2. Король корольге қарсы әдісін үйрету

2. Король корольге қ арсы ә дісін ү йрету

Шахмат нотациясында Кр ә рпімен белгіленетін король ең басты, ә рі ә лсіз фигура болып есептеледі. Олай дейтініміз тақ тадағ ы бә секенің негізгі мақ саты-корольге мат беру. Осығ ан орай қ алғ ан фигуралар ойын барысында ө з королін қ орғ ай отырып, қ арсыласының қ орғ аныс шебіне шабуыл жасайды. Корольдің ә лсіз фигура екеніне тағ ы да бір дә лел ол ө з «ә скерлерінің » кө мегінсіз ештең е де тындыра алмайды. Сө зіміз тү сінікті болу ү шін тақ тамен кө рсетіп тү сіндірейін. Ақ жағ ының королі d5, ал қ ара жағ ының королі b2 шаршыларында тұ р. Олар жү ре алатын шаршылар мыналар: ақ жағ ының королі c4, c5, c6, d4, d6, e5, e6. Ал оның қ арсыласының басты фигурасы a1, a2, a3, b1, b3, c1, c2, c3 шаршыларына жү ре алады.

Басқ а фигураларғ а қ арағ анда корольдің жү рісінде тағ ы бір ерекшелік бар. Ол қ орғ аныста тұ рғ ан қ арсыласының пешкасын немесе фигурасын жей алмайды жә не шабуыл тө ніп тұ рғ ан шаршығ а жү ре алмайды. Бұ дан туатын қ орытынды корольді жеуге болмайды екен. Ә рбір жақ тың королі бірден сегіз шаршыны бақ ылап тұ рады.

3. Тең ойынның негізгі тү рлерін ү йрету

Қ иян кескі тартыста қ арсы жақ тың бірінің шах берілмей тұ рғ ан королін жү ретін бос шаршы болмай қ алады жә не сол король ө рісінде фигуралар мен пешкалардың жү ретін мү мкіндіктері қ алмағ ан жағ дай пат деп аталады. Осындай ойын тепе-тең аяқ талғ ан болып есептеледі. №№18, 19, 20, 21, 22 диаграммаларда паттық жағ дайдың бірнеше тү рлері кө рсетілген. Тең ойынғ а кейде бір жү рісті қ атарымен ү ш рет қ айталауғ а мә жбү р ететін бітпейтін ү здіксіз шах беру арқ ылы да жетуге болады. Мысал ретінде №23 диаграммадағ ы позицияғ а назар салың ыз. Басым-дылық қ ара жағ ында жә не қ ара ферзі мен ат қ арсыласына мат беру қ аупін тө ндіріп тұ р. Алайда ақ жағ ы ө зінің кезекті жү рісінде атпен g6 жә не f8 шаршыларынан ізбе-із шах беріп, ойынды тең естіреді. Ал мына №25 диаграммадағ ы жағ дайда ақ жағ ының кү шінің басымдылығ ына қ арамастан қ ара жағ ы ө зінің һ 4-тегі ферзісімен һ 4-е4-е1 шаршыларынан ү здіксіз шах беріп, қ арсыласын тең ойынғ а келісуге мә жбү р етіп отыр. Ойын тә жірбиесінде кө птеген ойнаушылар ө з королінің жү ріс жолын тарылтып, оның жанындағ ы фигура немесе пешканың жү рістерін ескермей, жоғ арыда кө рсетілген паттық жағ дайғ а душар болады. Алайда корольдің жү рісі болмай, бірақ оның ө зі тү стес басқ а фигураның жү руге мү мкіндігі болса, онда пат болмайды. Мұ ндай жағ дайда сол фигура тиімсіз де ұ тылысқ а ұ шырататын жү ріс болса да міндетті тү рде жү руі керек. Жү рістің міндеттілігі жө ніндегі осындай жағ дай «цугцванг» (неміс тілінен келген «цуг»-жү ріс, «цванг» -еріксіз кө ндіру, мә жбү р ету) деп аталады. Мысалғ а №24-диаграммадағ ы позицияғ а қ ысқ аша талдау жасайық. Онда ақ жағ ының королінің жү рісі жоқ, бірақ d2-дегі ө зі тү стес пешканы алғ а жү руге міндетті. Егер осы пешкамен d3 немесе d4 шаршыларына жү рсе онда пат болады. Бірақ қ ара жағ ының мығ ым да жең іс ә перетін ойыны бар. Ол пешканы алмай 1. …с4-с3-ке жү ріп келесі кезекті жү рісінде с3-с2 ге жылжып, ақ корольге мат береді. Міне, осын-дай сирек те болса кездесетін жағ дайды аса дә л есептеп, сақ болғ ан жө н. Қ орыта айтқ анда, тақ та ү стіндегі бә секе мынандай жағ дайда да тең аяқ талғ ан болып есептеледі:

1) екі жақ тың бір-бірден корольдері ғ ана қ алғ анда;

2) екі жақ бір позицияны ү ш рет қ айталай бергенде;

3) екі жақ тың да кү ші қ арсыласының короліне мат бере алмайтын болғ анда;

4) екі жақ 50 жү ріс жасап бір-біріне фигура желінбесе жә не бірде-бір пешка орнынан жылжымаса

5) екі жақ тең ойынғ а ө зара келіскенде.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Шахмат жү рістерінің қ алыптасуы мен даму тарихы

2. Басқ а фигураларғ а қ арағ анда корольдің жү рісіне сипаттама берініз

3. Корольдің жү рісіне талдау жасаныз.

4. Тең аяқ талу тү рлеріне сипаттама берініз

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 Следующая ⇒