3Буддизмдегі ламаизм ілімінің шығуы.

Ламаизм - Буддизмнің негізгі бағ ыттарының бірі. VII-XIV ғ асырларда дамығ ан. Тибетте, Тибет діні бойынша Бонпо элементтерін қ олдана отырып, Махайана мен Тантристаның негізінде, ә сіресе табиғ атта ө мір сү ретін жә не кө біне адамғ а қ арсыласқ ан кө птеген рухтар туралы идеялар: кө ктегі қ ұ діретті аспан, жердегі - Сабданың егіннің басқ арушылары, суда - рухтар мен жә не т. б. XVI ғ асырдың аяғ ында моң ғ олдар арасында жә не XVII ғ асырда тарады. Ресей аумағ ына еніп, онда Бурят, Калмык, Тувандар арасында ізбасарларды тапты. Аса маң ызды рө л ламаларда- Тибеттегі будда монахтары. Ламасыз, сенуші нирванағ а жете алмайды. Сенушілер ламалардың айтқ андарына қ арсы шық пауы тиіс. Барлық ламалардың басында Далай-лама (моң ғ ол-тибеттік сө здік бойынша тең із - лама, яғ ни тең із сияқ ты керемет). 1951 жылы Тибет, Қ ытайғ а қ осылмай тұ рып, бұ л атау да Тибеттегі зайырлы биліктің басшыларына берілді. 1391 жылдан бастап бұ л шен кең етек алды. Далай-лама бодхисаттв Авалокитехвараның жердегі тіршілік етушісі болып саналады. Далай-лама - тірі қ ұ дай. Тірі Қ ұ дайдың ө лімі оның жаң а жердегі тә уелсіздігінің басы болды. Далай-лама қ айтыс болғ аннан кейін, оның қ ұ дайлық мә нін бейнелейтін оның орнын баса алатын нә рестені ізделінеді. Нә ресте тиісті білім алуғ а монастырге орналастырылады. Жаң а Далай-лама кә мелетке толғ анғ а дейін оның функцияларын регенттен орындайды. Далай-ламаның сыртқ ы айырмашылық тары бар: император ұ сынғ ан алтын мө р, сары отырғ ышы - чжоэ-цзы, сары қ олшатыр жә не тауыс қ ауырсындары. Сары қ олшатыр кү н шоғ ырын білдіреді. Канондық негізі мә тіндер жинақ тарынан тұ рады - Ежанжур (108 том) жә не Данжур (225 том) ғ ибадатханалардағ ы (датцандар) керемет қ асиетті толық тай сипаттауда - діни мазмұ ндағ ы кө птеген картиналар бар. Олардың ішіндегі орталық орын санскрит-моң ғ ол «Сансариин-Хурде» (сансараның дө ң гелегі, яғ ни ө мір дө ң гелегі) атымен белгілі. Қ асіретті манги рухы, ө лім иесінің қ ұ лы оның кілттерінде азапты ә лемді бейнелейтін ү лкен шең берді ұ стайды. Дө ң гелектің ортасында жылан, шошқ а ә теш орналастырылғ ан. Олар - қ асақ ана, сү йіспеншіліктің, надандық тың рә міздері. Суретте бес бағ ытқ а бө лінген ә лем бейнеленген. Сонымен қ атар, тозақ тө менде орналасқ ан жә не адамдар мен аспан ә лемдері - тенгірлер мен ассурлар - шең бердің жоғ арғ ы бө ліктерінде орналасқ ан. 12 оқ ытулар бар, яғ ни. кез-келген тірі жанның қ айта жаң ару процесінде жү ретін кезең дері. Жұ мақ -қ айта тірілудің басты себебін жойып жіберген Будда Амитабамен байланысты. Жә ннә т тұ рғ ындары ө зінің бұ рынғ ы жаң аруынан 180 миллиард жыл бұ рын істеген барлық істерін есіне алады, бұ л олардың соң ғ ы қ ұ тқ арылуына кө мектеседі. Этниканың негізі - «он қ ара кү нә » жә не «он ақ қ асиетті» ілім. «Тонилхун Чимек» каноникалық кітабы «қ ара кү нә ларды» ү ш санатқ а бө леді. Біріншісі - физикалық кү нә, кісі ө лтіру, ұ рлық, неке адалдығ ын бұ зу. Екіншісі - сө йлеу кү нә лары: жалғ ан, жала, масқ ара. Ү шіншісі - сананың кү нә сі: қ ызғ аныш, қ асірет, ересіздік. Ерекшеліктер де сә йкесінше жіктеледі. Бірінші тү рі: қ айырымдылық, қ айырымдылық, моральдық тазалық - бұ л органның артық шылығ ы. Сө йлеген сө здері: шыншылдық, араздық тың болмауы, сыпайылық пен қ ұ рмет. Соң ында, сананың қ асиеттері - модерация, жанашырлық, діндердің шындық қ а деген сенімі. Салтанатты жағ ы ө те жақ сы дамыды. Дә стү рдің басты нысандарының бірі - дұ ғ а, ол тибет тілінде айтылады. Сонымен қ атар, ламаистер сиқ ырлы элементтерді, шаманизмді, сиқ ырды пайдаланады. ө з дұ ғ аларын механизмдері бар. Кө бінде дұ ғ а мә тіндері цилиндрге салынады. Цилиндр айналады. Цилиндрдің бір айналымы оның ішінде тұ тқ ындағ ан барлық дұ ғ аларды оқ уғ а тең деп есептеледі. Барлық қ ұ дайлар бірнеше қ атарғ а бө лінеді: буддалар (олардың бесеуі ә лемге кө рінді, ал екіншісі Шакьямуни, ал екіншісі Майтря болады). Қ амқ орлық қ ұ дайлары адам нысандарын алғ ан Будда, қ асиетті рух мысалы, дхармапаллар немесе заң ның қ амқ оршылары. Медицинада науқ астың физикалық жә не психикалық ә серіне негізделген ә ртү рлі шө птерді қ олданумен ү йлеседі. XVII-XVIII ғ ғ. Ресейге кіреді. Ресейде Л. Н. - Бурятиядағ ы Иволгинский Датсан (Улан-Удэ маң ында), Буддисттің Рухани Кең есі орналасқ ан.

1578 жылы Моң ғ ол-тү мен билеушісі Алтай-хан ө з халқ ымен бірге гелуг — Сонама Гьяцо мектебінің жоғ ары лагерлерінің бірінен буддизм қ абылдап, Далай-лама атағ ын берді. Далай-лама V, ойраттардың билеушісі-хошутов Гуши-ханның қ олдауымен, XVII ғ асырда Тибет біріктірді. Сол кезден бастап Далай-ламалар 1949 жылы қ ытай ә скерлерінің басып кіруіне жә не 1959 жылы Тибетті толық басып алуғ а дейін елді басқ аруды жалғ астырды. XIV Далай-лама Ү ндістанғ а қ ашып кетті, онда 2011 жылғ а дейін Тибет Ү кіметінің нақ ты басшысы болғ ан. 2011 жылы ол зайырлы биліктен бас тартатынын жариялады, ол Ү кімет тө рағ асына қ уғ ынғ а кө шеді (калону-трип). Қ ытай Халық Республикасы Ү кіметі Цин ә улетінің Хунлидің императоры кезінде прецедентке сү йене отырып, жаң а реинкарнация сайлау рә сімін ө зіне алуғ а тырысады, ол Далай-Ламаны жә не басқ а да жоғ ары ламдарды сайлау тә ртібін санкциялады, гэлуг мектебінің буддизміне императорларының қ амқ орлығ ын білдіретін алтын урнадан созылғ ан аттары бар жазбалардың кө мегімен. Жақ ында мұ ндай тә жірибені жаң а Далай-Ламаны сайлау ү шін ө кілеттілікке ие болғ ан Панчен-ламаны тағ айындау ү шін қ олданды. 2007 жылы" Эху Москвы " берген сұ хбатында Далай-лама XIV бү кілхалық тық сайлау барысында саяси басшылық сайланғ аннан кейін ол " жартылай демалыста" екенін айтты. Сондай-ақ, ол Далай-ламаның келесі тө ң керістерінде саяси кө шбасшы бола алмайды, ал Далай-ламаның институтын сақ тау Тибет халқ ының қ алауы бойынша қ алады деген пікір айтты. Тибеттегі Далай-лам қ ысқ ы резиденциясы (бесінші жылдан бастап) лхаста сарай, жазғ ы кезең де Норбулинка сарайы болды. 1959 жылдан бастап Далай-лама Дхарамсалдың Солтү стік-Ү нді қ алашығ ында резиденцияда тұ рады.

Далай-ламалар 1391 жылдан қ азіргі уақ ытқ а дейін

1. Далай-лама I 1391—1474

2. Далай-лама II 1475—1541

3. Далай-лама III 1543—1588

4. Далай-лама IV 1589—1616

5. Далай-лама V 1617—1682

6. Далай-лама VI 1683—1706

7. Далай-лама VII 1708—1757 ་

8. Далай-лама VIII 1758—1804

9. Далай-лама IX 1806—1815

10. Далай-лама X 1816—1837

11. Далай-лама XI 1838—1856

12. Далай-лама XII 1857—1875

13. Далай-лама XIII 1876—1933

14. Далай-лама XIV 1935 —

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 Следующая ⇒