43. Құқықтық мемлекет: ұғымы және белгілері

43. Қ ұ қ ық тық мемлекет: ұ ғ ымы жә не белгілері

Қ ұ қ ық тық мемлекет – саяси ұ йымның билігі, адамның, азаматтың қ ұ қ ығ ын, бостандығ ын толық қ амтамасыз етуге жағ дайлар жасайды жә не мемлекеттік билікті қ ұ қ ық тың негізінде ө з пайдасына пайдалануғ а мү мкіндік берілмейді. Қ ұ қ ық тық мемлекетті басқ аша тү сіндерсек, ол жеке тұ лғ а мен қ оғ амның қ ұ қ ық тары мен бостандық тарының қ ұ қ ық тық қ орғ алуын ө зінің негізгі мақ саты етіп қ ойғ ан мемлекетті айтады. Белгілері: а) қ ұ қ ық тың басымдылығ ы; б) адам мен азаматтың қ ұ қ ық тық қ орғ алуы; в) мемлекеттік биліктің бө лінуі; г) заң ү стемдігі; д) қ ұ қ ық пен заң ның тұ тастығ ы;

е) мемлекет пен жеке тұ лғ аның ө зара жауаптылығ ы; ж) азаматтық қ оғ амның орнауы;

з) қ оғ амның қ ұ қ ық тық мә дениетінің жоғ ары болып, оның қ ұ қ ық тық санасы дең гейінің ө суі; и) соттардың тә уелсіздігі; к) антимонополиялық қ ұ рылымдардың тұ рақ ты тү рде қ ызмет істеуі.

44. Саяси режим: ұ ғ ымы жә не типтері.

Саяси режим саяси жү йенің де, қ оғ амның, мемлекеттің, тұ лғ аның да мә нді сипаттамасы.

Саяси режим тұ лғ аның саяси шынайылық ты жә не оның проблемаларын тү сінуіне шешуші ық палын тигізетін саяси еркін қ алыптастыра отырып, белгілі бір дең гейде тұ лғ аның ә леуметтік-саяси белсенділігін шектейді. Сондық тан да, саяси режим – абстрактілі категория емес, ол шынайы ә леуметтік-саяси мазмұ нғ а ие. Ол сонымен бірге адамның ішкі дү ниесін, оның қ ұ ндылық бағ дарларын қ алыптастырады.

Саяси режим саяси жү йенің қ ұ рылымдық элементтеріне, олардың саяси басымдылық тарына, биліктік ә сер етудің ә дістерін, қ ұ ралдарын таң дауына ық пал етеді.

Саяси режимнің қ ызмет етуі қ оғ амның саяси мә дениетіне, адамдардың саяси тә жірибесіне, халық тың діліне айтарлық тай ә сер етіп, тұ лғ аның қ андай да бір саяси режимді қ алауын қ алыптастырады.

Авторитаризм, авторитарлық саяси режим – билік қ ұ рушы элитаның бө лініп шығ уы, жеке бостандық тар мен саяси бә секелестіктің шектелуі, адамдарды саяси қ ауымдастық қ а біріктіретін тіршілікке қ ажетті ә леуметтік-саяси факторлар тә н ерекше саяси режим. Сол себепті авторитарлық режим ө з бетінше қ ызмет етеді, - онда билік ү шін ашық бә секелестік кү рес жоқ. Билік ү шін кү рес, кө п жағ дайда, саяси тартыстар тү рінде билік қ ұ рушы элитаның ішінде жү реді. Қ оғ ам қ ұ рылымданғ ан, саяси рө лдер анық талынғ ан, саяси жинақ ылық тө мен.

Авторитарлық -бюрократиялық режим. саяси дағ дарыс жағ дайында пайда болады. Ол, ә сіресе саяси ө згерістерді басынан кешіріп отырғ ан ө тпелі қ оғ амдарғ а тә н. Режимнің ең маң ызды саяси міндеті – қ оғ амдағ ы саяси тұ рақ тылық ты сақ тау мен ә леуметтік дағ дарыстың таптардың, этникалық, ә леуметтік топтардың ашық теке-тіресіне ұ ласып кетпеуін қ адағ алау. Сол себепті, ү стемдік етуші саяси элита ептілігімен ерекшеленеді, ол қ арсы тұ рушы кү штердің ү стінде тұ руғ а ұ мтылады, ә леуметтік демагогияғ а, кең таралымды ү ндеулерге жү гінеді, популистік бағ дарламаларды ұ сынады.

Авторитарлық -ә скери режим. Ә скери тө ң керіс нә тижесінде билікке келген ә скерилер қ алыптастырғ ан режим. Оғ ан дағ дарыстан шығ удың жолын іздеу жә не тө тенше, ә скери тә ртіптерді орнатуғ а ұ мтылу тә н. Бұ л режим кезінде халық тың саяси белсенділігі айтарлық тай жоғ ары болмайды, қ оғ амда тө тенше заң дар ә рекет етеді. Жеке адамның бостандығ ы, қ ұ қ ығ ы шектелінеді, жаппай кү ш кө рсетудің ашық шараларын қ олдану заң ды деп танылады.

Тоталитаризм. Авторитаризммен органикалық байланыстағ ы жә не одан тек тоталдығ ымен (лат. totalis-жалпы, жаппай, барлығ ын қ амтитын), яғ ни акциялардың, ә рекеттердің бә рін қ амтып, жекелікті жоқ қ а шығ арушылығ ымен ерекшеленетін ерекше саяси режим. Саяси ө мірде тоталдық идеясы ежелден белгілі. Адамдардың тіршілік ә рекеттерін жаппай қ адағ алау мен оны толық тай реттеудің қ ажеттілігін ежелгігрек философы Платон (б. д. д. 428-348 жж) ұ сынып, талдағ ан болатын. Ол идеалды мемлекетте адамдардың барлық ө мірі қ атаң ережелерге бағ ынуы керек деп есептеді. Тек мемлекет қ ана жеке мү дделерді ортақ мү дделерге бағ ындырып, заң дарды қ олдану арқ ылы қ оғ амда тә ртіп орнатуғ а міндетті.

⇐ Предыдущая 25 26 27 28 293031 32 33 34 Следующая ⇒