ЕКІНШІ СӨЗ

Мен бала кү німде естуші едім, біздің қ азақ сартты кө рсе, кү луші еді «енең ді ұ райын, кең қ олтық, шү лдіреген тә жік, Арқ адан ү й тө бесіне саламын деп, қ амыс артқ ан, бұ тадан қ орық қ ан, кө з кө ргенде «ә ке-ү ке» десіп, шығ ып кетсе, қ ызын боқ тасқ ан, «сарт-сұ рт деген осы» деп. Ноғ айды кө рсе, оны да боқ тап кү луші еді: «тү йеден қ орық қ ан ноғ ай, атқ а мінсе - шаршап, жаяу жү рсе - демін алады, ноғ ай дегенше, ноқ ай десең ші, тү кке ың ғ айы келмейді, солдат ноғ ай, қ ашқ ын ноғ ай, башалшік ноғ ай» деп. Орысқ а да кү луші еді: «ауылды кө рсе шапқ ан, жаман сасыр бас орыс» деп.

Орыс ойына келгенін қ ылады деген... не айтса соғ ан нанады, «ұ зын қ ұ лақ ты тауып бер депті» деп.

Сонда мен ойлаушы едім: ей, қ ұ дай-ай, бізден басқ а халық тың бә рі антұ рғ ан, жаман келеді екен, ең тә уір халық біз екенбіз деп, ә лгі айтылмыш сө здерді бір ү лкен қ ызық кө ріп, қ уанып кү луші едім.

Енді қ арап тұ рсам, сарттың екпеген егіні жоқ, шығ армағ ан жемісі жоқ, саудагерінің жү рмеген жері жоқ, қ ылмағ ан шеберлігі жоқ. Ө зіменен ө зі ә уре болып, біріменен бірі ешбір шаһ ары жауласпайды! Орысқ а қ арамай тұ рғ анда қ азақ тың ө лісінің ахиреттігін, тірісінің киімін сол жеткізіп тұ рды. Ә ке балағ а қ имайтұ ғ ын малың ды кірелеп сол айдап кетіп тұ рды ғ ой. Орысқ а қ арағ ан соң да, орыстың ө нерлерін бізден олар кө п ү йреніп кетті.

Ү лкен байлар да, ү лкен молдалар да, ептілік, қ ырмызылық, сыпайылық - бә рі соларда. Ноғ айғ а қ арасам, солдаттық қ а да шыдайды, кедейлікке де шыдайды, қ азағ а да шыдайды, молда, медресе сақ тап, дін кү туге де шыдайды. Ең бек қ ылып, мал табудың да жө нін солар біледі, салтанат, ә сем де соларда. Оның малдыларына, қ ұ зғ ын тамағ ымыз ү шін, біріміз жалшы, біріміз қ ош алушымыз. Біздің ең байымызды: «сә нің шақ шы аяғ ың білә н пышыратырғ а қ ойғ ан идә н тү гіл, шық, сасық казақ », - деп ү йінен қ уып шығ арады. Оның бә рі - бірін-бірі қ уып қ ор болмай, шаруа қ уып, ө нер тауып, мал тауып, зор болғ андық ә сері. Орысқ а айтар сө з де жоқ, біз қ ұ лы, кү ң і қ ұ рлы да жоқ пыз. Бағ анағ ы мақ тан, бағ анағ ы қ уанғ ан, кү лген сө здеріміз қ айда?

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒