ғ ана жол берiледi.

280-бап. Мiндеттеменiң орындалу барысы туралы ақ парат

Заң дарда немесе мiндеттеме шарттарында борышқ ордың несие берушiге мiндеттеменiң орындалу барысы туралы хабарлап отыру мiндетi кө зделуi мү мкiн.

281-бап. Мiндеттеме орындалатын жер

Егер мiндеттеме орындалатын жер заң дарда немесе оның шарттарында белгiленбесе немесе мiндеттеме мә нiнен немесе iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тардан кө рiнбесе, ол:

1) мiндеттеме бойынша қ озғ алмайтын мү лiктi беру - мү лiк орналасқ ан жерде;

2) мiндеттеме бойынша тауарды немесе ө зге де мү лiктi тасымалдауды пайдалана отырып беру - мү лiктi несие берушiге жеткiзу ү шiн оны бiрiншi тасымалдаушығ а тапсыратын жерде;

3) егер бұ л жер мiндеттеме пайда болғ ан кезде несие берушiге белгiлi болса, кә сiпкердiң басқ а мiндеттемелерi бойынша тауар немесе ө зге де мү лiктi беру - мү лiк дайындалғ ан немесе сақ талатын жерде;

4) ақ шалай мiндеттеме бойынша - несие берушiнiң мiндеттеме пайда болғ ан кездегi тұ рғ ылық ты жерiнде, ал егер несие берушi заң ды тұ лғ а болса - мiндеттеме пайда болғ ан кезде оның болғ ан жерiнде; егер несие берушi мiндеттеменiң орындалу кезiнде тұ рғ ылық ты жерiн немесе тұ рғ ан жерiн ө згертiп, бұ л туралы борышқ орғ а хабарласа - орындалатын жердiң ө згертiлуiне байланысты барлық шығ ындарды соның есебiне жатқ ыза отырып, оның жаң а тұ рғ ылық ты жерiнде немесе тұ рғ ан жерiнде;

5) басқ а да барлық мiндеттемелер бойынша - борышқ ордың тұ рғ ылық ты жерiнде, ал егер борышқ ор заң ды тұ лғ а болса - оның орналасқ ан жерiнде орындалуғ а тиiс.

Ескерту. 281-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 1998. 03. 02. N 211 Заң ымен.

282-бап. Ақ шалай мiндеттеме

1. Ақ шалай мiндеттемеге байланысты бiр адам (борышкер) екiншi адамғ а (кредиторғ а) ақ ша тө леуге мiндеттi, ал кредитордың борышкерден ақ ша тө леу жө нiндегi мiндеттерiн (ақ ша қ арызы жә не басқ а да мiндеттемелер) орындауын талап етуге қ ұ қ ығ ы бар. Ө теу туралы шарт, залалды ө теу жә не тұ рақ сыздық айыппұ лын тө леу туралы мiндеттемелер, сондай-ақ зиян келтiру не негiзсiз баю салдарынан туындағ ан мiндеттемелер бойынша ақ ша тө леу жө нiндегi мiндеттерге, егер осы Кодексте, Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде ө згеше белгiленбесе немесе мiндеттеме мә нiнен туындамаса, ақ шалай мiндеттемелер туралы ереже қ олданылады.

Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, Қ азақ стан Республикасының аумағ ында ақ шалай мiндеттемелер тең гемен (осы Кодекстiң 127-бабы) кө рсетiледi.

Қ азақ стан Республикасының аумағ ында мiндеттемелер бойынша есеп айырысуды жү зеге асыру кезiнде шетел валютасын, сондай-ақ шетел валютасындағ ы тө лем қ ұ жаттарын пайдалануғ а Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде айқ ындалғ ан жағ дайларда жә не шарттарда немесе оларда белгiленген тә ртiппен жол берiледi.

Тө лемдер мен аударымдарды жү зеге асыру тә ртiбi мен тә сiлдерi Қ азақ стан Республикасының тө лемдер жә не тө лем жү йелері туралы заң намасында белгiленедi жә не оларды тараптар тиiстi шартта айқ ындайды.

2. Ақ шалай мiндеттеменi орындау ү шiн жеткiлiксiз тө ленген тө лемнiң сомасы тараптардың ө зге келісімi болмағ ан жағ дайда, ең алдымен негізгі борыш жә не сыйақ ы (мү дде) бойынша берешекті, ағ ымдағ ы кезең дегі негізгі борышты жә не сыйақ ыны (мү ддені), ал қ алғ ан бө лігінде – кредитордың орындауды алу бойынша тұ рақ сыздық айыбы мен шығ асыларын ө тейдi.

Банктік қ арыз шарттары немесе микрокредит беру туралы шарттар бойынша тө лемдерді ө теу ерекшеліктері Қ азақ стан Республикасының банк заң намасында не Қ азақ стан Республикасының микроқ аржы ұ йымдары туралы заң намасында белгіленеді.

3. Егер Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде ө згеше кө зделмесе, ұ зақ мерзiмдi мiндеттемелерде тараптар келіскен шарттарда тө лемдi индекстеу кө зделуi мү мкiн.

Ескерту. 282-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 1997. 07. 11 N 154, 1999. 07. 16 N 436, 2001. 12. 24 N 276(2002. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2003. 07. 10 N 483(2004. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2007. 01. 12 N 225, 2011. 02. 10 N 406-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 24. 11. 2015 № 422-V (қ олданысқ а енгізілу тә ртібін 2-баптан қ араң ыз); 26. 07. 2016 № 12-VI (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік отыз кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

283-бап. Азаматты асырап-бағ уғ а тө ленетiн сомаларды ұ лғ айту

Азаматты тiкелей асырап-бағ уғ а ақ шалай мiндеттеме бойынша тө ленетiн сома (ө мiрiне немесе денсаулығ ына келтiрiлген зиянды ө мiр бойы асырап-бағ у шарты бойынша ө теу жә не басқ алары) инфляцияның болжамды дең гейінің орташа мә ніне пропорционалды тү рде жыл сайын ұ лғ айтылады.

Ескерту. 283-бап жаң а редакцияда - Қ Р 27. 04. 2015 № 311-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

284-бап. Ө зара мiндеттердiң орындалуы

1. Егер Қ азақ стан Республикасының заң намасынан, шарттан, iскерлiк айналым ғ ұ рыптарынан, мiндеттеме шарттарынан немесе оның мә нiнен ө згеше туындамайтын болса, тараптар ө зара мiндеттердi бiр мезгiлде орындауғ а тиiс.

2. Тараптардың бiрi мiндеттеменi орындамағ ан немесе тиiсiнше орындамағ ан жағ дайда, екінші тарап ө з мiндеттемесiн орындауды тоқ тата тұ руғ а не осы мiндеттемесiн орындаудан бас тартуғ а жә не залалды ө теуін талап етуге қ ұ қ ылы.

Ескерту. 284-бап жаң а редакцияда - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

285-бап. Балама мiндеттеменiң орындалуы

Екi немесе бiрнеше ә рекеттiң бiрiн жасауғ а мiндеттi борышқ орғ а, егер заң дардан немесе мiндеттеменiң шарттарынан ө згеше туындамаса, таң дау қ ұ қ ығ ы берiледi.

286-бап. Бiрнеше несие берушi немесе бiрнеше борышқ ор қ атысатын мiндеттеменiң орындалуы

Егер мiндеттемеге бiрнеше несие берушi немесе бiрнеше борышқ ор қ атысса (адамдар кө п болғ ан мiндеттеме), несие берушiлердiң ә рқ айсысы мiндеттеменi орындауды талап етуге қ ұ қ ылы, ал борышқ орлардың ә рқ айсысы заң дардан немесе мiндеттеме шарттарынан ө згеше туындамайтындық тан, басқ алармен тең ү лестi орындауғ а мiндеттi (ү лестi мiндеттеме).

287-бап. Ортақ тасқ ан мiндеттеменiң орындалуы

1. Несие берушiлердiң ә рқ айсысы мiндеттеменi толық атқ аруды талап етуге қ ұ қ ылы, ал борышқ орлардың ә рқ айсысы орындауғ а мiндеттi болуына сә йкес кө п жақ тар қ атысатын мiндеттеме ортақ тасқ ан мiндеттеме деп танылады.

Егер бұ л шартта кө зделмесе немесе заң қ ұ жаттарында белгiленбесе, соның iшiнде мiндеттеменiң мә нi бө лiнбейтiн кезде ортақ тасқ ан мiндеттеме немесе ортақ тасқ ан талап пайда болады.

2. Кә сiпкерлiк қ ызметпен байланысты мiндеттеме бойынша бiрнеше борышқ ордың мiндеттерi, сол сияқ ты мұ ндай мiндеттемелердегi бiрнеше несие берушiнiң талаптары, егер заң дарда немесе мiндеттеме шарттарында ө згеше кө зделмесе, ортақ тасқ ан мiндет болып табылады.

3. Борышқ орлар ортақ тасып мiндеттi болғ ан жағ дайда несие берушi барлық борышқ орлардан да, жеке-жеке алғ анда олардың кез келгенiн де, оның ү стiне борышты тү гелдей де, бө лшектеп те орындауды талап етуге қ ұ қ ылы. Ортақ тас борышқ орлардың бiрiнен толық қ анағ аттанбағ ан несие берушi алынбағ анды ортақ тас борышқ орлардың қ алғ андарынан талап етуге қ ұ қ ылы.

Ортақ тас борышқ орлар мiндеттеме толық орындалғ анғ а дейiн мiндеттi болып қ ала бередi.

Борышқ орлардың бiрiншi ортақ тастық мiндеттi толық орындауы қ алғ ан борышқ орларды несие берушi ү шiн орындаудан босатады.

4. Талаптар ортақ болғ ан жағ дайда ортақ тас несие берушiлердiң кез-келгенi борышқ орғ а толық кө лемiнде талап қ оюғ а қ ұ қ ылы.

Ортақ тас несие берушiлердiң бiреуiне мiндеттеменi толық орындау борышқ орды ө зге несие берушiлерге оны орындаудан босатады.

5. Ортақ тасқ ан мiндет болғ ан ретте борышқ ордың несие берушiнiң талаптарына қ арсы басқ а борышқ орлардың осы борышқ ор қ атыспайтын несие берушiге осындай қ атынастарына негiзделген қ арсылық бiлдiруге қ ұ қ ығ ы жоқ.

Талаптар ортақ болғ ан жағ дайда борышқ ордың ортақ тас несие берушiлердiң бiреуiнiң талабына қ арсы осы несие берушi қ атыспайтын борышқ ордың басқ а ортақ тас несие берушiмен осындай қ атынастарына негiзделген қ арсылық бiлдiруiне қ ұ қ ығ ы жоқ.

288-бап. Субсидиялық мiндеттеменi орындау

Негiзгi борышқ ор несие берушiнiң мiндеттеменi орындау туралы талабын қ анағ аттандырмағ ан жағ дайда бұ л талап орындалмағ ан бө лiгiнде басқ а борышқ орғ а (субсидиялық борышқ орғ а) мә лiмдеуi мү мкiн екендiгi заң қ ұ жаттарында немесе несие берушi мен борышқ ордың арасындағ ы мiндеттеме ережелерiнде кө зделуi мү мкiн.

289-бап. Регрестiк талаптар

1. Басқ а адамның мiндеттемесiн орындағ ан борышқ ор орындалғ ан мiндеттеме мө лшерiнде сол адамғ а керi талап (регресс) қ оюғ а қ ұ қ ылы.

Ү шiншi адамның ә рекеттерi салдарынан мiндеттеменi орындамағ ан борышқ ор осы адамнан залалдарын талап етуге қ ұ қ ылы.

2. Ортақ тасқ ан мiндеттеменi орындағ ан борышқ ор қ алғ ан борышқ орлардың ә рқ айсысына оның ө зiне тиесiлi ү лесiн шегерiп, тең ү леспен керi талап қ оюғ а қ ұ қ ылы.

Борышқ орлардың бiреуi ортақ тасқ ан мiндеттi орындағ ан борышқ орғ а тө лемегенi осы борышқ орғ а жә не қ алғ ан борышқ орларғ а тең ү лесте тү седi.

Осы тармақ тың ережелерi борышқ орлардың бiреуiнiң қ арсы талабы есептеле отырып, тиiсiнше ортақ тасқ ан мiндеттемелердi тоқ тату кезiнде қ олданылады.

3. Борышқ ордың орындағ анын қ абылдағ ан ортақ тас несие берушi басқ а несие берушiлерге, егер олардың арасындағ ы қ атынастардан ө згеше туындамаса, оларғ а тиесiлi ү лестерiн ө теуге мiндеттi.

290-бап. Мiндеттеменiң орындалғ анын куә ландыру

1. Мiндеттеменiң орындалғ анын қ абылдай отырып, несие берушi борышқ ордың талап етуi бойынша оның толық немесе бiр бө лiгi орындалғ аны жө нiнде оғ ан қ олхат беруге мiндеттi.

Егер борышқ ор мiндеттеменi куә ландыру ү шiн несие берушiге борыш қ ұ жатын берсе, несие берушi оның орындалғ анын қ абылдай отырып, қ ұ жатты борышқ орғ а қ айтаруғ а тиiс. Қ айтарып беру мү мкiн болмағ ан жағ дайда ол мұ ны ө зi беретiн қ олхатта кө рсетуге мiндеттi.

Қ олхат борышқ орғ а қ айтарылғ ан борыш қ ұ жатындағ ы жазумен алмастырылуы мү мкiн.

2. Борышқ орда борыш қ ұ жатының болуы, ө згеше дә лелденгенге дейiн мiндеттеменiң тоқ татылғ анын куә ландырады.

3. Несие берушi мiндеттеменiң орындалғ аны туралы қ олхат беруден, борыш қ ұ жатын қ айтарудан немесе оны қ айтарудың мү мкiн еместiгiн қ олхатта атап кө рсетуден бас тартқ ан жағ дайда борышқ ор оны орындауды кiдiрте тұ руғ а қ ұ қ ылы. Бұ л ретте несие берушi мерзiмiн ө ткiзiп алушы деп есептеледi.

РҚ АО-ның ескертпесі!
291-баптың тақ ырыбы жаң а редакцияда кө зделген – Қ Р 02. 07. 2018 № 166-VІ (01. 07. 2019 бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

⇐ Предыдущая 11 12 13 14 151617 18 19 20 Следующая ⇒